Prvi opijumski rat
Prvi opijumski ratje bio rat između Velike Britanije i Kine od 1839. do 1842. Rat je vođen sa ciljem da Kina uvozi britanski opijum. Britanija je izvozila 1,4 miliona kilograma opijuma u Kinu. Taj rat se smatra početkom evropske hegemonije prema Kini. Konflikt je započeo dugu istoriju kineske sumnjičavosti prema Zapadu, što se još uvijek osjeća u Istočnoj Aziji.
Pozadina uredi
Za vrijeme 19. stoljeće Evropljanima je bilo jako unosna trgovina sa Kinom. Unosna je bila i za kineske trgovce. U Kini su postojala trgovačka ograničenja, pa je međunarodna trgovina bila dopuštena jedino preko Kantona . Zbog toga nije bilo ekonomično trgovati robom male vrijednosti. Trgovina se zasnivala na luksuznoj robi, kao što je čaj (Kina je izvozila za Britaniju) i srebro, koje je Kina uvozila. Pored toga značajni su bili i neki specijalni metali, koji su se koristili u Kini. Britanija je svoju valutu zasnivala na zlatnom standardu od 18. veka , pa je srebro kupovala u kontinentalnoj Evropi, da bi snabdijevala Kinu. To je bilo prilično skupo za Britaniju pre demonetarizacije srebra u Nemačkoj 1870. Britanci su tražili koja bi bila druga unosna roba za trgovinu i otkrili su opijum, koji se proizvodio u Britanskoj Indiji. Od 1821. do 1837. pet puta se povećao izvoz droga u Kinu. Britanija je izvozila velike količine opijuma od 1781. Droga se proizvodila u Bengalu i Malvi u Indiji i prodavala se pod uslovom da se prodaje britanskim trgovcima za Kinu. Celu prodaju i proizvodnju opijuma vodila je Britanska istočnoindijska kompanija.
Kineska vlada je uočila da srebro odlazi iz zemlje i da je 2 miliona Kineza postalo zavisno od droga. Britanci su prodavali 1.400 tona opijuma Kinezima. Kinezi su odlučili da zaustave trgovinu opijumom. U početku je izgledalo da Kinezi imaju uspjeha. Jedan visoko rangirani kineski službenik Lin Cesju je napisao pismo engleskoj kraljici upozoravajući na problem. Lin Cesju je u maju 1839. naredio da se unište sve zalihe opijuma. Međutim britanski mornari su se pobunili u julu 1839, uništili su jedan hram i ubili su jednoga Kineza, koji ih je pokušao zaustaviti. Kinezi su tražili mornare da im sude, a britanska vlada se pozivala na ekstrateritorijalnost, što znači da im samo britanski sudovi mogu suditi. Sudio im je britanski sud u Kantonu i pustio ih je.
Kineska vlada je tražila da britanski trgovci potpišu ugovoru da neće trgovati opijumom i da ako to učine da mogu biti osuđeni na smrt i da im mogu suditi kineski sudovi. Glavni britanski nadglednik trgovine sa Kinom Čarls Eliot je posle toga naredio Britancima da se povuku iz Kine i zabranio je trgovinu sa Kinezima. Pojedini trgovci, koji nisu trgovali opijumom bili su spremni da potpišu ugovor, koji su Kinezi tražili i na taj način slabili su Britansku trgovačku poziciju.
Rat uredi
Pripremajući se za rat Britanci su 23.8. 1839. zauzeli Hong Kong. Hong Kong je tada bio manje mesto. Krajem oktobra u Kinu je stigao brod Tomas Kots, koji je bio vlasništvo kvekera, a oni nisu trgovali opijumom. Njihov kapetan Smit je vjerovao da je Čarls Eliot prekoračio ovlaštenja zabranjujući Britancima trgovinu sa Kinom. Da bi spriječio ostale britanske brodove da se oglušavju o naređenje o prestanku trgovine sa Kinom Eliot je naredio blokadu Biserne reke. Borbe su počele 3. novembra 1839. kada je drugi jedan britanski brod Rojal Sakson pokušao da otplovi do Kineza. Britanci su ispalili upozoravajući plotun na Rojal Sakson, Kineska flota se umiješala u pokušaju da zaštiti britanski trgovački brod. Kineski pomorski izvještaj za prvi dan bio je da su ostvarili veliku pobjedu toga dana. Eliot je naredio svim brodovima da se povuku prema blizini Makaua, međutim trgovačkim brodovima je više odgovarala luka Hong Konga. Ipak slijedećih dana britanska mornarica se pokazala mnogo boljom i potopili su mnogo kineskih brodova. Eliot je tokom 1840. molio portugalskog guvernera Makaua da pusti da istovaruju svoje brodove u Makauu, a da će im Btitanci zauzvrat dobro platiti. Guverner Makaua je odbio jer se plašio da će Kina da prekine opskrbu Makaua hranom i ostalim potrebštinama. Kineski car je 14.1. 1840. tražio da svi stranci u Kini prestaju da pomažu Britance.
.jpg)
Britanska vlada i Britanska istočnoindijska kompanija su odlučile da napadnu Kanton, a vojni troškovi padaju na trošak vlade. U junu 1840. stigla je u Kvantung iz Singapura ekspediciona sila od 15 većih brodova, 4 parne topovnjače i 25 manjih brodova sa 4.000 marinaca. Džejms Bremer je predvodio marince. Bremer je zahtjevao da kineska vlada nadoknadi troškove, koje su Britanci imali zbog prekida trgovine. Kinezi su to odbili, pa su Britanci napali. Ušće Biserne rijeke Kinezi su jako dobro branili, pa je britanska flota krenula sjeverno do Ksijamena.
Britanci su tokom 1841. zauzeli tvrđave, koje su branile ušće Biserne rijeke, između Hong Konga i Kantona. Do siječnje 1842. Britanci su kontrolirali uzvišenja oko Kantona i pobjedili su Kineze kod Nigboa i kod Činghaja. Do sredine 1842. Britanci su pobijedili Kineze na ušču druge velike rijeke Jangce i zauzeli su Šangaj. Kineska vlada se pokazala nesposobnom da se nosi sa zapadnim silama, bilo politički, bilo vojno. Rat je završio u kolovozu 1842. kada je Kina potpisala prvi nejednaki sporazum, Sporazum iz Nankinga.
Sporazum uredi
Po sporazumu iz Nankinga
Posljedice uredi
Lakoća sa kojom je Britanska istočnoindijska kompanija pobijedila Kinu uticala je na ugled Kine i kineske dinastije. To je posve sigurno dovelo do Tajupeške pobune (1850-1864). Uspeh u ratu omogućio je Britancima da nastave trgovati opijumom sa Kinom. Britanska vlada se još uvijek nije izvinila Kini..
