ISO sedmični datum
ISO sedmični datum je vrsta kalendara sa prestupnom sedmicom, deo ISO 8601 standarda za datum i vreme, sistem kojim se numerišu sedmice u godini. Sistem se uglavnom koristi u upravne i poslovne svrhe za fiskalne godine.
Sistem koristi isti 7-dnevni ciklus kao i gregorijanski kalendar. Sedmice počinju ponedeljkom. ISO godine imaju približno isto numerisanje godina kao i gregorijanske godine (videti dole). ISO godina ima 52 ili 53 pune nedelje/tjedna (364 ili 371 dan). Dodatna sedmica se zove prestupna sedmica.
Datum/datum je specificiran ISO godinom u formatu GGGG, brojem sedmice u formatu "ss" sa prefiksom "W" (week) i brojem sedmičnog dana, tj brojem "d" od 1 do 7, počevši od ponedeljka, završavajući se nedeljom. Npr. 2006-W52-7 (ili kompaktno 2006W527) je dan nedelja 52. sedmice 2006. godine. Po gregorijanskom to bi bio 31. decembar/prosinca 2006.
Sistem ima 400-godišnji ciklus od 146.097 dana (20.871 sedmica), sa prosečnom dužinom godine od tačno 365,2425 dana, baš kao i gregorijanska godina. U svakih 400 godina ima 71 godina sa 53 sedmice.
Prva sedmica godine je ona sedmica koja sadrži prvi četvrtak godine.
Odnos sa gregorijanskim kalendarom uredi
Broj ISO godine odstupa od broja gregorijanske godine, ako je primenjivo, u petak, subotu i nedelju, ili subotu i nedelju, ili samo u nedelju na početku gregorijanske godine (koji su dani na kraju prethodne ISO godine) i u ponedeljak, utorak i sredu, ili ponedeljak i utorak, ili samo ponedeljak na kraju gregorijanske godine (koji su u sedmici 01 sledeće ISO godine). U periodu 4. januar - 28. decembar i svim četvrtcima, broj ISO godine je uvek jednak broju gregorijanske godine.
Sedmica 01 se može definisati na više ekvivalentnih načina:
- sedmica koja sadrži prvi četvrtak u godini
- sedmica koja počinje ponedeljkom najbližim 1. januaru/siječnja
- sedmica koja sadrži prvi radni dan (ako subota, nedelja i 1. januar nisu radni dani)
- sedmica sa 4. januarom
- prva sedmica sa većinom (četiri ili više) svojih dana u godini koja počinje
- sedmica koja počinje ponedeljkom u periodu 29. decembar - 4. januar
- sedmica sa četvrtkom u periodu 1-7. januar
- ako je 1. januar ponedeljak, utorak, sreda ili četvrtak, to je dan sedmice 01; ako je 1. januar petak, subota ili nedelja, taj dan je u sedmici 52 ili 53 prethodne godine.
Većina ovih definicija je simetrična, definicija preko radnih dana je ekvivalentna.
Poslednja sedmica ISO godine je sedmica pre sedmice 01; u skladu sa simetričnošću definicije, ekvivalentne definicije su:
- sedmica sa poslednjim četvrtkom godine
- sedmica koja se završava nedeljom najbližom 31. decembru/prosinca
- sedmica sa 28. decembrom
- poslednja sedmica sa većinom (četiri ili više) svojih dana u godini koja se završava
- sedmica koja počinje ponedeljkom u periodu 22 - 28. decembar
- sedmica sa četvrtkom u periodu 25 - 31. decembar
- sedmica koja se završava nedeljom u periodu 28. decembar - 3. januar
- ako je 31. decembar ponedeljak, utorak ili sreda, nalazi se u sedmici 01 sledeće godine, inače je u sedmici 52 ili 53.
Ove godine imaju 53 sedmice:
- godine koje počinju u četvrtak
- prestupne godine koje počinju u sredu
Broj sedmice uredi
Pregled datuma/datuma sa fiksnim brojem sedmice u bilo kojoj godini, osim prestupne godine koja počinje u četvrtak:
| Mesec | Datumi | Brojevi sedmice |
|---|---|---|
| Januar/Siječanj | 4, 11, 18, 25 | 1-4 |
| Februar/Veljača | 1, 8, 15, 22 | 5-8 |
| Mart/Ožujak | 1, 8, 15, 22, 29 | 9-13 |
| April/Travanj | 5, 12, 19, 26 | 14-17 |
| Maj/Svibanj | 3, 10, 17, 24, 31 | 18-22 |
| Jun/Lipanj | 7, 14, 21, 28 | 23-26 |
| Jul/Srpanj | 5, 12, 19, 26 | 27-30 |
| Avgust/Kolovoz | 2, 9, 16, 23, 30 | 31-35 |
| Septembar/Rujan | 6, 13, 20, 27 | 36-39 |
| Oktobar/Listopad | 4, 11, 18, 25 | 40-43 |
| Novembar/Studeni | 1, 8, 15, 22, 29 | 44-48 |
| Decembar/Prosinac | 6, 13, 20, 27 | 49-52 |
Sedmični dan za ove dane je u vezi sa Doomsday pravilom za nalaženje sedmičnih dana, jer je za svaku godinu Doomsday onaj dan u sedmici na koji pada poslednji dan februara (petak u slučaju 2008.). Dani iz tablice su dan nakon Doomsday-a, osim u januaru i februaru prestupne godine, kada je to upravo Doomsday.
Prednosti uredi
- Datum direktno kaže koji je sedmični dan
- Sve godine počinju ponedeljkom i završavaju se nedeljom
- Kada se koristi samostalno, bez koncepta meseca, sve godine su iste, osim onih koje na kraju imaju prestupnu sedmicu
- Sedmice su iste kao u gregorijanskom kalendaru
Nedostaci uredi
Datumi ekvinoksa i solsticija variraju u opsegu od najmanje sedam dana. Ovo je zato što se oni mogu dogoditi na bilo koji dan u nedelji/tjednu, a time na najmanje sedam različitih ISO sedmičnih datuma. Npr. prolećni ekvinoksi (ravnodnevice) su 2004-W12-7 i 2010-W11-7.
Ovim sistemom ne može biti zamenjen gregorijanski kalendar, jer se oslanja na njega za definiciju dana Nove godine (Sedmica 1 Dan 1).
Ponedeljak nije svuda u svetu početak radne nedelje. Npr. u nekim muslimanskim zemljama rad može početi u subotu ili nedelju.
Kalendarski ciklus uredi
Postoji 13 potciklusa od po 28 godina, od toga 5 prestupnih i još 6 prestupnih godina u preostalih 36 godina (odsustvo prestupnih dana u gregorijanskim godinama 2100, 2200 i 2300. prekida potcikluse). Prestupne godine su 27 puta razdvojene sa 5 godina, 43 puta sa 6 godina i jednom sa 7 godina (bila bi moguća i nešto ravnomernija raspodela: 26 puta razdvojene sa 5 godina i 45 puta sa 6 godina).
Gregorijanske godine koje odgovaraju 71-oj ISO prestupnoj godini se mogu ovako podeliti:
- 27 gregorijanskih prestupnih godina:
- 13 prestupnih godina koje počinju u četvrtak - Doomsday je nedelja, dominikalno slovo je DC
- 14 prestupnih godina koje počinju u sredu, čime se završavaju u četvrtak - Doomsday je subota, dominikalno slovo ED
- 44 obične godine koje počinju, a time se i završavaju, četvrtkom - Doomsday je subota, dominikalno slovo je D.
To znači da je 27 ISO godina 5 dana duže od odgovarajuće gregorijanske godine, a 44 je 6 dana duže. Od ostalih 329 gregorijanskih godina (koje ne počinju niti se završavaju četvrtkom), 70 su gregorijanske prestupne godine, 259 nisu prestupne, što znači da je 70 ISO godina 2 dana kraće, 259 je 1 dan kraće.
Ostali sistemi za brojanje sedmica uredi
U SAD se sedmice računaju od nedelje do subote, na početku i kraju godine postoje parcijalne sedmice. Prednost je u tome što nije potreban poseban sistem numerisanja poput ISO godine, a korespondencija leksikografskog i hronološkog poretka je očuvana (videti sedmica).
Eksterni linkovi uredi
(na engleskom:)
- List of ISO leap years Arhivirano 2008-05-13 na Wayback Machine-u - here the leap weeks are called Newton
- The Mathematics of the ISO 8601 Calendar
- A generic Excel Calendar with ISO Week numbers
- ISO week day calendar[mrtav link]