Maputo
Maputo sve do 1976. zvan po svom portugalskom imenu Lourenço Marques, je glavni i veliki lučki grad u Mozambiku od 1,191.613 stanovnika.[1]
Maputo
Lourenço Marques | |
|---|---|
 | |
| Nadimak: Grad bagrema | |
| Koordinate: 25°58′S 32°35′E / 25.967°S 32.583°E | |
| Država |  Mozambik
|
| Provincija | Maputo |
| Vlast | |
| - Predsjednik gradskog vijeća | David Simango |
| Površina | |
| - Ukupna | 346 km² |
| Stanovništvo (2010.) | |
| - Grad | 1 191 613[1] |
| Vremenska zona | UTC+2 (UTC+2) |
| Pozivni broj | (+258) 21-XX-XX-XX |
| Karta | |
  Maputo Maputo na karti Mozambika | |
Nakon stjecanja nezavisnosti 1975. Maputo je doživio pravu demografsku eksploziju, kao i većina afričkih gradova. Tako da se procjenjuje da čak oko 80% stanovnika živi po slamovima, bez tekuće vode i struje, jer grad nema novca za ulaganje u komunalnu infrastrukturu.[2] Situacija se čak pogoršala početkom 21. vijeka, kada Maputo doživljava ekonomski rast po visokoj stopi od 9% godišnje.[2]
Historija uredi
Prva evropska naselja u tom kraju osnovali su Portugalci, sva su nazivana Lourenço Marques, po portugalskom moreplovcu koji je zajedno sa svojim sudrugom Antoniom Caldeirom poslan 1544. od strane guvernera Mozambika, da istraži estuarij Espírito Santo, njegove rijeke i Zaljev lagune (Baía da Lagoa) kako su tad Portugalci zvali taj zaljev.[3] Portugalci su ta naselja (zapravo trgovačke stanice) često napuštali, kad bi ih ugrozilo domorodačko stanovništvo, pa ponovno gradili i utvrđivali.
Današnji Maputo izgrađen je oko 1850. kao Lourenço Marques, starije naselje na istom mjestu razvilo se oko portugalske utvrde izgrađene 1787. godine,[3] ali su to naselje u potpunosti razorili domoroci.
Još 1871. Lourenço Marques je bio pravo selo, uskih ulica, niskih kuća ravnih krovova, i brojnih domorodačkih koliba od trave, kod oronule utvrde zapuštenih topova, okružen nezdravim močvarama. Presudni faktor u skokovitom razvoju Lourenço Marquesa bila je sve veća važnost susjednog Transvaala, nakon otkrića velikog rudnog blaga. Zbog tog je portugalska vlada poslala komisiju 1876. koja se odlučila za drenažu močvarnog zemljišta pored naselja, sadnjom brojnih bagrema, te na izgradnju bolnice i crkve. Od 1887., u Lourenço Marques se počela seliti kolonijalna administracija iz dotadašnje prijestolnice Ilha de Moçambique,[3] a od 1898. grad je i službeno postao glavni grad Mozambika. Nakon izgradnje željezničke pruge do Pretorije u Južnoj Africi 1895. godine, i daljneg širenja te mreže prema Južnoj i Sjevernoj Rodeziji skokovito se ubrzao razvoj grada i broj njegovih stanovnika.
Na početku 20. vijeka Lourenço Marques je bio dobro opremljena luka, sa dokovima i dizalicama koje su omogućavale brzi utovar i istovar sa brodova direktno u željezničke vagone. Oko prosperitetne luke razvio se pravi kozmopolitski grad. Od 1940., portugalska kolonijalna uprava počela je graditi mrežu osnovnih i srednjih škola, na kraju je to rezultiralo osnivanjem prvog univerziteta u regiji Estudos Gerais Universitários de Moçambique 1962. Ipak, u prosperitetu grada i njegove ekonomije, koja se sva vrtila oko luke, nisu svi jednako participirali, pogotove ne većina afričkih nekvalificiranih radnika. S druge strane malobrojne ali uticajne zajednice portugalskih, arapskih, indijskih i kineskih trgovaca i poslovnih ljudi, sjajno je zarađivalo u svojim hotelima, restoranima, kockarnicama, bordelima i trgovinama i malobrojnim industrijskim pogonima. Liijepe plaže u okolici grada, bile su popularna turistička destinacija za brojne imućne bijelce iz Južne Afrike i Rodezije sve do 1975. kad je Mozambik postao nezavisan, od tad su se prihodi od turizma, koji su dotada bili značajna stavka, drastično smanjili.[3] Ljevičarski pokret za oslobođenje Mozambika FRELIMO, osnovan je 1962. u Tanzaniji, i od tad se gerilskim akcijama borio za oslobođenje od Portugala. Do promjene stava prema kolonijalnom imperiju došlo je tek nakon portugalske Revolucije karanfila u aprilu 1974. kad je nova vlada obećala provesti dekolonizaciju. Nakon tog je potpisan sporazum u Lusaki u septembru 1974. o prijenosu vlasti na FRELIMO. Nakon tog se gotovo cjelokupna portugalska zajednica od 250 000 ljudi iselila iz zemlje,[4] i dovela novopečenu vlast u ozbiljne teškoće jer je ostala bez kvalificiranih ljudi.
Narodna Republika Mozambik proglašena je 25. juna 1975. ona se od samog svog starta, našla u sukobu sa susjednim državama Južnoafričkom Republikom, Rodezijom i marionetskim Svazilendom, koji su nastavili provoditi politiku rasne segregacije, a na ljevičarski režim u Mozambiku gledali su kao na veliku prijetnju i nastojali ga uništiti svim raspoloživim sredstvima. Nakon zatvaranja granice sa Rodezijom i pogoršanja odnosa sa Južnoafričkom Republikom luka u gradu pretrpjela je ogromni pad prometa.[3]
Nova vlast promjenila je ime grada u Maputo u februaru 1976. po obližnjoj rijeci koja utječe u zaljev nešto južnije od grada. Uslijedile su i promjene imena gradskih ulica i uklanjanje svih spomenika vezanih uz Portugal. Osim tih kozmetičkih promjena, nova vlast koja se našla u ozbiljnim teškoćama, nije napravila ništa da zemlju izvuče iz izolacije i ekonomske stagnacije u kojoj se našla, već se čvrće povezala sa Sovjetskim Savezom i zemljama istočnog bloka, koje joj nisu mogle osobito pomoći, tako da se 1980-ih našla pred bankrotom. Od 1977. do 1992. u zemlji se rasplamsao krvavi građanski rat između FRELIMA i desničarskog RENAMA koji je uživao direktnu podršku od rodezijskog režima Ian Smitha i Južnoafričke Republike. Rat je prekinut 1992. te se nakon tog politički stabilizirala, a desile su se promjene i kod susjednih država. Tako da se danas grad polako oporavlja od dugotrajne stagnacije.
Geografija uredi
Maputo leži na zapadnim obalama Zaljeva Maputo, pored estuarija Espírito Santo, gdje uviru rijeke Tembe, Umbeluzi, Matola i Infulene u Indijski ocean. To je zaljev koji je dug oko 95 km i 30 km širok, na njegovom krajnjem istoku nalaz se otok Inhaca, koji ga štiti od oceana. Ukupna površina metropolitanskog Maputa je 346 km², sjeveroistočna granica je rijeka Inkomati, a južna rijeka Matola. Maputo je udaljen 120 km od južnoafričke granice kod grada Ressano Garcia i 80 km od granice sa Svazilendom kod grada Namaacha.
Grad je podijeljen na sedam glavnih administrativnih jedinica, a one na kvartove (bairros).
Klima uredi
Maputo ima tropsku savansku klimu po Köppenovoj klasifikaciji klime na granici sa vlažnom suptropskom klimom. Ipak je Maputo relativno suhi grad, u prosjeku padne samo 761 mm oborina godišnje, i to većinom za kratke kišne sezone koja traje od novembra do marta. Generalno grad ima nešto kao dva godišnja doba, u januaru je najtoplije, za 8 ° više od najhladnijeg mjeseca jula kad je oko 13°C.[5]
| Klimatološki medijani za Maputo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mjesec | jan-sij | feb-velj | mar-ožu | apr-tra | maj-svi | jun-lip | jul-srp | aug-kol | sep-ruj | okt-lis | nov-stu | dec-pro | godina |
| Srednji maksimum (°C) | 30 | 31 | 29 | 28 | 27 | 25 | 24 | 26 | 27 | 28 | 28 | 29 | 28 |
| Srednji minimum (°C) | 22 | 22 | 21 | 19 | 16 | 13 | 13 | 14 | 16 | 18 | 19 | 21 | 18 |
| Precipitacija (mm) | 130 | 125 | 125 | 53 | 28 | 20 | 13 | 13 | 28 | 48 | 81 | 97 | 761 |
| Izvor: [5] | |||||||||||||
Privreda i transport uredi
Još i danas za grad i njegovu eknomiju najvažnija je luka, iz koje se izvozi pamuk, šećer, kromit, agave sisal (Agave sisalana), kopra, i tropska drva, ali i roba iz susjednih zemalja. Maputo ima i nešto industrije; piva, namještaja, brodogradilište, tvornicu ribljih konzervi, pogone metalne i tekstilne industrije, i cementaru.[3]
Značajni sugrađani uredi
- Eusébio, nekadašnji portugalski nogometaš
- Mariza, pjevačica fada
Gradovi prijatelji uredi
Kina Shanghai
Portugal Lisabon
Brazil Rio de Janeiro
Angola Luanda
Južna Afrika Johanesburg- Brazil Brazilija
Nigerija Lagos
Francuska Bordeaux
SAD Tampa
Španjolska Malaga- Portugal Coimbra
Indija Chennai
Zimbabve Harare
Izvori uredi
- ↑ 1,0 1,1 „The largest cities in Mozambique, ranked by population” (engleski). Mongabay.com. Pristupljeno 3. 5. 2011.
- ↑ 2,0 2,1 "Maputo: an African 'success story' but 80 per cent still live in slums" (2. 2. 2005) The Guardian
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 „Maputo” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 5. 1. 2012.
- ↑ „Dismantling the Portuguese Empire” (engleski). Time Magazine. Arhivirano iz originala na datum 2013-07-23. Pristupljeno 5. 1. 2012.
- ↑ 5,0 5,1 „Average Conditions Maputo, Mozambique”. BBC Weather. Pristupljeno 5. 1. 2012.
Eksterni linkovi uredi
- Sve o Maputu Arhivirano 2016-03-03 na Wayback Machine-u (pt)
- Slike i karte z Maputa Arhivirano 2011-12-27 na Wayback Machine-u (pt)
- Maputo na portalu Encyclopædia Britannica (en)