Patanđalijeve jogasutre

Jogasutre od Patanđalija (Pātañjalayogasūtrāṇi) su centralni, fundamentalni tekst klasične, raja joge. Pisane u obliku kratkih aforizama, koji se poput bisera, nižu na nevidljivoj niti koja ih spaja (sutra=nit),

one su izvršile veliki uticaj na celokupnu indijsku filozofiju i duhovnost, a posebno na teoriju i praksu same joge.

Nastanak

U zavisnosti od toga, koji od mnogobrojnih Patanđalija, koji dolaze u obzir kao pisci, se uzme za onog pravog, nastanak Jogasutri se datira između 200 p.n.e. i 200 n.e. Čak i kada bi se, uprkos tradicionalnoj nemarnosti drevne Indije spram vremenskih određenosti nastanka tekstova, uspelo odrediti sa sigurnošću tačni period nastanka, susrećemo se sa još jednom specifičnoscu drevnih spisa. Patanđali se zapravo ne smatra osnivačem joge, vec „samo“ genijalnim korektorom i zapisničarem znanja i tehnika, koje su u datom periodu vec bile prisutne. Na taj način se ličnost i istoričnost stavljaju u drugi plan, da bi biserna ogrlica jogasutri sjala svojim sopstvenim sjajem.

Filozofski koreni i uticaji

Jogasutre se oslanjaju na temelje Samkhye, jednog od šest ortodoksnih sistema indijske filozofije. Samkhya vidi svet dualisticki (purusha - prakriti, duh - materija) i često se uzima kao teoretska podloga sistema joge, iako postoje još mnogobrojni uticaji i veze joge sa drugim sistemima samorazvoja i religioznim tradicijama.

Struktura Jogasutri

Jogasutre cine 195 stihova/aforizama, podeljenih u četiri poglavlja, u kojima je u visoko koncentrisanoj formi, sadržana srž joga puta. Napisane su na sanskritu, koji se spram današnjeg hindu jezika odnosi, kao latinski spram modernog italijanskog.

Poglavlja:

I Samadhi pada (“usredsređivanje”)

U ovom poglavlju reč je o:

- cilju kome vodi praksa usresređivanja (1-4)

- preprekama koje joj stoje na putu (5-11)

- metodama i sredstvima njihovog uklanjanja (12-16)

- vrstama, ili nivoima usredsređivanja (17-18)

- preduslovima i uslovima za dostizanje najviših formi i prednosti jogističkog nad božanskim (19-22)

- određenju uzvišenog i načinu kontakta sa njim (23-28)

- listi mogucćih načina za otklanjanje psihosomatskih smetnji (29-34)

- smirenosti i načinima da se ova ustali (35-39)

- spregnutoj svesti i različitim vrstama “sjedinjenosti”, specificnim rezultatima koji proizilaze iz različitih usredsređenosti i o vrhunskom (39-51)

II Sadhana pada (“jogijska praksa”)

- o načinima kako da se oslabe, a potom i otklone elementarne prepreke i učine prvi koraci (1-11)

- o karmanu (12-14)

- o opštosti neugode (15)

- o tome šta se može izbeći (16)

- o uzrocima opšte neugode (17-24)

- o izbavljenju, njegovim stepenima i oblicima (25-27)

- o podeli joge na osam “članova” (28-29)

- prvi “član”: opšta pravila (30-31)

- drugi “član”: specifično jogističke obaveze (32)

- o rezultatima koji proizilaze iz poštovanja pravila i obaveza (33-45)

- treci “član”: asane (46-48)

- četvrti “član”: pranayama (49-52)

- peti “član”: pratyahara (53-55)

III Vibhuti pada (“izuzetne moći”)

- definicija “unutrašnjih članova” joge (1-3)

- definicija samyame, njenih oblika i rezultata (4-6)

- vrste usredsređenosti, forme opštih raspoloženja duše s obzirom na vrste podsvesnih predisponiranosti (6-13)

- osnovni epistemološki stavovi i koncepcija vremena (14-16)

- primena samyame i rezultati te primene; “izuzetne moći” (16-52)

- određenje “vrhunskog razaznavanja” i izbavljenja (53-55)

IV Kaivalya pada (“izbavljenje”)

- o poreklu izuzetnih moći (1)

- o promenama i njihovom uzroku (2-5)

- o karmanu (6-11)

- o vremenu i “formama” (12-14)

- o polemici sa idealističkim koncepcijama (14-23)

- o najvišim oblicima samoprepoznavanja (24-34)

Osam grana klasične joge

U Jogasutrama se put joge predstavlja kao osmostruki. Na prvi pogled izgleda da se radi o stepenicama, međusobno strogo odvojenim, uz koje čovek jednu za drugom treba da se popne, do krajnjeg cilja, samadhija – potpune umirenosti celokupnih “obrta u svesti” (cittavrtti). Međutim doslovni prevod, ashta anga (osam udova) ukazuje na istovremenu, suštinsku i organsku povezanost svih osam članova. Radi se zapravo o osam aspekata/oblasti joge, te je zbog toga zapravo najbolji pristup istovremeno nastojanje na ostvarenju celovitog razvoja, tako da se pojedini elementi nadopunjuju. U zavisnosti od individualnih karakteristika praktikanta i njegovih, već razvijenih sposobnosti, u određenim fazama naglasak će možda biti više na jednom aspektu, ali nikada ne bi trebalo izgubiti celokupnu sliku iz vida.

Osam članova raja joge čine:

Yama – opšta pravila ispravnog postupanja

Niyama – specifično jogističke obaveze

Asana – položaji tela

Pranayama – kontrola suptilne energije, uz pomoć vežbi disanja

Pratyahara – uzdržavanje čula

Dharana – koncentracija, zadržanost pažnje

Dhyana – meditacija, kontenplacija

Samadhi – usredsređenost bića

Komentari i prevodi

Sutre su pisane veoma pregnantno - sa jedne strane, jer su bile namenjene usmenoj predaji, a sa druge strane, jer su zaparavo samo podsetnik naprednim, iniciranim učenicima.

Njihovo pravo značenje otkrivalo se samo kroz iskustvo i praksu joge, uz pomoć gurua.

U kasnijim periodima, nastaju mnogi komentari, koji pokušavaju da daju opširniji opis njihovog sadržaja. Prvi značajan komentar potiče od Vyase (5 vek n.e.). Veoma je poznat i značajan, opširni komentar tog komentara, koji je Šankara, jedan od najvećih indijskih filozofa, napisao u 8 veku. Ostali značajni komentari su Tattvavaisharadi od Vachaspati Mishre (9./10. vek), Rajamartanda od kralja Bhoje (11. vek) i Yogavarttika od Vijnanabhikshe (16. vek).

Početkom 11. veka muslimanski učenjak al-Biruni prevodi Jogasutre na arapski (Kitab Batanjali). Inače, Jogasutre ostaju gotovo nepoznate izvan Indije, sve do pojačanog interesovanja za jogu, u Evropi i Severnoj Americi, u 20. veku. Danas postoje mnogobrojni prevodi, na skoro sve jezike sveta.

Na našem jeziku odličan prevod i komentar su “Izreke o jogi” od Zorana Zeca.

Literatura

Patanđali-Izreke o jogi (prevod i komentari Zoran Zec) Arhivirano 2008-09-15 na Wayback Machine-u