Bregava
Bregava je rijeka na jugoistoku Bosne i Hercegovine duga 35 km[1] lijeva pritoka Neretve.
| Rijeka Bregava | |
|---|---|
 Pogled na rijeku kod Stoca | |
| Lokacija | |
| Regije | Hercegovina |
| Države |  BiH |
| Pokrajine | Hercegovačko-neretvanski kanton |
| Gradovi | Stolac |
| Hidrografija | |
| Izvor | selo Do |
| Ušće – koordinate | Klepci kod Čapljine 43.1°N 17.717°E |
| Dužina | 35 km |
| Hidrologija | |
| Sliv – površina | jadranski 722 km² |
| Ulijeva se u | Neretva |
Geografske karakteristike uredi
Bregava se formira od stalnog izvora Bitunja i povremenih Veliki i Mali Suhavić, kod sela Do (Republika Srpska) sjeveroistočno od Stoca, od tamo teče prema jugozapadu do svog ušća u Neretvu, kod sela Klepci kod Čapljine.[1]
Sliv rijeke velik je 722 km² i proteže se preko Hercegovačko-neretvanskog kantona. Bregava je po svemu sudeći bila inspiracija Maku Dizdaru za pjesmu Modra rijeka.[1]
Korito Bregave sa mlinicama, stupama i mostovima, proglašeno je za nacionalni spomenik kulture. Objekti mlinica i stupa su bili u aktivnoj upotrebi sve do kraja Drugog svjetskog rata. Nakon rata mlinice i stupe se polako zaboravljaju i napuštaju. Osnovni razlog za to jeste promjena načina funkcioniranja privrede u Stocu i postepeno odumiranje objekata male privrede. Ubrzana industrijalizacija, elektrifikacija, neodržavanje, ali i namjerno rušenje, kao i ratno razaranje u periodu od 1992. do 1995. godine dovelo je do toga da se danas u Stocu nalazi samo sedam mostova, desetak mlinica i par stupa. [2]
Mostovi uredi
Stolački mostovi imaju izvjesnu zajedničku karakteristiku. Mada su nastali u vremenskom rasponu od barem tri stotine godina, svi su izvedeni sa polukružnim, odnosno segmentnim lučnim otvorima; nema klasičnog turskog prelomljenog luka i nivelete sa usponom od obala i prelomom. Svi su građeni od grubo priklesanog poluobrađenog kamena. Danas u Stocu postoje tri velika kamena mosta i četiri manja, i svi su u upotrebi i u relativno dobrom stanju. Premda se razlikuju veličinom, koncepcijom, starošću, detaljima, itd., povezuje ih zajednička crta, tj. da su svi odreda ostvarenja domaćih majstora i da se prisustvo školovanog graditelja iz centra ovdje čak ni posredno ne osjeća. To su: Ćuprija u Begovini, Most Sare Kašiković, Inat ćuprija, Lučki most, Novi most, Mostić kod Šarića ljetnikovca, Most za prilaz Adi, Most kod Podgradske džamije, Podgradska ćuprija, Most u polju.
Mlinice uredi
Identifikovane kroz nazive pojedinačnih vlasnika, mlinice uglavnom pripadaju jednom tipu građevine, bez velikih razlika u sistemu gradnje. Način izgradnje mlinica je u potpunosti podređen njihovoj funkciji i potrebi za njihovim postojanjem; ovi jednostavni ali neophodni privredni objekti su, u potpunosti rasterećeni svih suvišnosti, izvedeni bez dekoracija. Narodni graditelj je ove male objekte postavio u izvanredno prirodno okruženje bez potrebe da iskaže vlastito umijeće projektovanja i arhitektonskog izraza. Arhitektura je ovdje prateća potreba, nužno sredstvo za ostvarenje osnovnog cilja – funkcionalnosti. Mlinice na rijeci Bregavi u Stocu su građene kao prizemni objekti, uvijek podignuti iznad nivoa rijeke i uvijek pokriveni dvovodnim krovovima.
Stupe uredi
Stupe, kao najmanji objekti iz grupe kamenih gradnji na rijeci Bregavi, koncepcijski i urbanistički prate mlinove, te se javljaju čineći kompleks sa njima. To su bili primitivni uređaji za valjanje i stupanje sukna. Objekti stupa su izuzetno jednostavne strukture; zidani od pritesanog kamena i građeni kao spratnice sa međuspratnim i krovnim konstrukcijama izvedenim od drveta. Pokriveni su kamenim pločama.
