Jaša Romano
Jaša Romano (Banja Luka, 23. 5. 1908 - Beograd, 16. 9. 1986), znameniti jugoslavenski veterinar, književnik-pisac, sudionik Narodnooslobodilačke borbe, pukovnik Jugoslovenske narodne armije (JNA) i načelnik vojno-veterinarske službe SFR Jugoslavije.
| Jaša Romano | |
|---|---|
 | |
| Rođenje | Jakob Romano 23. 5. 1908. Banja Luka, Austro-Ugarska |
| Smrt | 16. 9. 1986. (dob: 78) Beograd, SFR Jugoslavija |
| Prebivalište | Beograd |
| Nacionalnost | Jugoslaven |
| Etnicitet | Jevrej |
| Državljanstvo | SFR Jugoslavija |
| Alma mater | Veterinarski fakultet Sveučilišta u Zagrebu |
| Zanimanje | veterinar, pisac |
| Suprug/a | Nada Romano |
| Djeca | Nenad Romano Predrag Romano |
| Roditelji | Menahem Romano Rahela (Kanihi) Romano |
| Rodbina | Blanka Romano (sestra) Majer (Braco) Romano (brat) Rikica Romano (sestra) Samuel Romano (brat) |
Biografija uredi
Dr. Jaša (Jakob) Romano je rođen 23. 5. 1908 u Banja Luci u jevrejskoj patrijarhalnoj porodici, od oca rabina Menahema i majke Rahele. Odrastao je sa braćom Samuelom i Majerom, te sestrama Blankom i Rikicom. Dr. Romano je 1932 diplomirao na Veterinarskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, a dve godine kasnije na istom fakultetu je odbranio doktorsku disertaciju. Nakon diplome službovao je u raznim mestima Drinske i Dunavske banovine. Drugi svetski rat tj. okupacija Kraljevine Jugoslavije je dr. Romana zatekla u Loznici. Ulaskom Wehrmachta u Loznicu započelo je provođenje zakona i naredaba kontra Jevreja. Dr. Romano je bio otpušten sa svojeg radnog mesta, te se potom krijući uputio u Sarajevo da vidi što mu se dogodilo sa roditeljima i da nađe mesto gde će se skloniti od nacističkih progona. U Sarajevu su Nemci izdali naredbu da se svi Jevreji moraju prijaviti u Jevrejski odsek redarstva. Sarajevski Jevreji su bili slani na teške i prljave fizičke radove. Ujutro bi se javljali, a uveče bi ih pustili kućama. Dr. Romano je bio određen da danima unosi ugalj u sarajevski hotel "Evropu". Shvativši da će mu život možda biti lakši u Loznici, dr. Romano se vratio Loznicu gde se odmah potom pridružio Mačvanskom partizanskom odredu. Vladimir Zečević mu je po dolasku naredio da se prijavi u Loznički odred NOV i PO Jugoslavije tj. učestvuje u njegovom formiranju. U martu 1942 bio je postavljen za veterinara Vrhovnog štaba NOV i POJ. Kasnije, 1943, je bio raspoređen u sanitetsku službu 4. krajiške divizije NOVJ, a 1944 za načelnika saniteta 39. krajiške divizije NOVJ. Ubrzo potom je bio postavljen za načelnika 5. korpusa NOVJ gde je ostao do kraja rata. Tokom rata dr. Romano je uglavnom učestvovao u bitkama za oslobođenje Bosne i Hercegovine. Od porodice dr. Romana, rat i Holokaust su preživeli njegov brat dr. Samuel Romano, drugi brat Majer Romano koji je preživeo zarobljenički logor Osnabrück u Nemačkoj (bio je zarobljen kao rezervni vojnik vojske Kraljevine Jugoslavije), te Jašini roditelji koji su bili spašeni zahvaljujući dr. Samuelu Romanu koji ih je pomoću svoje veze sakrio u Petrovom selu gde su se krili od ustaša kao seljaci. Nakon rata dr. Romano se oženio Hrvaticom Nadom Marčinković, kćeri Stjepana i Magdalene Marčinković, koju je upoznao u Zagrebu nakon oslobođenja 8. maja 1945 godine. Na pitanje supruge zašto se nije oženio pre, dr. Romano je izjavio; "Nisam hteo da moja supruga i djeca stradaju. Pa ako moram stradati bolje sam.", jer je vidio šta se događa sa Jevrejima u susednim zemljama. Dr. Romanu su se iz braka sa suprugom Nadom rodila dva sina, Nenad i Predrag. Bio je pobožan čovek, svoje sinove je uvek ispraćao sa molitvom, redovito se molio i posećivao templ (sinagoga). Nakon rata dr. Romano je ostao u sastavu JNA gde je obavljao visoke i odgovorne dužnosti. Bio je načelnik vojno-veterinarske službe SFR Jugoslavije, predavač na veterinarskom fakultetu u Beogradu i član više profesionalnih udruženja. Nosilac je Partizanske spomenice 1941, te visokih vojnih i mirnodobskih odlikovanja SFR Jugoslavije. Dr. Romano je bio penzionisan činu pukovnika JNA. Po penzionisanju nastavio je da radi na pisanju knjiga iz oblasti nauke i istoriografije. Napisao je više naučnih i istoriografskih knjiga, publikacija i članaka od kojih su veoma važne i zanimljive sledeće: Jevreji Jugoslavije 1941-1945, žrtve genocida i učesnici NOR iz 1980 i Jugoslovenska bibliografija lekarusa i narodnih medicinskih rukopisa iz 1973. Zgoda iz Malinske zorno pokazuje kakav je čovjek bio dr. Romano; sin dr. Romana, Predrag, je kao 17-godišnjak po dolasku na plažu u Malinskoj bio grubo napadnuti od strane jednog nemačkog turista koji je tvrdio da je rezervisao mesto na plaži na koje se smestila porodica Romano. U tom trenutku se dr. Romano, građom nejak čovek, isprsio pred tim visokim i jakim Nemcem i mirno mu na savršenom nemačkom rekao: "Gospodine, u ovoj zemlji Nemci nikada, ništa ne mogu rezervisati.". Nemac se nakon toga bez reči povukao. Dr. Jaša Romano je umro 16. 9. 1986 u Beogradu.[1][2]
Dela uredi
- Jugoslovenska bibliografija lekarusa i narodnih medicinskih rukopisa, (1973)
- Jevreji Jugoslavije 1941-1945, žrtve genocida i učesnici NOR, (1980)
Odlikovanja uredi
Reference uredi
Literatura uredi
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- (2007) Mi smo preživeli...4 (Jevreji o Holokaustu), Beograd: Jevrejski istorijski muzej Saveza jevrejskih opstina Srbije i Crne Gore.
- Romano, Jaša (1980). Jevreji Jugoslavije 1941-1945: žrtve genocida i učesnici narodnooslobodilačkog rata, Beograd: Jevrejski Istorijski Muzej, Saveza jevrejskih opština Jugoslavije.