Emfizem

Emfizem pluća definiše se kao trajno uvećanje disajnih puteva, distalno od terminalnih bronhiola, koje nastaje dilatacijom vazdušnih prostora ili destrukcijom pregradnih zidova između alveola. Emfizem pluća karakterišu oštećenja plućnog tkiva u osnovnoj jedinici pluća za razmenu gasova (acinus). Na osnovu lokalizacije morfoloških oštećenja u acinusu, razlikuju se dva oblika ovog oboljenja: panacinusni i centroacinusni emfizem. Veoma često oba tipa morfoloških oštećenja se uočavaju u istom plućnom krilu, s tim što može da preovladava jedan ili drugi tip.

Emfizem pluća

Veliki broj lekara prihvata mišljenje da hronični bronhitis i emfizem pluća čine celinu (po nizu patofizioloških poremećaja koje zajedno prouzrokuju i uzajamnim patogenetskim vezama) i zajedno su poznati pod imenom hronična opstruktivna plućna bolest. Obično se prvo javlja bronhitis, a kasnije sa pogoršanjem stanja i emfizem.

Učestalost

Procenjuje se da u SAD 1,65 miliona ljudi boluje od emfizema pluća. Broj obolelih raste iz godine u godinu: sa porastom broja pušača u periodu od 1982. do 1995. godine povećao se za 41,5%. Znatno se povećala prevalenca u populaciji osoba ženskog pola.

Etiologija

Za nastanak emfizema značajno je više faktora rizika (pušenje, zagađenost vazduha, infekcije i genetički činioci). Duvanski dim je, van svake sumnje, primarni uzrok pojave emfizema pluća. Pušači imaju veću smrtnost, kao i veću prevalencu poremećaja plućne funkcije, respiratornih simptoma i svih oblika opstruktivne bolesti disajnih puteva. Pušenje kao glavni uzrok nastanka hroničnog bronhitisa i emfizema pluća sreće se kod 80 do 90% obolelih. Incidenca i mortalitet od emfizema u urbanim, industrijski razvijenim sredinama viši su nego u ruralnim. Egzacerbacije hroničnog bronhitisa povezane su sa većom zagađenošću vazduha sumpor-dioksidom i čvrstim česticama. Poslednjih godina poznat je i štetan uticaj zagađenosti vazduha u zatvorenom prostoru zbog prašine i upotrebe različitih čvrstih goriva za grejanje i kuvanje.

Simptomi i patofiziološki poremećaji

Osnovni funkcionalni poremećaji u hroničnom bronhitisu i emfizemu pluća su: poremećaj prolaznosti disajnih puteva, naduvenost pluća i poremećaj koncentrcije gasova u krvi. Patofiziološki poremećaji su kašalj, iskašljavanje, „sviranje“ u grudima i dispnea.

Dominantan klinički simptom u emfizemu pluća je osećaj nedostatka vazduha (dispnea), koji se javlja pri naporu. Obično ga prati veoma malo kašlja i oskudno iskašljavanje sluzavog ispljuvka. Do ovoga dolazi na više načina: zapušavanjem bronhija nagomilanom sluzi, zadebljavanjem sluznice, smanjenjem lumena bronha i sl. Dispnea nastaje postepeno, često neprimetno, i pogoršava se pri težem fizičkom naprezanju, za vreme infekcija, udisanja hladnog vazduha, iritantnih gasova i para. Tokom godina ona postaje sve teža, javlja se pri sve manjem fizičkom naporu, a zatim i u mirovanju ili najmanjem pokretu. U odmakloj fazi bolesti dispnea dovodi do invalidnosti i netolerancije i najlakših radnji, kao što su umivanje, oblačenje, uzimanje hrane, govor.

Kao posledica poremećaja prolaznosti disajnih puteva, dolazi do „zarobljavanja“ vazduha u plućima, gubitka elastičnosti tkiva i naduvenosti.

Bolesnik sa emfizemom često je mršav, asteničan. Najčešće sedi povijen unapred, ispruženih ruku, oslanja se na dlanove da bi fiksirao rameni pojas i omogućio da se leđni mišići koriste za efikasniji ekspirijum. Oni obično dišu kroz stisnute usne ("pućenje usana").

Laboratorijske promene

Promene zavise od stadijuma i težine bolesti. Od hematoloških poremećaja česti su leukocitoza (povećana koncentracija belih krvnih ćelija) i eritrocitoza u slučaju hipoksije. Zbog izbora metode lečenja značajan je i pregled ispljuvka, u kome se mogu naći gnoj, granulociti i bakterije. Na rendgenskom snimku obolelih pluća uočavaju se manja ili veća svetla polja i zaravnjena dijafragma.

Dijagnoza

Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, kliničke slike i RTG-nalaza. Za konačnu potvrdu dijagnoze emfizema potrebno je bolesnika podvrgnuti funkcionalnim testovima pluća.

Lečenje

Izlečenje emfizema nije moguće. Međutim, kod prepoznatog emfizema moguće je usporiti i zaustaviti napredovanje bolesti ispravnim merama i menjanjem životnih navika. Tu se pre svega misli na prestanak pušenja. Značajan vid terapije emfizema je respiratorna kineziterapija. Ona se temelji na učenju tehnike relaksiranja mišića, postavljanja u drenažni položaj, pravilne upotrebe dijafragme u disanju, ali i vrlo važnim tehnikama izdisaja koje ne dopuštaju kolabiranje malih disajnih puteva i posledičnu opstrukciju prolaska vazduha.

Reference

• S. Stefanović i saradnici: „Specijalna klinička fiziologija“, Beograd-Zagreb 1980.
• Sajt www.stetoskop.info