Christian I od Danske
Christian I (Oldenburg, 2. jun 1426. - Copenhagen, 21. maj 1481.), bio je danski kralj od 1448. do 1481., ali kako je to bilo vrijeme Kalmarske unije on je od 1450. do 1481. bio i norveški kralj, a u dva navrata od 1457. do 1464. i 1465. - 1467. i švedski kralj.[1]
| Christian I | |
|---|---|
| |
| Portret Christiana I | |
| Danski kralj | |
| Vladavina | 1. septembar 1448. - 21. maj 1481. |
| Krunidba | 28. oktobar 1449. |
| Prethodnik | Christoffer |
| Nasljednik | Hans |
| Norveški kralj | |
| Vladavina | 13. maj 1450. - 21. maj 1481. |
| Krunidba | 2. august 1450. |
| Prethodnik | Karl I |
| Nasljednik | Hans |
| Švedski kralj | |
| Vladavina | 23. jun 1457. - 23. jun 1464. |
| Krunidba | 29. jun 1457. |
| Prethodnik | Karl VIII |
| Nasljednik | Karl VIII |
| Supruga | Dorotea Branderburška |
| Djeca | Olaf, Canute, Hans, Margaret od Danske (škotska kraljica), Frederik I |
| Dinastija | Oldenburg |
| Otac | Dietrich Oldenburgški |
| Majka | Hedviga od Holsteina |
| Rođenje | 2. jun 1426. Oldenburg (Danas u Njemačkoj) |
| Smrt | 21. maj 1481. Copenhagen |
Christian je bio i osnivač Dinastije Oldenburg, koja je vladala Danskom do 1863. za svoje vladavine pokušao da dobije kontrolu nad Švedskom i sačuva jedinstvo skandinavskih zemalja, ali je u tim nastojanjima poražen od strane švedskog plemstva 1471.[1][1]
Biografija uredi
Christian je bio sin grofa Dietricha od Oldenburga i Hedvige od Holsteina, njjega je danski Državni savjet (Rigsråd) - 1448. odabrao za dansko - norveškog monarha, nasljednika Christoffera. Sljedeće godine oženio se udovicom svog prethodnika - Doroteom Branderburškom.[1]
Državni savjeti Švedske i Danske su na zajedničkom sastanku u Halmstadu 1450. prihvatili Christiana za zajedničkog (kalmarskog) monarha, ali je tadašnji švedski monarh - Karl VIII to odbio, pa je taj njegov potez bio uzrok za švedsko - danski rat (1451. - 1457.)[1] Christian se popeo na švedski tron tek 1457., nakon što je s njega konačno zbačen Karl VIII pa je vladao Švedskom do 1464., kad je s trona zbacila grupa švedskih velikaša. Ponovno se vratio na prijestolje u razdoblju 1465. - 1467. tad je ponovno pokušao da dobije čvršću kontrolu nad Švedskom, ali je i taj njegov pokušaj završio porazom u Bitci kod Brunkeberga (nekad pored, a danas u Stockholmu) - 1471., od snaga koje je vodio Sten Sture - Stariji.[1]
Christian je kupnjom do 1460. uspio steći kontrolu nad Schleswigom (danas podjeljenim između Danske i Njemačke) i Holsteinom (danas dio Njemačke) u daba kad se taj feud zbog izumiranja vlasnika raspadao.
Ipak ga je ta kupnja skupo koštala, jer je zbog nje i učestalih ratova sa Šveđanima iscrpio riznicu, pa je ovisio o kreditima Hanzeatske lige kojoj je zauzvrat davao brojne komercijalne povlastice. Zbog tog je na sebe navukao bijes danskog plemstva, koji je prijetilo da se izrodi u ozbiljnu opoziciju. Problem je rješio tako što je 1468. sazvao skupštinu svih danskih staleža, na kojoj se problem razvodnio, tim trikom poslužili su se i njegovi neposredni nasljednici.[1] Ortaštvo sa Hanzeatskom ligom ga je uvuklo u rat sa Kraljevinom Engleskom 1469. - 1474., jer su ga hanzeatski trgovci naveli da zabrani engleskim trgovcima aktivnost po Islandu.[1]
Christiana je skupo koštala i udaja kćeri Margarete 1469. za škotskog kralja Jamesa III, on joj je kao miraz morao dati arhipelage Orkney i Shetland, koji su dotad pripadali Norveškoj, pored tog morao se odreći i prihoda od godišnje najamnine za Hebride i Otok Man koju su Škoti dotad plaćali.[1]
U njegove uspjehe može se ubrojati poboljšanje odnosa sa Vatikanom, nakon sklapanja konkordata sa Sikstom IV. i osnivanje Univerziteta u Kopenhagenu - 1479. To mu je uspjelo nakon posjeta Rima 1474. kad je za to dobio i papinsku bulu.[1]
Izvori uredi
Vanjske veze uredi
| Prethodnik: | Danski kralj | Nasljednik: |
| Christoffer | Hans |
| Prethodnik: | Norveški kralj | Nasljednik: |
| Karl I | Hans |
| Prethodnik: | Švedski kralj | Nasljednik: |
| Karl VIII | Karl VIII |