Car Taizu od Liaoa
Car Taizu od Liaoa (kineski: 辽太祖; pinyin: Liáo Tàizŭ) bio je prvi car, odnosno osnivač kitanske dinastije Liao, koji je vladao od 907. do 926. Ime po rođenju mu je bilo Abaoji (阿保機), ali je kasnije preuzeo kinesko ime Yi (億).
| Taizu | |
|---|---|
car dinastije Liao
| |
| Vladavina | 17. mart 916–6. septembar 926 (10 godina, 173 dana) |
| Nasljednik | Taizong |
| Vladavina | 27. februar 907–6. septembar 926 (19 godina, 191 dana) |
| Suprug/a | Carica majka Yingtian |
| Era datumi | Shence (神册): 916–922 Tianzan (天赞)：922–926 Tianxian (天显): 926 |
| Posthumno ime | Car Dasheng Daming Shenlie Tian (大圣大明神烈天皇帝) |
| Hramsko ime | Taizu |
| Rođen/a | 872 |
| Umro/la | 6. septembar 926. (dob: 53–54) |
Abaoji je pripadao klanu Yila, koji je od početka 10. vijeka počeo dominirati kitanskim plemenima, koja su kao nomadi živjeli na rubovima sjeverne Kine. Abaoji se oko 901. ili 903. proglasio kaganom, uz pristanak dotada vladajućeg klana Yaolian; tome su doprinijeli njegovi uspjesi protiv carske Kine gdje je upravo propadala dinastija Tang. Abaoji je iskoristio kaos kako bi osvojio veliko područje sjeveroistočne Kine, preuzevši teritorije kako od Kine, tako i od korejske države Balhae. Istovremeno je nastojao održati dobre odnose sa nekim od kineskim gospodarima rata - Li Keyongom i njegovim sinom Li Cunxuom, koji će osnovati dinastiju Kasniji Tang.
Na područjima koje je osvojio Abaoji je uveo dvostruki sistem uprave; nomadskim podanicima je upravljao na nomadski način, dok su sjedilački stanovnici bili podvrgnuti birokratskoj vlasti po kineskom modelu. Godine 916. se pak formalno proglasio carem, a godine 918. podigao prvo stalno naselje, odnosno utvrđeni grad. Nastojeći dodatno civilizirati svoje podanike, godine 920. je dao izraditi kidansko veliko pismo, a potom i kidansko malo pismo. Iako je za svog nasljednika odredio princa Beija, predomislio se i pod uticajem supruge odredio drugog sina Deguanga, koji je poslije njegove smrti postao poznat kao car Taizong.
Literatura uredi
- Mote, F.W. (1999). Imperial China: 900-1800. Harvard University Press. str. 31–71. ISBN 0-674-01212-7.
Car Taizu od Liaoa Kuća Yelü (916–1125) Rođen/a: 872 Umro/la: 926
| ||
| Kraljevske titule | ||
|---|---|---|
| Prethodi: dinastija stvorena |
car dinastije Liao 916–926 |
Slijedi: Car Taizong od Liaoa |
| Prethodi: Car Ai od Tanga |
car Kine (istočna Unutrašnja Mongolija) 916-926 | |