Karlizam
Karlizam (španjolski: Carlismo) bio je španjolski ultrakonzervativni] politički pokret nastao 1820-ih iz kog se rodila ekstremno klerikalna partija a 1827. i paravojne formacije.[1]
| Karlizam Carlismo | |
|---|---|
 | |
| Država |  Španjolska
|
Karlizam je bio tradicionalistički i apsolutistički pokret, stupovi njegove ideologije bili su obrana monarhije i katolicizam. Pokret je bio aktivan sve do pada Francova režima sredinom 1970-ih. Karlizam je gotovo čitav vijek i pol sudjelovao u oružanim pobunama i bio dio španjolske političke scene.[2]
Po historičarima Karlizam je nastao kao odgovor na liberalizam, vođen od najkonzervativnijih slojeva španjolskog društva.[2]
Karakteristike i historija uredi
Ličnost oko koje se pokret okupio 1830-ih bio je mlađi brat kralja Fernanda VII Carlos María Isidro de Borbón (Don Carlos). Ambiciozni Don Carlos tražio je od svog brata pravo da ga on naslijedi. On je negirao zakonitost Pragmatične sankcije - Karlosa IV iz 1789., koju je Fernando VII iskoristio da osigura nasljedstvo na krunu svojoj tad maloljetnoj kćeri Isabell, rođenoj 1830.[1]
Umjesto tog - Karlisti su se pozvali na Salijski zakonik o nasleđivanja, koji je u Španjolsku uveo Felipe V 1713., on je ženama zabranjivao da budu prijestolonasljednici.[1]
Stvarni uzrok ipak je bilo nešto drugo - Fernando VII se zalagao za reforme po uzoru na one nakon Francuske revolucije, dok je njegov brat Don Carlos branio je privilegije aristokracije i Katoličke crkve.[2]
Kad je Isabell II konačno zasjela na tron, Karlisti su počeli raditi na tom da je sruše.[2]
Spor oko sukcesije i oko ideologija u pozadini doveo je do Prvog karlističkog rata (1833.-39.) u kom su Karlisti poraženi. Taj rat ostavio je iza sebe oko 200 000 mrtvih.[2]
Tokom 19. vijeka Karlisti su često pribjegavali oružanim pobunama kao što je bio Drugi karlistički rat i neuspjeli pokušaj vojnog udara 1860., Drugi karlistički rat (1872. - 1876.) se odvijao u turbulentna vremena nakon svrgavanja Isabell II - 1868. Posljednji Treći karlistički rat izbio je 1872. i trajao do 1876.[2]
Stanje se smirilo nakon restauracije monarhije i ustoličenja Isabellinog sina Alfonsa XII 1874., pa je Karlistima pala popularnost.[1]
Ponovno su digli glavu nakon ponižavajućih poraza u Špansko-američkom ratu, pa su se ponovno latili oružane pobune (1900.-02.)[1]
Historiju pokreta nakon 1880-ih karakterizira niz sukoba između onih koji su se zalagali za suradnju sa drugim katoličkim partijama koje su prihvatile okvir parlamentarnog liberalizma (ili sa partijama koje su bile u opoziciji prema centralnoj vladi) i onih koji su to sa gnušanjem odbacivali jer bi to značilo odustajanje od principa. Ovi drugi su 1918. pod vodstvom Juana Vázqueza de Mella osnovali Tradicionalističku partiju (Partido Católico Tradicionalista), koja je kasnije postala glavni promotor Karlizma. General Francisco Franco spojio je 1937. Tradicionalističku partiju sa Falangom.[1]
Tokom svoje historije Karlistički pokret bio je poznat i kao Karlistička partija (Partido Carlista), Zajednica Tradicionalista (Comunión Tradicionalista) i Katolička Monarhistička Zajednica (Comunión Católico-Monárquica).[2]
Moto Karlista bio je Bog, domovina, kralj, vremenom su dodali još i riječ Fueros, a ona je označavala stara feudalna prava i privilegije.[2]
Karlisti su na svom početku imali za himnu -Marcha (Koračnicu) de Don Carlos. To je od 1930. promijenjeno pa je nova himna postala Marcha de Oriamendi, pjesma koja je ime dobila po brdu na kom se 1837. za Prvog karlističkog rata odvila bitka. U vrijeme Španjolskog građanskog rata to je bila himna karlističke paravojne formacije - Requeté. Ta organizacija osnovana početkom 20. vijeka imala je preko 60 000 dobrovoljaca.[2]
