Hama
 Ovo je glavno značenje pojma Hama. Za druga značenja, v. Hama (razvrstavanje). |
Hama (arapski: حماة, što znači tvrđava) je grad na obalama rijeke Oront u centralnoj Siriji. Predstavlja administrativno središte Guvernatorata Hama.
Opis uredi
Hama ima 410.000 stanovnika, po čemu je peti najveći grad u Siriji, iza Damaska, Aleppoa, Homsa i Latakije.
Hama predstavlja važno poljoprivredno središte Sirije, a istoimeni guvernatorat ima oko 3.680 kvadratnih kilometara poljoprivrednih površina. Guvernatorat proizvodi polovicu svih krumpira Siriji, kao i brojno povrće i stoku.
U samom gradu su najveća znamenitost 16 norija izgrađenih za navodnjavanje vrtova, a za koje se tvrdi da potječu od godine 1100. pne. Iako su kroz historiju služili za navodnjavanje, danas služe isključivo kao turistička atrakcija.
Historija uredi
Na području Hame stalna naselja datiraju iz perioda neolita, a nova su se osnivala sve do Željezno doba. Na području Hame je u periodu 1931-1933. arheološka iskopavanja vršio danski tim pod vodstvom H. Ingholta. Stratigrafija iskopina je prilično pojednostavljena, zbog čega ih je teško uspoređivati s drugim lokacijama. Tako je razina 6 M (6 m debela) sadržavala i bijelo posuđe, vapnenačke posude i pravu grnčariju. Neki smatraju da je to naselje bilo suvremenik Ras Shamre VA i B (6000-5000. pne.). Plića razina L datira u kalkolitski period Halaf.
Hetitske razine su prekrili aramejski ostaci koji datiraju iz kraja 11. vijeka pne. Čini se da su u to doba aramejska plemena zauzela cijelu dolinu Oronta i Litanija.
Hama iz Željeznog doba (Hamath) je, po svemu sudeći, bila centar proizvodnje predmeta od slonovače. Artefakti također pokazuju snažan egipatski utjecaj. Zajedno s Aramom (Damask) Hama je tvorila snažnu aramejsku državu u unutrašnjosti Sirije. S obziropm da se aramejsko pismo koristilo za zapise na papiru, ima vrlo malo zapisa u samoj Hami.
Biblijski izvori o Hami su škrti, ali tvrde da je Hamath bio prijestolnica kanaanskog kraljevstva (2 Kraljevi 23:33; 24:21) čiji je kralj čestitao kralju Davidu nad pobjedi nad kraljem od Sobe (2 Samuel 8:9-11; 1 Čkezpšoso 13:9-11). Solomon je, po svemu sudeći, osvojio Hamath i njegovu teritoriju (1 Kraljevi 4:21-24; 2 Ljetopisi 8:4). Prorok Amos (vi, 2) grad naziva "Hamath Veliki". Po svemu sudeći naziv dolazi od khamat, feničke riječi za tvrđavu [1]. Asirci su grad osvojili pred kraj 8. vijeka pne.
Kada je asirski kralj Shalmaneser III (858-824. pne.) osvojio sjeverni dio Sirije, pred Hamu je došao 853. pne.; to označava početak asirskih zapisa o gradu. Irhuleni od Hama i Im-idri od Arama (biblijski Bar-Hadad) su vodili koaliciju sirijskih gradova-država protiv asirijske vojske. To je dovelo do velike bitke kod tvrđave Qarqar. Asirski izvore tvrde da je rezultirala pobjedom, ali suvremeni historičari smatraju da je bitka bila neodlučena, iako je Shalmanaser III došao do mora, pa čak i organizirao pomorsku ekspediciju. U sljedećim godinama Shalmaneser III nije uspio osvojiti ni Hamath ni Aram. Nakon smrti Shalmanesera III raspao se savez Hamatha i Arama, pa je Aram, po svemu sudeći, na silu preuzeo dio Hamine teritorije.
Taj događaj je spomenut u zapisu Zakira, kralja Hamatha i La'asha, koji je opisao napad koalicije pod Ben-Hadadom III, sinom Hasaela, kralja Arama, a čiji je član bio Sam'al. Zakir je bio opsjednut u tvrđavi Hazrak, ali ga je spasio bog Be'elschamen. Kasnije je Ja'udi-Sam'al zavladao i Hamathom i Aramom.
Godine 743. pne. Tiglath-Pileser III je osvojio veliki dio teritorija Hame, ali ne i sam grad. U zapisima iz 738. pne. Hama se navodi među gradovima koje su osvojile asirske trupe. Tada je preko 30.000 Sirijaca iz okolice Hame deportirano u planine Zagros.
Godine 605. pne., ostaci egipatskog garnizona u Karkemišu su kod Hame uništeni u bitci od strane babilonskog kralja Nabukodonosora. Godine 554/553. pne. Hama je bila na udaru Nabonida Babilonskog.
Nakon makedonskog osvajanja grad je dobio ime Epiphania, po svemu sudeći u počast kralja Antioha Epifana. Stanovnici su, pak, nastavili koristiti staro ime. Akvila i Teodoret ga zovu Emath-Epiphania.
Grad je kasnije došao pod vlast Rima i Bizanta, kao dio provincije Syria Secunda.
Srednji vijek uredi
Hamu su Arapi osvojili 638. ili 639. godine, nakon čega je ponovno uspostavljeno njeno staro ime, odnosno Hama(h), što znači tvrđava.
U doba križarskih ratova ju je osvojio Tankret godine 1108, ali i izgubio godine 1115. U njoj se rodio čuveni arapski geograf Yaqut al-Hamawi. Hamu je godine 1188. osvojio Saladin, te je ostala pod njegovom dinastijom Ajubida sve dok je 1299. nisu preuzeli egipatski Mameluci. Jedan od ranih mamelučkih guvernera je bio Abu al-Fida (reigned 1310–30), poznati historičar i geograf.
Početkom 16. vijeka grad je osvojilo Otomansko Carstvo. Iz otomanskog perioda datiraju brojni karavanseraji i Palača Al-Azem. U tursko doba je grad imao oko 45.000 stanovnika, od čega 10.000 kršćana.
Moderno doba uredi
Nakon prvog svjetskog rata Hama je slijedila sudbinu Sirije - postala je dio francuskog mandata Lige naroda, godine 1941. su je okupirali Britanci, a 1943. je postala dio nezavisne Sirije.
Hama je početkom 1980-ih bila jedna od uporišta Muslimanskog bratstva, sunitske islamističke organizacije koja se borila protiv svjetovne sirijske vlade. U februaru 1982. pobuna u gradu ugušena je vojnom operacijom koja je postala jedan od najkontroverznijih sirijskih događaja 20. vijeka, odnosno predmet hladnoratovske propagande s obje strane. U zapadnim medijima, operacija prosovjetske i proiranske sirijske vlade opisana je kao "brutalan masakr civila prekomjernim granatiranjem i avijacijskim udarima", dok su sirijski mediji isto tako dehumanizirali pobunjenike, nazivajući ih "bijesnim psima i koljačima nevinih". Zbog pristranih interpretacija događaja, procjene broja žrtava kreću se od minimalističkih 2000 do čak 40.000. Korištene metode, broj žrtava i pitanje odgovornosti (Hafeza ili Rifata) još decenijama su ostale sporne među historičarima.
Hama je također bila poprištem borbi 2010-ih tokom građanskog rata.
Crkvena historija uredi
Hamatha ili Amatha predstavlja titularnu dijecezu Rimokatoličke crkve čiji je biskup sufragan biskupu Apameje.
Pod imenom Epiphania je poznata u nekoliko crkvenih dokumenata. Lequien (Oriens Christianus, II, 915-918) navodi devet grčkih biskupa Epiphanije. Prvi od njih, pod imenom Mavrikije, je Manikeios čiji se potpis pojavljuje na Prvom nicejskom koncilu (Gelzer, "Patrum Nicaenorum Nomina", p. lxi).
Grad ima dva katolička nadbiskupa - grčkog Melkita i Sirijca, jednog sa sjedištem u Labroudu, drugom u Homsu, a dijele titule Homsa (Emesus) i Hamaha (Missiones Catholicae, 781-804). Pravoslavci u obje episkopije imaju vlastite episkope.
Izvori uredi
- ↑ Room, Adrian. Placenames of the World. London: MacFarland and Company, Inc., 1997.
Literatura uredi
- P. J. Riis/V. Paulsen, Hama: fouilles et recherches 1931-1938 (Copenhagen 1957).