Etiopida
Etiopida (starogrčki: Αἰθιοπίς, Aíthiopís = Etiopska pesma) naslov je izgubljene starogrčke epske pesme koja je pripadala trojanskom ciklusu u okviru tzv. kikličkih epopeja.[1] Ime je dobila po etiopskom kralju Memnonu.[2] Hronološki gledano, Etiopida je opevala događaje koji su se dogodili nakon onih opisanih u Ilijadi i pre događaja obrađenih u Maloj Ilijadi. Etiopida se u antici ponekad pripisivala Arktinu Milećaninu i imala je pet pevanja u daktilskim heksametrima.[3]
Datiranje uredi
Etiopida je verovatno sastavljena u 7. veku pne., no to se ne može sa sigurnošću utvrditi. Antički izvori smeštaju Arktina Milećanina u 8. vek pne., ali najstariji umetnički prikazi Pentesileje, jednog od najvažnijih likova u Etiopidi, potiču iz oko 600. pne., što bi upućivalo na kasnije vreme nastanka pesme. Na odnovu ideje o religioznom očišćenju od krvi koja dolazi do izražaja u ovom epu Miloš N. Đurić zaključuje da je Etiopida "ispevana u vreme kad su Delfi počeli jače uticati na građansku religioznost, dakle u drugoj polovini 7. veka pne."[2]
Rukopisna predaja uredi
U današnjim kritičkim izdanjima sačuvano je samo pet stihova izvornog teksta Etiopide, i to iz dela drugih antičkih autora koji citiraju taj ep. Sadržina pesme zna se iz proznog sažetka svih kikličkih epopeja koji se nalazi u jednoj Hrestomatiji, čiji je autor neki "Proklo" (možda identičan s gramatičarem Eutihijem Proklom iz 2. veka).[4]
Sadržaj uredi
Prema Proklu, Etiopida je imala pet pevanja sa ovim sadržajem.[2] Pesma počinje ubrzo nakon smrti trojanskog junaka Hektora, i to dolaskom Amazonki, predvođenih Pentesilejom, u pomoć Trojancima. U borbi Ahilej ubije Pentesileju, koja je bila Aresova kći, rodom Tračanka, nakon čega je Trojanci pokopaju. Ahilej ubije i Tersita, jer se ovaj rugao njegovoj navodnoj ljubavi prema Pentesileji. Zbog tog ubistva Ahilej mora otići na Lezbos, gde prinese žrtvu Apolonu, Artemidi i Leti, a Odisej ga očisti od greha.
Zatim dođe Trojancima u pomoć Memnon, sin Eje (= Zore) i Titona, na čelu etiopske vojske i opremljen oružjem koje mu je izradio sam bog Hefest. U borbi Memnon ubije mladog Antiloha, sina Nestorovog i ljubimca Ahilejevog. Ahilej tad usmrti Memnona, no Zevs ovome, na Ejinu molbu, podari besmrtnost. U svom gnevu Ahilej goni Trojance sve do zidina grada, pa i sam za njima provali u Troju, ali ga Paris kod Skejskih vrata ubije strelom uz Apolonovu pomoć.
Oko Ahilejevog tela, kao nekad oko Patroklovog, nastane žestoka borba, sve dok ga naposletku ne izvuku Ajant i Odisej. Ahejci pokopaju Antiloha, a potom dolazi nimfa Tetida, majka Ahilejeva, koja sa svojim sestrama i Muzama oplakuje sina, a zatim ga s lomače prenese na ostrvo Lefkadu. Ahejci organizuju pogrebne igre u Ahilejevu čast i njegovo oružje ponude kao nagradu najvećem junaku. i tom prilikom izbije svađa između Ajanta i Odiseja oko toga kome će oružje pripasti. Tu se Etiopida završava. Nije poznato da li se nastavak priče ― o dosuđivanju Ahilejeva oružja i potonjem Ajantovom samoubistvo ― obrađivao u Etiopidi, u Maloj Ilijadi ili u obe pesme.
Značaj uredi
Događaji koji su opevani u Etiopidi često su predstavljeni na starogrčkoj keramici, a posebno popularne scene bile su Pentesilejina smrt i Ajantovo izvlačenje Ahilejevog tela iz Troje.
Premda je pesma slabo posvedočena, Etiopida se često navodi u modernoj nauci o Homerovoj Ilijadi.[5] Ona predstavlja jednu od najvažnijih paradigmi u neoanalitičkom homerskom istraživanju Homera zbog velikih sličnosti između njene priče o Ahileju, Antilohu i Memnonu, s jedne strane, i priče o Ahilu, Patroklu i Hektoru u Ilijadi, s druge strane; teorija o toj sličnosti poznata je u nauci kao "teorija o Memnonu".[6]
Reference uredi
- ↑ Howatson 1997, s.v. Aethiopis
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Đurić 1990, str. 116
- ↑ Sironić & Salopek 1977, str. 35
- ↑ Ova Hrestomatija sačuvana je u okviru Fotijeve Biblioteke, codex 239 (9. vek).
- ↑ V. npr. G. Schoeck, Ilias und Aithiopis: kyklische Motive in homerischer Brechung, Zurich, 1961; J. Burgess, "Beyond Neo-analysis: problems with the vengeance theory", American Journal of Philology 118.1, 1997, str. 1–17; M.L. West, "Iliad and Aithiopis", Classical Quarterly 53.1, 2003, str. 1–14.
- ↑ V. naročito W. Schadewaldt, Von Homers Welt und Werk, 1965 (4. izd., izvorno objavljeno 1944; Stuttgart).
Izdanja uredi
- Izdanja na internetu (engleski prevod):
- Fragmenti Etiopide Arhivirano 2004-12-14 na Wayback Machine-u, prev. H.G. Evelyn-White, 1914.
- Fragmenti kikličkih epopeja, prev. H.G. Evelyn-White, 1914; Project Gutenberg.
- Proklov sažetak kikličkih epopeja (bez Telegonije) Arhivirano 2009-10-09 na Wayback Machine-u prev. G. Nagy, 2000.
- Štampana izdanja (grčki izvornik):
- A. Bernabé 1987, Poetarum epicorum Graecorum testimonia et fragmenta pt. 1 (Leipzig: Teubner)
- M. Davies 1988, Epicorum Graecorum fragmenta (Göttingen: Vandenhoek & Ruprecht)
- Štampana izdanja (grčki izvornik s engleskim prevodom):
- M.L. West 2003, Greek Epic Fragments (Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press)
Literatura uredi
- Đurić, Miloš N. (1991). Istorija helenske književnosti. Beograd.
- Sironić, Milivoj; Salopek, Damir (1977). "Grčka književnost", u: Povijest svjetske književnosti, knj. 2. Zagreb.
- Howatson, M. C. (1997). The Oxford Companion to Classical Literature. Oxford. New York: Oxford University Press.