Simo Miljuš
Sima Miljuš (1894 — 1939) je bio bosanskohercegovački revolucionar i komunista, jedan od osnivača KPJ.[1]
| Sima Miljuš | |
 Sima Miljuš | |
| Biografija | |
|---|---|
| Datum rođenja | 1894. |
| Datum smrti | 19. april 1939. |
| Mesto smrti | Moskva, ( Sovjetski Savez)
|
| Supružnik | Zora Miljuš |
uredi  |
|
Bio je pripadnik Mlade Bosne, učesnik Prvog balkanskog, Drugog balkanskog i Prvog svetskog rata. Bio je član Socijaldemokratske partije do 1919. godine, a od 1919. član KPJ.[2]
Nakon rata je izabran je za poslanika Ustavotvorne skupštine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, organizacionog sekretara KPJ i lidera Nezavisne radničke partije Jugoslavije za Srbiju. Jedno vreme bio je i vođa komunista Hrvatske i Slavonije.[3]
Streljan je zajedno sa mnogim drugim istaknutim jugoslovenskim komunistima tokom staljinističkih čistki.
Biografija uredi
Sima Miljuš rođen je 1894. godine u Lušci Palanki, Bosna. Veoma rano se uključio u revolucionarni pokret.[4] Politički je bio aktivan još u sarajevskoj gimnaziji.[5] Bio je član tajne omladinske revolucionarne organizacije „Mlada Bosna“.
Balkanski ratovi uredi
Kao sedmoškolac odlazi u Srbiju gdje prilazi komitama.[5] Zajedno sa drugim mladobosancima, u Prvom balkanskom ratu borio se u četi Voje Tankosića. Kao osamnaestogodišnjak 1912. pridružio se srpskoj vojsci i sa majorom Vojislavom Tankosićem učestvovao u oslobađanju južne Srbije i Makedonije od Turaka.[3] U Drugom balkanskom ratu 1913. godine dezertirao je iz Makedonije.
Prvi svetski rat uredi
Bolestan i rezigniran bregalničkim iskustvom ubrzo se vraća u Sarajevo. Kao član Mlade Bosne, nakon Principova atentata 1914. je uhapšen i interniran u Aradu. 1916. godine je mobiliziran ali je ubrzo pritvoren zbog antiratne kampanje.[5]
Uhapšen je kod carske i kraljevske Regimente broj 79 u Otočcu. Slom Austrougarske dočekao je u garnizonskom zatvoru u Zagrebu, očekujući osudu. Odmah po izlasku iz zatvora se pridružuje socijaldemokratima te se angažira u revolucionarnom krilu što se profiliralo u hrvatski komunistički pokret.[5]
Komunistička partija Jugoslavije uredi
Najveći je zločin prema budućnosti čovečanstva, koga je sudbina vezana sa sudbinom proletarijata, da proletarijat nema svoje organizacione forme, onaj aparat koji će strahovite patnje koje prete proletarijatu i ostalom čovečanstvu olakšati...[6]
– Simo Miljuš
Posle rata, kao student pravnog fakulteta, bio je predsednik Udruženja akademske socijalističke omladine na Zagrebačkom univerzitetu.[3] Bio je član Pokrajinskog izvršnog veća Socijalističke radničke partije Jugoslavije (komunista) u Zagrebu.
1919. godine Simo Miljuš je, kao prvi u vodećoj »trojci« zagrebačkih komunista, pokušao u dodiru s mađarskom komunom pokrenuti srodno gibanje u Jugoslaviji.[5] Iste godine je uhapšen u okviru Dijamantštajnove afere, zajedno sa Vladimirom Čopićem, L. Kordićem i drugovima, zbog pripreme prevrata. Miroslav Krleža, koji je tada vodio kampanju za njihovo oslobađanje, u memoarima piše da su navodi optužbe u biti bili istiniti, da je prevrat doista pripreman te da je Simo Miljuš u njegovu sobu bio sakrio nekoliko pušaka i mnogo municije.[7] Miljuš je oslobođen početkom 1920. godine zbog nedostatka dokaza,[5] nakon protesta i demonstracija na Zagrebačkom sveučilištu.[8]
Na prvim izborima u Kraljevini SHS 1920. godine izabran je za narodnog poslanika Ustavotvorne skupštine za grad Zagreb, ali je ubrzo nakon proslave izborne pobjede komunistička partija zabranjena Obznanom.[3] Ponovo je hapšen 1921. godine pod sumnjom saučesništva u atentatu na Milorada Draškovića. Hapšen je i posle atentata na regenta Aleksandra 1921. godine i interniran u rodno mesto zajedno sa svojom ženom Zorom.
1923. godine prognani su iz Zagreba urednici Borbe Simo Miljuš i Kamilo Horvatin.[9]
1924. godine Miljuš je bio oblasni sekretar Nezavisne radničke partije Jugoslavije (NRPJ) za Srbiju i referent na sednicama Zemaljskog veća NRPJ.
Emigracija u SSSR-u uredi
1933. godine emigrirao je u Sovjetski Savez, gde je dobio ime Ilija Georgievič Kuburić. Bio je predavač Međunarodne lenjinske škole i urednik izdavačkog preduzeća "Strani radnik".[3]
Streljanje u SSSR-u uredi
Miljuš je uhapšen 19. jula 1938. godine u Moskvi.[3] Ubrzo po svom dolasku u Moskvu, članovi Centralnog komiteta KPJ Josip Broz Tito i Vladimir Ćopić se 23. septembra 1938 u pismenoj izjavi Kadrovskom odseku Kominterne potpuno ograđuju od uhapšenog Miljuša. Tito ovom prilikom tvrdi da ga nije lično poznavao.[10]
Miljuš je izbačen iz KPJ odlukom Centralnog komiteta 15. marta 1939. godine, zajedno sa grupom jugoslovenskih komunista uhapšenih u SSSR-u. Streljan je u Moskvi 19. aprila 1939. godine, na temelju zajedničke odluke Politbiroa SKP(b)-a, NKVD-a i državnog tužitelja o streljanju 198 pripadnika „kontrarevolucionarne desno-trockističke konspirativne organizacije“ od 9. aprila 1939. godine. Ranija literatura je ovu odluku smatrala posledicom isključenja uhapšenih jugoslovenskih komunista iz marta 1939. godine, međutim novija istraživanja o odnosima Kominterne i CK KPJ dovode u pitanje ovu vezu, kao i Titov kapacitet da utiče na odluke NKVD-a u tom trenutku.[10]
Dela uredi
Sarađivao je u partijskoj štampi („Istina“, „Nova istina“, „Novi svijet“, „Radnik“, „Radnička reč“, „Radnička borba“, „Borba“, itd.).
Izvori uredi
- ↑ https://www.znaci.org/00003/648.pdf
- ↑ 2,0 2,1 http://www.novosti.rs/dodatni_sadrzaj/clanci.119.html:278119-Krvavo-prolece-1939
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Tito sudi - Staljin strelja
- ↑ https://www.google.rs/search?q=Simo+Milju%C5%A1&num=30&safe=off&es_sm=93&source=lnms&tbm=bks&sa=X&ei=J-7UU4e4CMqN4gTR_YDQDg&ved=0CAwQ_AUoAA&biw=1024&bih=499
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Simo Miljuš (Krležijana)
- ↑ Petar Požar, Jugosloveni žrtve staljinskih čistki (str. 128), Beograd, 1989.
- ↑ AFERA DIAMANTSTEIN
- ↑ http://books.google.rs/books?id=TqElAAAAMAAJ&q=Simo+Milju%C5%A1&dq=Simo+Milju%C5%A1&hl=en&sa=X&ei=P-7UU5fgFaGGywPo24KACA&ved=0CF8Q6AEwCw
- ↑ Milan Vesović, Revolucionarna štampa u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca (str. 278), Beograd, 1979.
- ↑ 10,0 10,1 Gužvica, Stefan (2020). Prije Tita: Frakcijske borbe u Komunističkoj partiji Jugoslavije 1936-1940.. Zagreb: Srednja Europa. str. 122-129. ISBN 978-953-8281-24-2. Pristupljeno 18 July 2023.
Literatura uredi
- Enciklopedija Jugoslavije (knjiga šesta). „Jugoslavenski leksikografski zavod“, Zagreb 1965.
- Ivan Očak, Krleža-Partija, Zagreb 1982.
- E. Čengić, S Krležom iz dana u dan, I-IV, Zagreb 1985.
Vanjske veze uredi
- Simo Miljuš (Krležijana)
- »VELEIZDAJNIČKI PROCES PROTIV SIME MILJUŠA I DRUGOVA« (Krležijana)