Popis velikih kraljeva Irske
Irska srednjovjekovna historijska tradicija je tvrdiula kako je Irskom vladao Ard Rí ili Veliki kralj od drevnih vremena, a historijske kompilacije kao Lebor Gabála Érenn, kao i kasnija djela kao Annals of the Four Masters te Geoffrey Keatingjev Foras Feasa ar Éirinn, su navodili popise Velikih kraljeva. Korpus dokumenata ranog irskog prava, međutim, ne ukazuje na postojanje takve institucije, i učenjaci danas vjeruju da je u pitanju pseudohistorijska konstrukcija iz 8. vijeka, odnosno projiciranje u drevnu prošlost političkog entiteta koji nije postao stvarnost sve do dolaska Normana. Vladari kao Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid su se, doduše, nazivali Kraljem sve Irske, ali takve tvrdnje nisu imale podršku drugih kraljevstava (npr. Munster), Nordijaca i Nordo-Gela, a sam kralj nije bio u stanju održati mir ni sa vlastitom rodbinom iz klana Uí Néill. Tradicionalni popis velikih kraljeva Irske je tako mješavina činjenica, legendi, fikcije i propagande. Pojedinci koji se na njemu pojavljuju prije 5. vijeka se općenito smatraju legendarnima, a primjena te titule prije 9. vijeka se smatra anakronostičkom.
Analisti su kasnije kraljeve opisivali titulom rígh Érenn co fressabra ("kraljevi Irske sa opozicijom"), što je referenca na nestabilnost kraljevstva Tara od smrti Máel Sechnaill mac Domnailla 1022. Máel Sechnaill je svrgnut od Brian Borua 1002. godine i vraćen na prijestolje 1014. nakon Brianove smrti, ali su Brianov pučistički primjer slijedile brojne porodice u vijeku nakon 1022, a institucija Velikog kralja je u stvarnosti prestala postojati nakon normanske invazije Irske 1171.
Legendarni kraljevi uredi
Kraljevi u Baile Chuindu uredi
Najstariji sačuvani popis se pojavljuje u Baile Chuindu (Ekstaza Conna), pjesmi iz kasnog 7. vijeka u kojoj Conn od Sto bitaka doživljava viziju kraljeva koji će ga naslijediti. Mnogi ovih kraljeva, po svemu sudeći, korespondiraju sa kraljevima iz kasnijih tradicija, ali je redoslijed drukčiji, a neki od kraljeva se ne mogu identificirati. Posljednja četiri kralja nakon Snechta Fíne (Fínsnechta Fledach) ne korespondiraju s kraljevima u kasnijim popisima. Za pjesmu se pretpostavlja da je napisana u svoje vrijeme, a da su kraljevi koji su se slijedili njen popis fiktivni.[1]
Kraljevi, uz nekoliko iznimki, pripadaju klanu Dál Cuinn ( Connachta i Uí Néill). Pod njom se podrazumijeva popis kraljeva Tare, te se ne smatra inkluzivnom. Brojni, ali poznati kraljevi iz Laigina, Érainna, Ulaida i Cruthina nedostaju. Glavni suparnici klana Dál Cuinn u navodno doba Connovog života su bili Dáirine, odnosno Corcu Loígde, iz čijeg klana se spominju dvojica, ali je čije je vele-kraljevstvo na jugu Irske kolabiralo u 7. vijeku. Njih je zamijenio Eóganachta, koji su stvorili Kraljevinu Cashel, suparnika kasnije Tare.
| Ime | Pretpostavljeni identitet | Napomene |
|---|---|---|
| Bez imena | Conn Cétchathach | Popis navodi Connovu viziju kraljeva koji će ga slijediti |
| Art | Art mac Cuinn | Dál Cuinn |
| Mac Con moccu Lugde Loígde | Lugaid Mac Con | Dáirine |
| Corbmac | Cormac mac Airt | Dál Cuinn |
| Corpre | Cairbre Lifechair | Dál Cuinn |
| Fiechri | Fiachrae Cássan | Cruthin and/or Airgialla? |
| Dáire Drechlethan | vjerojatno Dáire Doimthech | Dáirine, ali prethodi Conn Cétchathachu, pa je stavljen greškom |
| Fécho | Fíacha Sroiptine? | Dál Cuinn |
| Muiredach Tirech | Muiredach Tírech | Dál Cuinn |
| Crimthand | Crimthann mac Fidaig | Eóganachta, ili možda Érainn (Dáirine?) |
| Níell | Niall Noígíallach | Dál Cuinn |
| Loígaire | Lóegaire mac Néill | Dál Cuinn/Uí Néill |
| Corpri | Coirpre mac Néill (u. cca. 463) | Dál Cuinn/Uí Néill |
| Ailill | Ailill Molt (u. 482) | Connachta/Uí Fiachrach |
| Lugid | Lugaid mac Lóegairi (u. cca. 507) | Uí Néill |
| Mac Ercéni | Muirchertach mac Ercae (u. cca. 536) | Uí Néill/Cenél nEógain |
| Óengarb | Túathal Máelgarb (u. cca. 544) | Uí Néill |
| Aíd | vjerojatno Áed mac Ainmuirech (u. 598) | Uí Néill/Cenél Conaill; izgleda je u pitanju kronološka pogreška |
| Aíd Olláin | vjerojatno Áed Uaridnach (u. 612) | Uí Néill/Cenél nEógain; izgleda je u pitanju kronološka pogreška |
| Diermait | Diarmait mac Cerbaill (u. cca. 565) | Uí Néill? Opskurno porijeklo. |
| Feáchno | Fiachnae mac Báetáin (u. 626), ili možda Fiachnae mac Feradaig, otac Suibne Menna | Cruthin/Dál nAraidi, ili Uí Néill/Cenél nEógain |
| Suibne | Suibne Menn (u. 628) | Uí Néill/Cenél nEógain |
| Domnall | Domnall mac Áedo (u. cca. 642) | Uí Néill/Cenél Conaill |
| Blathmac i Diarmaid unuk jednog od njih dvojice | Blathmac mac Áedo Sláine & Diarmait mac Áedo Sláine (oba u. 665) | Južni Uí Néill |
| Snechta Fína | Fínsnechta Fledach (u. cca. 695) | Uí Néill/Síl nÁedo Sláine |
Sintetički popisi uredi
Lebor Gabála Érenn, koji datira iz 11. ili 12. vijeka, sadrži navodni popis svih Velikih kraljeva od drevne prošlosti do gospodstva Henryja II nad Irskom 1171. Instituciju Velikog kralja su uspostavili Fir Bolg, a njihovih devet kraljeva je slijedio niz devet kraljeva Tuatha Dé Danann, od kojih se svi ne smatraju euhemeriziranom božanstvima. Nakon milezijskog (gelskog) osvajanja su se za instituciju Velikog kralja vijekovima borili potomci Eber Finna i Érimóna, sinova Míl Espáinea. Originalna kompilacija prestaje nakon vladavine Tuathal Techtmara. Kraljevi goideličkih dinastija koje je ustanovio Tuathal su dodani u kasnijim verzijama. Kasnija izdanja Lebor Gabále su također nastojali sinkronizirati svoju kronologiju sa datiranim kraljevima Asirije, Perzije, ptolemejskog Egipta te rimskim carevima.[2]
Novovjeka djela kao Annals of the Four Masters[3] i Geoffrey Keatingov Foras Feasa ar Éirinn[4] su nastavili tu tradiciju temeljenu na kasnim Irskim analima. Keatingova kronologija, temeljena na dužinama vladavine, je duža od sinkronizirane kronologije Lebor Gabále , a kronologija Four Masters' je još duža.
- LGE: sinkronizirani datumi od Lebor Gabála Érenn
- FFE: kronologija temeljena na dužinama vladavine u Forus Feasa ar Erinn Geoffreya Keatinga.
- AFM: kronologija u Annals of the Four Masters.
Veliki kraljevi Fir Bolga uredi
| LGE | FFE | AFM | |
|---|---|---|---|
| Sláine | 1514–1513 pne. | 1934–1933 pne. | |
| Rudraige mac Dela | 1513–1511 pne. | 1933–1931 pne. | |
| Gann i Genann | 1511–1507 pne. | 1931–1927 pne. | |
| Sengann | 1507–1502 pne. | 1927–1922 pne. | |
| Fiacha Cennfinnán | 1502–1497 pne. | 1922–1917 pne. | |
| Rinnal | 1497–1491 pne. | 1917–1911 pne. | |
| Fodbgen | 1491–1487 pne. | 1911–1907 pne. | |
| Eochaid mac Eirc | 1487–1477 pne. | 1907–1897 pne. |
Veliki kraljevi Tuatha Dé Dananna uredi
| LGE | FFE | AFM | |
|---|---|---|---|
| Bres | 1477-1470. pne. | 1897-1890. pne. | |
| Nuada | 1470-1447. pne. | 1890-1870. pne. | |
| Lugh | 1447-1407. pne. | 1870-1830. pne. | |
| Eochaid Ollathair | 1407-1337. pne. | 1830-1750. pne. | |
| Delbáeth | 1337-1327. pne. | 1750-1740. pne. | |
| Fiacha | 1327-1317. pne. | 1740-1730. pne. | |
| Mac Cuill, Mac Cecht i Mac Gréine | 1317-1287. pne. | 1730-1700. pne. |
Milezijski veliki kraljevi uredi
| LGE | FFE | AFM | |
|---|---|---|---|
| Eber Finn i Érimón | 1287-1286. pne. | 1700. pne. | |
| Érimón | 1286-1272. pne. | 1700-1684. pne. | |
| Muimne, Luigne i Laigne | 1272-1269. pne. | 1684-1681. pne. | |
| Ér, Orba, Ferón i Fergna | 1269. pne. | 1681. pne. | |
| Íriel Fáid | 1269-1259. pne. | 1681-1671. pne. | |
| Ethriel | 1259-1239. pne. | 1671-1651. pne. | |
| Conmáel | 1239-1209. pne. | 1651-1621. pne. | |
| Tigernmas | 1209-1159. pne. | 1621-1544. pne. | |
| Interregnum 1544-1537. pne. | |||
| Eochaid Étgudach | 1159-1155. pne. | 1537-1533. pne. | |
| Cermna Finn i Sobairce | 1155-1115. pne. | 1533-1493. pne. | |
| Eochaid Faebar Glas | 1115-1095. pne. | 1493-1473. pne. | |
| Fíachu Labrainne | 1095-1071. pne. | 1473-1449. pne. | |
| Eochu Mumu | 1071-1050. pne. | 1449-1428. pne. | |
| Óengus Olmucaid | 1050-1032. pne. | 1428-1410. pne. | |
| Énna Airgdech | 1032-1005. pne. | 1410-1383. pne. | |
| Rothechtaid mac Main | 1005-980. pne. | 1383-1358. pne. | |
| Sétna Airt | 980-975. pne. | 1358-1353. pne. | |
| Fíachu Fínscothach | 975-955. pne. | 1353-1333. pne. | |
| Muinemón | 955-950. pne. | 1333-1328. pne. | |
| Faildergdóit | 950-943. pne. | 1328-1318. pne. | |
| Ollom Fotla | 943-913. pne. | 1318-1278. pne. | |
| Fínnachta | 913-895. pne. | 1278-1258. pne. | |
| Slánoll | 895-880. pne. | 1257-1241. pne. | |
| Géde Ollgothach | 880-863. pne. | 1241-1231. pne. | |
| Fíachu Findoilches | 863-833. pne. | 1231-1209. pne. | |
| Berngal | 7. vijek pne. | 833-831. pne. | 1209-1197. pne. |
| Ailill mac Slánuill | 7. vijek pne. | 831-815. pne. | 1197-1181. pne. |
| Sírna Sáeglach | 7. vijek pne. | 814-794. pne. | 1181-1031. pne. |
| Rothechtaid Rotha | 7. vijek pne. | 794-787. pne. | 1031-1024. pne. |
| Elim Olfínechta | 7. vijek pne. | 787-786. pne. | 1024-1023. pne. |
| Gíallchad | 7. vijek pne. | 786-777. pne. | 1023-1014. pne. |
| Art Imlech | 7-6. vijek pne. | 777-755. pne. | 1014-1002. pne. |
| Nuadu Finn Fáil | 7-6. vijek pne. | 755-735. pne. | 1002-962. pne. |
| Bres Rí | 7-6. vijek pne. | 735-726. pne. | 962-953. pne. |
| Eochu Apthach | 6-5. vijek pne. | 726-725. pne. | 953-952. pne. |
| Finn mac Blatha | 6-5. vijek pne. | 725-705. pne. | 952-930. pne. |
| Sétna Innarraid | 5. vijek pne. | 705-685. pne. | 930-910. pne. |
| Siomón Brecc | 5. vijek pne. | 685-679. pne. | 910-904. pne. |
| Dui Finn | 5. vijek pne. | 679-674. pne. | 904-894. pne. |
| Muiredach Bolgrach | 5. vijek pne. | 674-670. pne. | 894-893. pne. |
| Énna Derg | 5. vijek pne. | 670-658. pne. | 893-881. pne. |
| Lugaid Íardonn | 5. vijek pne. | 658-649. pne. | 881-872. pne. |
| Sírlám | 5. vijek pne. | 649-633. pne. | 872-856. pne. |
| Eochu Uairches | 5. vijek pne. | 633-621. pne. | 856-844. pne. |
| Eochu Fíadmuine i Conaing Bececlach | 5. vijek pne. | 621-616. pne. | 844-839. pne. |
| Lugaid Lámderg i Conaing Bececlach | 5. vijek pne. | 616-609. pne. | 839-832. pne. |
| Conaing Bececlach (sam) | 5. vijek pne. | 609-599. pne. | 832-812. pne. |
| Art mac Lugdach | 5. vijek pne. | 599-593. pne. | 812-806. pne. |
| Fíachu Tolgrach | 593-586. pne. | 806-796. pne. | |
| Ailill Finn | 5-4. vijek pne. | 586-577. pne. | 796-785. pne. |
| Eochu mac Ailella | 5-4. vijek pne. | 577-570. pne. | 785-778. pne. |
| Airgetmar | 4. vijek pne. | 570-547. pne. | 778-748. pne. |
| Dui Ladrach | 4. vijek pne. | 547-537. pne. | 748-738. pne. |
| Lugaid Laigdech | 4. vijek pne. | 537-530. pne. | 738-731. pne. |
| Áed Rúad | 4. vijek pne. | 530-509. pne. | 731-724. pne. |
| Díthorba | 4. vijek pne. | 509-488. pne. | 724-717. pne. |
| Cimbáeth | 4. vijek pne. | 488-468. pne. | 717-710. pne. |
| Áed Rúad (drugi put) | 710-703. pne. | ||
| Díthorba (drugi put) | 703-696. pne. | ||
| Cimbáeth (drugi put) | 696-689. pne. | ||
| Áed Rúad (treći put) | 689-682. pne. | ||
| Díthorba (treći put) | 682-675. pne. | ||
| Cimbáeth (treći put) | 675-668. pne. | ||
| Cimbáeth i kraljica Macha | 668-661. pne. | ||
| Macha Mong Ruad (sama) | 4-3. vijek pne. | 468-461. pne. | 661-654. pne. |
| Rechtaid Rígderg | 4-3. vijek pne. | 461-441. pne. | 654-634. pne. |
| Úgaine Mor | 3. vijek pne. | 441-411. pne. | 634-594. pne. |
| Raighan | 551. pne. | 594. pne. | |
| Cineth | 524. pne. | 551. pne. | |
| Flann Da Congall | 480. pne. | 524. pne. | |
| Heremon | 435. pne. | 480. pne. | |
| Bodbchad | 411. pne. | 435. pne. | |
| Lóegaire Lorc | 3. vijek pne. | 411-409. pne. | 594-592. pne. |
| Cobthach Cóel Breg | 3. vijek pne. | 409-379. pne. | 592-542. pne. |
| Labraid Loingsech | 3. vijek pne. | 379-369. pne. | 542-523. pne. |
| Meilge Molbthach | 3. vijek pne. | 369-362. pne. | 523-506. pne. |
| Mug Corb | 3. vijek pne. | 362-355. pne. | 506-499. pne. |
| Óengus Ollom | 3. vijek pne. | 355-337. pne. | 499-481. pne. |
| Irereo | 3. vijek pne. | 337-330. pne. | 481-474. pne. |
| Fer Corb | 3. vijek pne. | 330-319. pne. | 474-463. pne. |
| Connla Cáem | 3. vijek pne. | 319-315. pne. | 463-443. pne. |
| Ailill Caisfiaclach | 3rd-2. vijek pne. | 315-290. pne. | 443-418. pne. |
| Adamair | 3rd-2. vijek pne. | 290-285. pne. | 418-414. pne. |
| Eochaid Ailtlethan | 3-2. vijek pne. | 285-274. pne. | 414-396. pne. |
| Fergus Fortamail | 2. vijek pne. | 274-262. pne. | 396-385 |
| Óengus Tuirmech Temrach | 2. vijek pne. | 262-232. pne. | 385-326. pne. |
| Conall Collamrach | 2. vijek pne. | 232-226. pne. | 326-320. pne. |
| Nia Segamain | 2. vijek pne. | 226-219. pne. | 320-313. pne. |
| Énna Aignech | 2. vijek pne. | 219-191. pne. | 313-293. pne. |
| Crimthann Coscrach | 2. vijek pne. | 191-184. pne. | 293-289. pne. |
| Rudraige mac Sithrigi | 2-1. vijek pne. | 184-154. pne. | 289-219. pne. |
| Finnat Már | 2-1. vijek pne. | 154-151. pne. | 219-210. pne. |
| Bresal Bó-Díbad | 2-1. vijek pne. | 151-140. pne. | 210-199. pne. |
| Lugaid Luaigne | 2-1. vijek pne. | 140-135. pne. | 199-184. pne. |
| Congal Cláiringnech | 1. vijek pne. | 135-120. pne. | 184-169. pne. |
| Dui Dallta Dedad | 1. vijek pne. | 120-110. pne. | 169-159. pne. |
| Fachtna Fáthach | 1. vijek pne. | 110-94. pne. | 159-143. pne. |
| Eochu Feidlech | 1. vijek pne. | 94-82. pne. | 143-131. pne. |
| Eochu Airem | 1. vijek pne. | 82-70. pne. | 131-116. pne. |
| Eterscél | 1. vijek pne.-1. vijek n.e. | 70-64. pne. | 116-111. pne. |
| Nuadu Necht | 1. vijek | 64-63. pne. | 111-110. pne. |
| Conaire Mór | 1. vijek | 63-33. pne. | 110-40. pne. |
| interregnum (5 godina) | interregnum 40-33. pne. | ||
| Lugaid Riab nDerg | 1. vijek | 33-13. pne. | 33-9. pne. |
| Conchobar Abradruad | 1. vijek | 13-12. pne. | 9-8. pne. |
| Cairbre Cinnchait 1. vijek | Crimthann Nia Náir 12. pne. - 5. n.e. | Crimthann Nia Náir 8. pne. - 9. n.e. | |
| Feradach Finnfechtnach 1. vijek | Feradach Finnfechtnach 5-25 | Cairbre Cinnchait 9-14 | |
| Fíatach Finn 1. vijek | Fiatach Finn 25-28 | Feradach Finnfechtnach 14-36 | |
| Fíachu Finnolach 1. vijek | Fiacha Finnfolaidh 28-55 | Fiatach Finn 36-39 | |
| Elim mac Conrach 2. vijek | Cairbre Cinnchait 55-60 | Fiacha Finnfolaidh 39-56 | |
| Elim mac Conrach 60-80 | Elim mac Conrach 56-76 |
Gelski veliki kraljevi uredi
| LGE | FFE | AFM | |
|---|---|---|---|
| Tuathal Techtmar | 2. vijek | 80-100 | 76-106 |
| Mal mac Rochride | 2. vijek | 100-104 | 106-110 |
| Fedlimid Rechtmar | 2. vijek | 104-113 | 110-119 |
| Cathair Mór | 2. vijek | 113-116 | 119-122 |
| Conn Cétchathach | 2. vijek | 116-136 | 122-157 |
| Conaire Cóem | 2. vijek | 136-143 | 157-165 |
| Art mac Cuinn | 2. vijek | 143-173 | 165-195 |
| Lugaid mac Con | 173-203 | 195-225 | |
| Fergus Dubdétach | 203-204 | 225-226 | |
| Cormac mac Airt | 204-244 | 226-266 | |
| Eochaid Gonnat | 244-245 | 266-267 | |
| Cairbre Lifechair | 245-272 | 267-284 | |
| Fothad Cairpthech i Fothad Airgthech | 272-273 | 284-285 | |
| Fíacha Sroiptine | 273-306 | 285-322 | |
| Colla Uais | 306-310 | 322-326 | |
| Muiredach Tirech | 310-343 | 326-356 | |
| Cáelbad | 343-344 | 356-357 | |
| Eochaid Mugmedon | 344-351 | 357-365 | |
| Crimthann mac Fidaig | 351-368 | 365-376 | |
| Niall Noígíallach (općenito se vjeruje da je historijska ličnost | 368-395 | 376-405 | |
| Nath Í (vjerojatno nije vladao u Tari) | 395-418 | 405-428 | |
| Lóegaire mac Néill (historijski) | 418-448 | 428-458 |
Poluhistorijski veliki kraljevi Irske uredi
Ovi kraljevi su vjerojatno historijske ličnosti, ali titula Velikog kralja u njihovom slučaju najvjerojatnije predstavlja anakronizam.
Historijski veliki kraljevi Irske uredi
Ovi kraljevi se smatraju historijskim Velikim kraljevima (sa ili bez opozicije).
| Kraljevi Irske | 832–1318 |
|---|---|
| Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid | 846–860. |
| Aed Findliath | 861–876. |
| Flann Sinna | 877–914. |
| Niall Glúndub | 915–917. |
| Donnchad Donn | 918–942 |
| Congalach Cnogba | 943–954 |
| Domnall ua Néill | 955–978 |
| Máel Sechnaill mac Domnaill | 979–1002 |
| Brian Bóruma | 1002–1014. |
| Máel Sechnaill mac Domnaill (vraćen) | 1014–1022. |
| Donnchad mac Briain | umro 1064 (sa opozicijom) |
| Diarmait mac Maíl na mBó | umro 1072 (sa opozicijom) |
| Toirdelbach Ua Briain | umro 1086 (sa opozicijom) |
| Domnall Ua Lochlainn | umro 1121 (sa opozicijom) |
| Muirchertach Ua Briain | umro 1119 (sa opozicijom) |
| Toirdelbach Ua Conchobair | umro 1156 |
| Muirchertach Mac Lochlainn | umro 1166 |
| Ruaidrí Ua Conchobair | umro 1186 |
| Brian Ua Néill | 1258–1260 (u opoziciji prema Henryju III) |
| Edubard a Briuis (Edward the Bruce) potomak Briana Borume |
1315–1318 (u opoziciji prema Edwardu II) |
Izvori uredi
- ↑ Cycles of the Kings Web Project Arhivirano 2008-12-27 na Wayback Machine-u: Baile Chuinn Cétchathaigh Arhivirano 2008-11-20 na Wayback Machine-u
- ↑ R. A. Stewart Macalister (ed. & trans.), Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V, Irish Texts Society, 1956
- ↑ Annals of the Four Masters vols. 1, 2, 3, 4, 5 and 6 at CELT
- ↑ The History of Ireland by Geoffrey Keating at CELT