Magdeburško pravo
Magdeburško pravo (njemački: Magdeburger Recht) je srednjovjekovni kodeks (zakonik) gradskih prava grada Magdeburga, kog je vremenom usvojilo preko 1000 gradova u Centralnoj i Istočnoj Evropi i prilagodilo svojim lokalnim potrebama.
| Magdeburško pravo Magdeburger Recht | |
|---|---|
 | |
Ono nije nastalo u točno određenom trenutku, već je stalno mjenjano i prilagođavano promjenama.[1]
Karakteristike uredi
Magdeburško pravo je prvenstveno štitilo prava građanina (trgovaca i zanatlija i autonomiju gradova. [1] Bilo je rašireno od Labe na zapadu do Dnjepra na istoku, od Baltičkog mora na sjeveru do Crnog mora na jugu, a počelo se primjenjivati od kraja 12. vijeka, pa sve do 19. vijeka u ponekim gradovima.[1]
Umjesto konkretnog, kohezivnog korpusa zakona Magdeburško pravo bilo je skup pravila i pravnih koncepata, koji je bio vrlo varijabilan i prilagodljiv od slučaja do slučaja. On je omogućavao stanovnicima gradova da žive i rade relativno slobodno.[2]
Statuti gradova inspirirani Magdeburškim pravom bili su vijekovima na snazi u gotovo 1000 gradova u današnjoj Njemačkoj, Poljskoj, Češkoj, Slovačkoj, Mađarskoj, Rumunjskoj, Belorusiji, Latviji, Litvaniji, Ukrajini i Rusiji.[2] Širenje Magderburškog prava po Istočnoj Evropi pomogla je i srednjovjekovna kolonizacija tih krajeva njemačkim stanovništvom koje je sa sobom donosilo i svoje Običajno pravo - Sachsenspiegel.[2]
Iako su teolozi 14. vijeka napali neke njegove propise, utjecaj Magderburškog prava bio je po njemačkim zemljama potrajao je više od 300 godina, sve do upoznavanja i prihvaćanja rimskog prava u 16. vijeku. Njegov se utjecaj može vidjeti čak i u uvodu Njemačkog građanskog zakonika na prijelazu u 20. vijek.[3]
Historija uredi
Po ondašnjem srednjovjekovnom feudalnom pravu - privilegiju da se nekom mjestu dodijeli titula grada - odnosno gradska prava imao je samo njihov direktni feudalni gospodar (ili indirektni) - kralj.[2]
Polazna točka za razvoj magdeburgškog statuta, bila je i politika razvoja gradova koju su provodili otonski vladari još krajem 10. vijeka.[4]
Najstariji sačuvani dokument o pravima Magdeburga je povelja koju je dodjelio gradu tadašnji feudalni gospodar nadbiskup Wichmann 1188. Ona je bila još vrlo daleko od onog u što se vremenom taj kodeks pretvorio, jer grad još nije imao autonomiju da sam odlučuje o svojoj sudbini.[4]
Centralni element Magdeburgškog statuta bio je takozvani - Schöffenstuhl, kolegij sudaca koji je bio odgovoran za nadležnost. Odigrao je glavnu ulogu u oblikovanju magdeburških gradskih prava. Već negdje oko 1244. Magdeburg je imao gradsko vijeće koje je djelomično bilo odgovorno za upravljanje gradom. Na prijelazu iz 13. u 13. vijeće je imalo svu vlast u svojim rukama.[4]
Sachsenspiegel uredi
Baza za nastajanje Magdeburškog prava bio je - Sachsenspiegel (Saksonsko ogledalo prevedeno sa njemačkog) najvažnija srednjovjekovna kompilacija saksonskog Običajnog prava, koje je sakupio i objavio početkom 13. vijek na latinskom Eike von Repgow. U to vrijeme je po germanskim zemljama Rimsko pravo još uvijek bilo gotovo nepoznato.[3]
Sachsenspiegel je bio podijeljen u dva dijela; prvi dio - Landrecht (teritorijalni zakonik), sadržavao je ono što se danas naziva ustavno, krivično i građansko pravo sa procedurom, a drugi - Lehnrecht je sadržavao je feudalne propise.[3]
Brojni gradovi koristili su Sachsenspiegel kao model za pisanje svojih statuta i zakonika, pa tako i Magdeburg, ali je njegov statut, postao toliko popularan, da su ga kopirali brojni gradovi Centralne i Istočne Evrope.[3]
Brojni gradovi se danas ponose svojim statutima pisanim po uzoru na "Magdeburško pravo", tako je Kijevu početkom 19. vijeka, podigao na obala]]ma Dnjepra monumentalni stup u spomen na dabijanje magdenburših gradskih prava.[1]
Izvori uredi
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Das Magdeburger Recht” (njemački). Magdeburg Law. Pristupljeno 14.01. 2021.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 „Magdeburg Law, From the Middle Ages to the Present Day” (engleski). Magdeburg Law. Pristupljeno 14.01. 2021.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Sachsenspiegel” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 14.01. 2021.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 „Entwicklung” (njemački). Magdeburg Law. Pristupljeno 14.01. 2021.
