Saborna crkva u Sremskim Karlovcima
Saborna crkva Svetog Nikole u Sremskim Karlovcima je glavni i najveći pravoslavni hram u Sremskim Karlovcima, smešten uz nekadašnje sedište Srpske patrijaršije, stari Patrijaršijski dvor, danas vladičanski dvor Sremske eparhije Srpske pravoslavne crkve. Saborna crkva u Sremskim Karlovcima je središnja crkva eparhije.
Saborna crkva u Sremskim Karlovcima je Spomenik kulture od izuzetnog značaja.
Istorijat uredi
Gradnja Saborne crkve Svetog Nikole u Sremskim Karlovcima započeta je 1758. na podsticaj Karlovačkog mitropolita Pavla Nenadovića, po planovima izrađenim u Beču, na mestu stare crkve iz turskog vremena. Majstori graditelji bili su Kosta Cincarin i Nemac Johanes. Godine 1760. zidani su toranj i kupola, po projektu Zaharija Orfelina, a crkva je potpuno završena 1762.
Krajem 18. veka Saborna crkva je teško stradala u požaru, a prvi put je obnovljena 1805. godine.
Ugovor za slikanje ikonostasa sklopljen je 1780. sa slikarima Teodorom Kračunom i Jakovom Orfelinom. Praznične ikone i dveri su Kračunove, dok su ostale ikone Orfelinov rad.
1811. godine Saborna crkva je obnovljena sa značajnim izmenama, koje su crkvi dale neoklasicističke odlike. Vek kasnije (1911. godine) ponovo je obnovljena i dobila, umesto barokne, renesansnu fasadu. Crkva je sačuvana izgled od date obnove.
Poslednja obnova saborne crkve desila se 2011. godine.
Opis građevine uredi
Jednobrodna je građevina sa polukružnom apsidom na istoku i dva visoka barokna zvonika na zapadu. Unutrašnji prostor podeljen je na pet traveja, između oltara i naosa nalazi se visoka oltarska pregrada. Prvi put je obnovljena posle velikog požara 1799, a veće izmene na fasadi izvedene su 1909. po nacrtima arhitekte Vladimira Nikolića, koji je uneo elemente neoklasicizma.
Ikonostas predstavlja vrhunac umetničkih ostvarenja baroknog slikarstva u vojvođanskoj umetnosti. Prefinjenost oblika, rafinirani kolorit, pikturalnost izraza, dekorativne pozadine, odlike su Kračunovog slikarstva na ikonostasu, dok je Orfelin pokazao punu zrelost svog talenta upravo na ovom ikonostasu, posebno na prestonim ikonama, čiju će koncepciju i stil kasnije ponavljati i u drugim crkvama.
Značaj uredi
Saborna crkva Svetog Nikole u Sremskim Karlovcima spada u red najvažnijih hramova Srpske pravoslavne crkve i ima ogroman verski značaj za srpstvo.
Hram ima i veliki kulturno-istorijski značaj. Zavod za zaštitu spomenika kulture Vojvodine kategorisao je Sabornu crkvu kao kulturno dobro od izuzetnog značaja, jer se u njoj, pored fresaka, slika Paje Jovanovića i drugih vrednih verskih i umetničkih predmeta nalaze i dve relikvije - delovi moštiju drugog srpskog arhiepiskopa Svetog Arsenija Sremca i Čudotvorna ikona Presvete Bogorodice Bezdinske.
