Prvi burski rat
Prvi burski rat (afrikaans: Eerste Vryheidsoorlog, prevedeno Prvi rat za nezavisnost) zvan i Prvi anglo-burski rat ili Rat za Transval, bio je ratni sukob između Bura iz Transvaala i Britanskog Carstva koji se vodio od 20. decembra 1880. do 23. marta 1881. Burska pobjeda u tom ratu široko je odjeknula tadašnjim svijetom, jer se mislilo da nemaju nikakve šanse u sukobu sa velikim carstvom.
| Prvi burski rat | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment Burski ratovi | |||||||
 Novinska ilustracija Bitke kod Majubeiz tadašnjih londonskih novina | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
.svg){kind=small} Britansko Carstvo
|
 Južnoafrička Republika Transvaal
| ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| George Colley
|
Piet Joubert
| ||||||
| Snage | |||||||
| 1200[1] | 3000[1] | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| 480 poginulih 315 ranjenih[1] |
41 poginulih 47 ranjenih[1] | ||||||
Historija uredi
Pozadina sukoba uredi
Uzrok tog sukoba bilo je britansko širenje na istok Južne Afrike preko rijeke Vaal iz Kolonije Rt dobre nade i okupacija burske Južnoafričke Republike Transvaal 1877. Razlog za britansko širenje bilo je otkriće dijamanata i zlata 1867. na teritoriju Transvaala. Britanci su kao razlog za širenje svoje vlasti na Transvaal naveli odbijanje burskih vlasti da da građanska prava takozvanim uitlandersima (imigrantima u Republiku Transvaal, koji su većinom bili britanski državljani) i politika apartheida koju su provodili prema domorodačkom stanovništvu.
Iz početka su Buri usvojili politiku pasivnog otpora, očekujući da će im britanska vlada premijera Williama Gladstonea priznati pravo na neki oblik nezavisnosti, u okviru nekakve buduće konfederacije i dozvoliti samoupravu. Kad je u decembru 1880. postalo jasno da od toga neće biti ništa i da Britanija ide na otvorenu aneksiju Transvaala, Buri su proglasili svoju republiku potpuno nezavisnom, i prezeli vlast. Na čelu republike nalazio se trijumvirat u kom su bili potpredsjednik Paul Kruger, komandant armije general Piet Joubert i predsjednik Pretorius.
Tok rata uredi
Ratne operacije počele su 16. decembra 1880. napadom Bura pod komandom njihova generala Pieta Cronjéa na britanski garnizon u Potchefstromu.[1]
Nakon izbijanja sukoba burski komandosi, opkolili su britanske garnizone u Potchefstroomu, Pretoriji, Rustenburgu, Standertonu i Marabastadu pored Pietersburga želivši ih gladovanjem prisiliti na predaju.[1]
Glavnina burskih snaga pod komandom generala Pieta Jouberta, nastojala je spriječiti prodor britanskih snaga general-majora George Pomeroya Colleya, guvernera Natala i visokog komesara za jugoistočnu Afriku iz Natala, koje su trebale razbiti blokadu britanskih garnizona poTransvaalu.[1]
Britanske snage potpukovnika Philipa Anstruthera upućene kao pomoć garnizonu u Pretoriji porazio je burski komandant Frans Joubert u Bitci kod Bronkhorspruita 20. decembra 1880. Colleyev pokušaj da prodre u Transvaal, spriječio je Piet Joubert porazivši ga 28. januara 1881. u bitci kod Laing Neka, te nakon tog i general Nicolaas Smit, koji ga je porazio u bitci kod Ingoga, 8. februara 1881. Britanska vojska morala se povući uz teške gubitke.[1]
Nelagodni mir uredi
Ključna bitka tog rata odigrala se 27. februara na brdu Majuba (Majuba Hill) u kojoj su slabije burske snage teško porazile vojsku guvernera Georgea Colleya. U noći 26. februara, general Colley zauzeo je položaj na brdu Majuba na granici Transvaala, sa dvije pješadijske čete koje su brojale 400 vojnika. Njegova prava namjera bila je da osvajanjem tog strateškog položaja ugrozi krilo burskih snaga kod Laing’s Neka i tako sebi otvori put za Transvaal. Burski komandosi su se u ranim jutarnjim satima, uspeli neopaženo na brdo Majuba i iako malobrojniji, zahvaljujući potpunom iznenađenju teško porazili Britance. Buri su u tom napadu imali jednog ubijenog i 6 ranjenih boraca, dok je s britanske strane poginulo 5 oficira i 87 vojnika, a 123 vojnika i 8 oficira ostalo ranjeno. U napadu je poginuo general Colley, 7 oficira i 50 vojnika pali su u bursko zarobljeništvo.[1]
Teški porazi prisilili su londonsku vladu da zatraži primirje 6. marta 1881.
Nakon potpisivanja Mirovnog sporazuma u Pretoriji 3. augusta 1881. Britanci su ponovno priznali nezavisnost Transvaalu, ali je on formalno ostao pod britanskom krunom (suverenitetom). Ovo neodređeno stanje praktički je značilo da je Britanija zadržala pravo nadzora nad vanjskim poslovima Transvaala, ali i pravo da intervenira u unutrašnjim poslovima u odnosu na crne stanovnike.[1]
Tek je na Londonskoj mirovnoj konferenciji 27. februara 1884. priznata potpuna nezavisnost Južnoafričke Republike Transvaal.[1]
Snage uredi
Buri su se oslanjali na dobrovoljačku vojsku u koju je bilo uključeno svo muško stanovništvo od 16 do 60, odjevenu u civilnu odjeću (osim artiljeraca i policajaca) sastavljenu od vještih seljaka koji su dobro baratali puškama. Burski komandanti služili su se gerilskom taktikom, brzo koncentrirajući snage za napad, ali su se isto tako bili u stanju i brzo povući ako su dospjeli u nepovoljni položaj.[1]
Za Prvog burskog rata britanske brdske jedinice (highlanders) već su imale kaki uniforme, specijalno dizajnirane za južnoafričke uvjete, usvojene 1897, pješadija i inžinjerci još su imali crvene mundire.[1]
