Bosanska vila

Bosanska vila bila je list za „zabavu, pouku i književnost“, pokrenut je 1885. godine kao organ Učiteljskog zbora Srpske škole u Sarajevu. Prestao je izlaziti 15. juna 1914. godine, zabranom austrougarskih vlasti

Istorijat uredi

Počeci uredi

Pokretači Vile su bili učitelji Srpske škole, koji su u početku bili najbrojniji saradnici časopisa. Božidar Nikašinović, Stevo Kaluđerčić i Nikola Kašiković su 13. juna 1885. tražili dozvolu od austrougarskih vlasti za izdavanje dvomjesečnog lista „Vrelo Bosne“, čiji bi urednik i vlasnik bio sam Učiteljski zbor Srpske škole u Sarajevu. Austrougarske vlasti su odbile registraciju na ime Učiteljskog zbora Srpske škole, te su 23. septembra 1885. godine Nikola Šumonja, Božidar Nikašinović, Stevo Kaluđerčić i Nikola Kašiković tražili dozvolu za izdavanje dvomjesečnog lista „Bosanska vila“. Na dan 19. oktobar 1885, austrougarske vlasti su izdale dozvolu za izdavanje petnaestodnevnog beletrističkog lista „Bosanska vila“, uz uslove da se list šalje austrougarskoj upravi na preventivnu cenzuru, da list ne može da se bavi politikom i konfesionalnim pitanjima, te da u sastavima zabavnog i poučnog sadržaja ne bude previše naglašen srpski nacionalni element. Vila je registrovana na ime urednika Božidara Nikašinovića.

Prvo izdanje uredi

Šablon:Plavo Nakon dvomjesečne pripreme, prvi Vilin broj je izašao na dan 16. decembar 1885. godine. Božidar Nikašinović je bio prvi urednik, Nikola Kašiković je bio zadužen za narodnu književnost, Stevo Kaluđerčić za članke i pripovijetke, a Nikola Šumonja za pripovijetke, podlistak i književne bilješke.

Prvo izdanje je imalo 16 stranica i štampano je na ćirilici u 1.000 primjeraka, a crtež na vrhu naslovne strane je izradio Stevo Kaluđerčić. Zbog potražnje, prvo Vilino izdanje je ponovo štampano.

Na samoj naslovnoj strani se preko čitave stranice nalazila velika fotografija mitropolita Save Kosanovića, koga su tri mjeseca ranije austrougarske vlasti prisilile da podnese ostavku, a krajem 1885. godine prognale iz provincije. Sam mitropolit Sava Kosanović se u ovom broju oglašava sa člankom „Pravednikova smrt“, te postaje jedan od prvih spoljnih saradnike Vile.

Ostali saradnici prvih izdanja Vile su bili Manojlo Đorđević Prizrenac, Dušan Peleš, Mitropolit Dionisije II (Ilijević), Đorđe Jovanović German, David Popović, Petar Mirković, Vaso M. Ćuković, Vid Vuletić Vukasović, Mile Popadić, Petar Đenić, Stari Jovo Basarović, Stevan N. Davidović i Kosta Kovačević.

Period drugog urednika uredi

Šablon:Plavo Nikola Šumonja je bio drugi Vilin urednik nakon Božidara Nikašinovića. Urednički posao je zvanično obavljao od septembra 1886. do 1. februara 1887. godine, a u ovom peridu se broj Vilinih saradnika i pretplatnika znatno povećao. Od samog početka Vila se susretala sa preprekama austrougarske cenzure, te su njena izdanja često kasnila. Novi saradnici izdanja Vile u ovome periodu su bili Milan Đ. Milićević, Mita Živković, Vladimir M. Jovanović, Kosta Kovačević, Stevo (Stejpo) Trifković, Kosta Božić, Dušan St. Popović, Milan Obradović, Risto J. Čajkanović, Vaso Kondić, P. Babić, Stevan Zimonjić, Petar S. Ivančević, Jovo Tubinović, Jevrem Stanković, V. Stakić, Đ. Mirković, Nikola Begović i dr.

Urednici uredi

Božidar Nikašinović ostaje Vilin urednik prvih šest mjeseci, odnosno prvih deset brojeva, nakon čega postaje učitelj u Srpskoj školi u Mostaru. Nakon Nikašinovića, Vilin urednik postaje Nikola Šumonja u periodu septembar 1886. — 1. februar 1887. godine. Od aprila 1887. godine do juna 1914. godine urednik je bio Nikola Kašiković, koji je uređivao časopis do kraja njegovog izlaženja, odnosno do zabrane časopisa od strane Austrougarske. Poslednjih godina pred Prvi svetski rat u uredništvu lista se nalaze i Vladimir Ćorović i Petar Kočić. Bosanska vila je izlazila redovno dva do tri puta mesečno i štampana je isključivo ćirilicom, koja je do dolaska Austrougarske 1878. godine, bila primarno narodno pismo. Bosanska vila je bila jedini književni list u austrougarskoj provinciji BiH u periodu od njenog osnivanja 1885. do 1895. godine.

Programska orijentacija uredi

Bosanska vila je objavljivala tekstove svih književnih rodova osim drame. Programska orijentacija ovog lista bila je bavljenje srpskom kulturnom baštinom, uz prezentaciju popularnih i raznovrsnih tekstova dostupnih narodu iz svih oblasti društvenog života, ali je u njenom praktičnom delovanju, posebno u prvom razdoblju izlaženja, najviše tekstova bilo iz oblasti narodne književnosti. Okupljen je veći broj saradnika iz raznih krajeva koji opisuju narodni život i običaje, beleže narodne pesme, pripovetke, poslovice i zagonetke, tumače narodna verovanja i slično. Na ovim poslovima posebno su se isticali: Petar Mirković, Vaso Čuković, Stevan Delić, Nikola Kašiković, Kosta Kovačević, Luka Grđić Bjelokosić, Risto Čajkanović i Petar Ivančević.

Razvoj uredi

U svom daljem razvoju, časopis je evoluirao od porodičnog lista do uglednog književnog glasila, u kome su sarađivali značajni srpski, muslimanski i hrvatski književnici. Godine 1907. i 1908. u Bosanskoj vili svoje tekstove objavljuje mlada generacija srpskih pisaca: Aleksa Šantić, Svetozar Ćorović, Milan Prelog, Jovan Dučić, Veljko Petrović, Vladislav Petković Dis, Vladimir Ćorović, Petar Kočić i drugi. Svoje tekstove objavljuju i muslimani Safvet-beg Bašagić, Musa Ćazim Ćatić, Osman Đikić i drugi, a nešto kasnije Ivo Andrić i Tin Ujević. U ovom listu pisali su i neki pripadnici Mlade Bosne.

Uz književnu kritiku u kojoj se posebno ističe Dimitrije Mitrinović, u časopisu su objavljivani i naučni tekstovi (Vatroslav Jagić, Vaso Glušac, Petar Kolendić, Vladimir Ćorović). Njegovana je i prevodilačka književnost. Prevođeno je iz gotovo svih evropslih književnosti, a najviše iz ruske i francuske.

Bosanska vila bila je najpoznatije nacionalno srpsko glasilo na području austrougarske provincije BiH i jedno od poznatijih i priznatijih glasila uopšte na prostorima južnoslovenskih naroda.

List je prestao da izlazi 15. juna 1914. godine, uoči Prvog svetskog rata, a zbog zabrane austrougarskih vlasti.

Saradnici uredi

Vidi još uredi

Nikola Kašiković

Literatura uredi

O dvadestpetogodišnjici Bosanske vile / Vladimir Ćorović, Bosanska vila (1912) (sh)
Projekat Rastko: Političke prilike u Bosni i Hercegovini / Vladimir Ćorović, Original objavljen u Beogradu, Biblioteka „Politika“ (1939) (sh)
Bosanska vila - Književno istorijska studija / D. Đuričković, Sarajevo (1975) (sh)
Osnivanje i prve godine Bosanske vile - Prilozi za izučavanje istorije Sarajeva / Todor Kruševac, Sarajevo (1963) (sh)
Nikola T. Kašiković – Sarajlija ili časopis kao sudbina Arhivirano 2014-10-29 na Wayback Machine-u / Borjanka Trajković, Narodna biblioteka Srbije, Beograd (sh)
Digitalna Narodna i univerzitetska biblioteka Republike Srpske: Bosanska vila^{[mrtav link]} (sh)

Vanjski linkovi uredi

„Bosanska vila“ u digitalnoj biblioteci Narodne biblioteke Srbije Arhivirano 2010-08-05 na Wayback Machine-u (sh)
Stejn Vervat, „Bosanska vila“ i dvojna monarhija^{[mrtav link]} (sh)
Prekucani tekstovi svih Bosanskih vila na sajtu Infobiro, digitalni arhiv Arhivirano 2011-10-01 na Wayback Machine-u (sh)