Aden (kolonija)
| |||||||||||||||||||||||
.svg)
Kolonija Aden (arapski: مستعمرة عدن) je Britanska krunska kolonija koja je trajala od 1937 do 1963 Teritorij Kolonije Aden se sastojao od svega 194 km² , to je bio sam grad i luka Aden i njegova najbliža okolica.
Prije osnivanja Kolonije Aden 1937 godine, Aden je bio dio Britanske Indije (izvorno Naselje Aden pod upravom Predsjedništva Bombaya, kasnije "Provincija glavnog komesara" (Chief Commissioner's province). Nakon preuređenja Britanske Indije 1935 (Government of India Act 1935.) Kolonija Aden je izdvojena iz sastava Britanske Indije, te je formirana kao posebna kolonija Ujedinjenog kraljevstva, 1. aprila 1937 godine.
Od 18. januara 1963, kolonija je preuređena u Državu Aden (arapski: دولةعدن Vilajet Aden), koja je ušla u sastav novoosnovane britanske vazalne države Južnoarapske Federacije. Ta Federacija nije dugo trajala, ubrzo je postala Demokratska Narodna Republika Jemen 30. novembra 1967, taj datum značio je definitivni kraj Kolonije Aden i britanske uloge u njoj.
Zemlje u unutrašnjosti Kolonije Aden, bile su organizirane u drugu političku tvorevinu u Protektorat Aden.
Historija uredi
Sultan Muhsin bin Fadl iz obližnjeg Sultanata Lahidž ustupio je 1838, Britaniji teritorij od 194 km² zajedno s lukom Aden. Britanska istočnoindijska kompanija uspjela je isposlovati da se 19. januara 1839 pošalju jedinice britanskih marinaca (Royal Marines) u Aden da zauzmu teritorij i spriječe daljnje piratske napade protiv britanskih brodova koji su plovili za Indiju.
Od 1937, Aden se odvojio od Britanske Indije i postao zasebna kolonija sa svojim posebnim zakonodavstvom koja je egzistirala od 1937 do 1963 godine.
Pred kraj svog postojanja Kolonija Aden bila je poprište velikih nemira i gerilskih borbi za oslobođenje.
Uprava uredi
Kolonija Aden bila je od izuzetnog interesa za Britansko Carstvo koje je puno ulagalo u nju, zato se puno brže razvijala od svog neposrednog zaleđa, koje je bilo stoljećima iza nje.[1] Ustav ove krunske kolonije bio je Poslovnik Savjeta od 28. septembra 1936 koji je u osnovi slijedio uobičajene zakonske smjernice za britanske kolonije.
Aden je bio poznat po tome da se u njemu nisu sprovodili šerijatski zakoni, to je pak izazivalo nezadovoljstvo kod lokalnog arapskog stanovništva. [1]
U Koloniji Aden djelovala su tri tijela uprave: Općina Aden, koja je pokrivala gradske četvrti: Tavali, Ma'alla i Krater, Općinsko Vijeće šeika Otmana i Mali Aden koji je osnovan posljednji kao zasebno tijelo za teritorij novoizgrađene rafinerije i radničkog naselja uz nju. Sva tri tijela bila su pod ingerencijom Izvršnog Vijeća Kolonije kojem je na čelu bio Guverner Kolonije. Pravosuđe je također bilo potpuno u britanskim rukama. U usporedbi s drugim britanskim kolonijama, stupanj lokalne samouprave i sudjelovanja lokalnog stanovništva bio je gotovo zanemariv.
Obrazovanje u koloniji je obuhvaćalo svu djecu (dječake i djevojčice) do nižeg srednjoškolskog stupnja. Visoko obrazovanje je omogućeno samo onima koji bi prošli selekciju i dobili stipendije za studij u inozemstvu. Osnovno i srednjoškolsko obrazovanje nižeg stupnja je izvođeno na arapskom, a srednje škole višeg stupnja i privatne škole održavale su nastavu na arapskom, engleskom, urdu, hebrejskom i gujaratiju.
Stanovništvo Kolonije Aden 1955.
| Arapi | Somalci | Židovi | Indijci | Evropljani | Ukupno |
|---|---|---|---|---|---|
| 103879 | 10611 | 831 | 15817 | 4484 | 138441 |
Povezano uredi
Izvori uredi
Bibliografija uredi
- Colonial Reports. Aden Report: 1953. & 1954., HM Stationary Office 1956. (en)
- E. H. Rawlings: The Importance of Aden. Contemporary Review, 1959. (en)
- Paul Dresch: A History of Modern Yemen.Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2000. (en)
- R.J. Gavin: Aden Under British Rule: 1839-1967. London: C. Hurst & Company, 1975. (en)
- Tom Little: South Arabia: Arena of Conflict. London: Pall Mall Press, 1968. (en)