Pavle Gregorić
Dr Pavle Gregorić (1892 — 1989), učesnik Oktobarske revolucije i Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFR Jugoslavije, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije.
| PAVLE GREGORIĆ | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 dr Pavle Gregorić | |||||||
| Datum rođenja | 18. oktobar 1892. | ||||||
| Mesto rođenja | Zlatar Austrougarska | ||||||
| Datum smrti | 23. mart 1989. (97 god.) | ||||||
| Mesto smrti | Zagreb SFR Jugoslavija | ||||||
| Profesija | lekar | ||||||
| Član KPJ od | 1921. | ||||||
| Učešće u ratovima | Prvi svetski rat Oktobarska revolucija Narodnooslobodilačka borba | ||||||
| Služba | Austrougarska vojska Crvena armija NOV i PO Jugoslavije | ||||||
| Čin | general-major u rezervi | ||||||
| Ministar za Hrvatsku u Privremenoj vladi DFJ | |||||||
| Period | 7. mart — 14. april 1945. | ||||||
| Prethodnik | niko | ||||||
| Naslednik | Vladimir Bakarić | ||||||
| Narodni heroj od | 27. novembra 1953. | ||||||
| Odlikovanja |
| ||||||
Biografija uredi
Rođen je 18. oktobra 1892. godine u Zlataru, u Hrvatskom zagorju. Srednju školu je završio u Zagrebu, a studije medicine je počeo u Gracu 1911. godine, ali ih je 1914. morao prekinuti zbog početka Prvog svetskog rata.
Oktobarska revolucija uredi
Bio je mobilisan, kao sanitetski oficir, u austrougarsku vojsku i poslat na ruski front, gde je, kod Pšemisla, ubrzo zarobljen. Kao ratni zarobljenik, 1916. godine, prijavio se za dobrovoljca u Srpski dobrovoljački korpus, s koji je učestvovao u borbama na Dobrudži. Posle februarske revolucije u Rusiji, 1917. godine, napustio je korpus i stupio u rusku armiju, koju je ubrzo napustio i postao vojnik jugoslovenskog bataljona u Kijevu. Ovaj bataljon je, kasnije, prebačen u Sibir, u Tomsk, i preformisan u puk koji je nosio ime „Matija Gubec“.
Pavle se u Tomsku, 1919. godine, povezao s organizacijom Boljševičke partije. Posle agitacije, koju je sproveo u puku, uspeo je da kompletan puk prebaci na stranu Crvene armije. U toku leta 1920. godine, postao je član Ruske komunističke partije (boljševika), a iste godine, u zimu, upućen je u Moskvu, gde je pomogao formiranju škole „crvenih komandira“ za Jugoslavene učesnike građanskog rata. U toj školi je držao političku nastavu, i bio sekretar partijske ćelije.
Rad u Komunističkoj partiji uredi
Avgusta 1921. godine, vratio se u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca i odmah se uključio u rad, tada već ilegalne, Komunističke partije Jugoslavije. Nastavio je studije medicine, koje je završio 1924. godine u Zagrebu. Posle završetka studija, radio je kao lekar, u raznim krajevima zemlje, učestvujući istovremeno u akcijama KPJ. Radio je u Kraljevici, Trogiru, Gospiću, Zagrebu i drugim mestima. U Kraljevici se prvi put upoznao s metalskim radnikom Josipom Brozom. Drugi put se sreo s Brozom kada ga je, po zadatku partijske organizacije Zagreba, posetio u zatvoru u Lepoglavi.
Gregorićeva aktivnost nije izmakla policiji. Više puta je hapšen i proganjan, a Državni sud za zaštitu države osudio ga je, 1923. godine, na dvogodišnju robiju. Zbog učešća u jednom štrajku političkih osuđenika, kazna mu je povećana za još dve godine robije.
Posle izlaska s četverogodišnje robije, Pavle je povjerena dužnost da radi na organizovanju ilegalnih punktova za slanje dobrovoljaca u Španiju.[1] Po inicijativi CK KPJ krajem 1936. godine Pavle Gregorić je formirao u Zagrebu specijalni centar za organiziranje prebacivanja dobrovoljaca. Gregorić je u Zagrebu otvorio knjižaru preko koje su dobrovoljci za Španjolsku dobivali nelegalne dokumente, novac i veze za odlazak.[1]
Dobrovoljce koji su bili nepoznati policiji ja sam snabdjevao legalnim dokumentima i slao u Pariz, na određenu adresu, odakle su ih prebacivali u Španjolsku. Dobrovoljce iz redova radničkog pokreta, a koji su bili poznati policiji, prebacivali smo preko granice ilegalno. Za ovo smo imali nekoliko kanala u Sloveniji. Dobrovoljci su morali putovati do određenog mjesta u Austriji. Odavde su ih islali u Pariz, gdje se je u nekom hotelu nalazio centar za prebacivanje dobrovoljaca u Španiju. Iz Zagreba smo upućivali dobrovoljce u grupicama od 5—7 ljudi.[1]
Partija je koristila i druge puteve, ali Gregorićev je centar bio dugo vremena najsigurniji kanal za ilegalno prebacivanje u Španjolsku.[1] Gregorić je radio i u partijskoj tehnici i u uređivanju ilegalnog partijskog lista „Vjesnika“. Na Osnivačkom kongresu Komunističke partije Hrvatske, avgusta 1937. godine, izabran je za člana Centralnog komiteta.
Ponovo je uhapšen decembra 1939. godine, kada je do maja 1940. godine, s drugim komunistima, bio zatočen u koncentracionom logoru u Bileći.
Narodnooslobodilačka borba uredi
Marta 1941. godine, ponovo je uhapšen zajedno s Otokarom Keršovanijem i Ognjenom Pricom; ali je, neposredno pred napad Trećeg rajha na Kraljevinu Jugoslaviju, uspeo da se izbavi iz zatvora. Po zadatku Centralnog komiteta KPJ, prvih dana Aprilskog rata išao je kod komandanta grada Zagreba, da traži oružje za radnike da se odupru fašističkim agresorima i brane zemlju, ali je bio odbijen. Posle kapitulacije Kraljevine Jugoslavije, učestvovao je na Majskom savjetovanju CK KPJ u Zagrebu, na kome su donete značajne odluke o pripremi oružane borbe.
Ubrzo potom, bio je poslat u Moslavinu i Sloveniju, da organizuje ustanak. U jesen 1942. godine prešao je na oslobođenu teritoriju Like i Korduna, gde se nalazio Glavni štab NOV i PO Hrvatske i CK KP Hrvatske. Od prvih ustaničkih dana dao je značajan doprinos organizovanju narodne vlasti na oslobodenoj teritoriji. Vršio je odgovorne funkcije u najvišim organima revolucionarne vlasti - bio je jedan je od osnivača i sekretar ZAVNOH-a (1943 — 1945), većnik Prvog i Drugog zasedanja AVNOJ-a, kao i član Predsedništva AVNOJ-a.
Posleratna karijera uredi
Posle oslobođenja Jugoslavije, Pavle Gregorić je vršio najodgovornije funkcije u društvenom i političkom životu Hrvatske i Jugoslavije. Bio je član Savezne vlade (1945), predsednik Kontrolne komisije NR Hrvatske (1946 — 1948), predsednik Saveta za narodno zdravlje i socijalnu politiku FNRJ (1948 — 1953), ambasador u Italiji (1954 — 1955), član Saveznog izvršnog veća (1955 — 1958) i potpredsednik Savezne skupštine (1958 — 1963). Biran je za poslanika Sabora NR Hrvatske i Savezne skupštine u više saziva.
Biran je za člana Centralnog komiteta SK Hrvatske i člana Centralnog komiteta SK Jugoslvije (na Petom, Šestom i Sedmom kongresu). Bio je član Saveznog odbora SSRN Jugoslavije i dugogodišnji predsednik, a kasnije doživotni počasni predsednik Jugoslavenskog crvenog krsta. Bio je i član Saveta federacije. Penzionisan je 1970. godine.[2]
Umro je 23. marta 1989. godine u Zagrebu od posledica saobraćajne nesreće. Sahranjen je na groblju Mirogoj.
Nosilac je Partizanske spomenice 1941, Ordena junaka socijalističkog rada i više dugih stranih i jugoslovenskih odlikovanja. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 27. novembra 1953. godine.
Dela uredi
- Moja sjećanja na Osnivački kongres Komunističke partije Hrvatske. Zagreb, 1958.
- Narodnooslobodilački pokret u zapadnoj Slavoniji, Moslavini i bjelovarskom okrugu 1941. godine. Sjećanja. Slavonski Brod, 1969.
- NOB u sjeverostičnoj Hrvatskoj 1942. godine. Zagreb, 1978.[2]
Reference uredi
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Ivan Očak, Jugoslavenski sudionici Oktobarske revolucije u borbi protiv fašizma (1936-1945)
- ↑ 2,0 2,1 Enciklopedija.lzmk.hr, pristupljeno 9. oktobra 2012.
Liueratura uredi
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Vojna enciklopedija (knjiga treća). Beograd 1972. godina.
- Narodni heroji Jugoslavije. „Mladost“ Beograd, 1975. godina.