Luksor
Za ostala značenja, vidi Luksor (razvrstavanje).
Luksor (arapski:الأقصر/Al-Uqṣur) je grad od 250,704 stanovnika u Egiptu u Muhafazi Luksor, u kojoj je i administrativni centar.[1]
Luksor
الأقصر | |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 25°41′N 32°39′E / 25.683°N 32.650°E | |
| Država |  Egipat
|
| Muhafaza | Luksor |
| Površina | |
| - Ukupna | 43.0 km²[1] |
| Visina | 89[1] |
| Stanovništvo (2018.) | |
| - Grad | 250,704[1] |
| - Gustoća | 5,832 stan. / km²[1] |
| Vremenska zona | UTC+2 (UTC) |
| Poštanski broj | 85511[1] |
| Pozivni broj | 0952[1] |
| Karta | |
  Luksor Pozicija Luksora u Egiptu | |
Geografske karakteristike uredi
Luksor se nalazi na jugu Gornjeg Egipta, na istočnoj obali Nila, udaljen 670 km južno od Kaira i 220 km sjeverno od Asuana.[2]
Svoje arapsko ime - Al-Uqṣur, dobio je po ruševinama antičke Tebe, a ono znači palače, ali postoji mogućnost da je ime derivat od rimskog - kastrum.[3]
Historija uredi
Luksor je nastao za Antičkog Egipta kao dio Tebe.[4]
Antičke ruine uredi
Južni dio Tebe izrastao je oko veličanstvenog hrama posvećenog Amonu, kralju bogova, njegovoj ženi Mut i njihovom sinu Konsu. Hram je podignut po nalogu faraona s kraja Osamnaeste dinastije Amenhotepa III (vladao od 1390. pne. do 1353. pne.). Ta građevina je danas poznata kao - Luksorski hram, izgrađena je pored rijeke Nil paralelno sa obalom.[3]
Promenadom sfingi bio je povezan sa velikim Amonovim hramom u Karnaku.
Mali paviljon je sve što je ostalo od tog hrama podignutog na mjestu na kom je vjerojatno već postojao hram podignut još na početku Osamnaeste dinastije, ako ne i prije. Amenhotepov hram dovršili su faraoni; Tutankhamon (vladao 1333. pne.-1323. pne.) i Horemheb (1319. pne.-1292. pne.).[3]
Faraon Ramzes II (1279. pne.-1213. pne.) dogradio je još jedno dvorište, pilon i obelisk, čak su manje nadogradnje obavljene za vladavine Ptolemeida. Kasnije je njegova hipostilna dvorana pretvorena u kršćansku crkvu, a ostaci druge koptske crkve mogu se vidjeti zapadno od nje.[3]
Orginalni dio Luksorskog hrama sastojao se od velikog peristilnog dvorišta i kompleksa dvorana i manjih prostorija. U jednoj od dvorana je granitni žrtvenik Aleksandra Velikoga. Veliko peristilno dvorište je sa tri strane okruženo dvostrukim nizom gracioznih stupova sa kapitelima u obliku papirusovog pupoljka. Izgleda da je plan bio da ulaz u kompleks bude na sjeveru, sa bočnim kulama, ali je projekt izmijenjen, pa je umjesto toga, dodana je najimpresivnija karakteristika hrama, veličanstvena kolonada od 14 stup]]ova, visokih 16 metara. I ta kolonada sa papirusovim kapitelima, možda je bila namijenjena centralnom brodu hipostilne dvorane sličnoj onoj u Karnaku, ali bočni brodovi nisu podignuti, umjesto njih sa obje strane izgrađeni su zidovi. Ramzes II dodao je vanjsko dvorište, i ukrasio ga monumentalnim skulpturama samog sebe, između stupova dvostruke kolonade i uzvišenog pilona na kojem su reljefi sa scenama iz festivalskih proslava i njegovih sirijskih vojnih kampanja. Ispred pilon nalazile su se kolosalne skulpture faraona (od kojih su neke stoje i danas) i par obeliska, od kojih je preostao samo jedan, drugi je maknut 1831. i prebačen u Pariz u kom i danas krasi Place de la Concorde.[3]
Kasnija historija uredi
Kad je Teba izgubila političku važnost - Luksor je postao stambeni dio grada, zbijen oko ramzesovog pilona. Za rimskih vremena u hramu je sjedište imala Rimska legija, a za ranokršćanskih vremena pored hrama i u ramzesovom dvorištu podignute su koptske crkve.[3]
Za vladavine Fāṭimida (909.–1171) nad temeljima crkve sagrađena je džamija, posvećena šeiku Jusufu Hadžadžu, lokalnom svecu za kog se smatra da je u Luksor uveo islam. Njegov praznik slavi se procesijom sa brodovima koja jako nalikuje Drevnoj egipatskoj procesiji za Festivala Opet. Taj festival se slavio devetnaestog dana u drugom mjesecu, kad je po tradiciji Amon dolazio iz Karnaka u svojoj faraonskoj barži kako bi posjetio svoj drugi hram u Luksoru, praćen procesijom svečano odjevenih Tebanaca. Reljefi na zid]]ovima velike kolonade prikazuju pripreme za procesiju svetih barži tokom Festivala Opet.[3]
Egipatska organizacija za starine je 1988. iskopala brojne skulpture iz Osamnaeste dinastije u Amenhotepovom dvoru.[3]
Početkom 21. vijek započeo je projekt iskapanja na Promenadi sfingi između Luksorskog hrama i velikog Amonova hrama u Karnaku.
Današnji Luksor je grad koji se raširio sjeverno, južno i istočno od Luksorskog hrama. On je i grad brojnih džamija i crkava, jer su dobar dio njegovih stanovnika koptski kršćani.[3] Od 1975. ima arheološki muzej, a od 1997. i muzej mumifikacije.[4] Krajem 20. vijeka izgrađeni su brojni turistički objekti.[3]
Znamenitosti uredi
Luksor je zajedno sa ostalim tebanskim lokalitetima; Karnakom, Dolinom kraljeva i Dolinom kraljica - 1979., proglašen UNESCO-ovom Svjetskom kulturnom baštinom.[3]
Privreda i transport uredi
Luksor je administrativni i trgovački centar poljoprivredne okolice i poznata turistička destinacija.[3]
Kako se nalazi na magistralnoj željezničkoj pruzi Kairo - Asuan, on je odavna vrlo prometna željeznička stanica. Luka na Nilu je redovna stanica za kruzere i za trajekte preko Nila, jer grad nema nijedan most, ali ima međunarodni aerodrom.[3]
Pobratimski gradovi uredi
Izvori uredi
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 „Egypt, Arab Republic of Egypt” (engleski). City population. Pristupljeno 1.8. 2020.
- ↑ „Luxor Governorate” (engleski). Ask-Aladdin. Pristupljeno 1.08.2020.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 „Luxor, Egypt” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 1.08.2020.
- ↑ 4,0 4,1 „Luksor” (hrvatski). Hrvatska enciklopedija. Pristupljeno 10.08.2020.
Vanjske veze uredi
- Službene stranice Arhivirano 2014-01-15 na Wayback Machine-u (ar)
- Luxor, Egypt (en)