Bogdan Lončar
Bogdan Lončar (Jošani kod Udbine 1907 — Bela Crkva, 7. jul 1941), bio je žandarmerijski narednik, komandir stanice u Zavlaci.
| Bogdan Lončar | ||
|---|---|---|
| Lični podaci | ||
| Datum rođenja | 1907 | |
| Mesto rođenja | Jošan (Austrougarska) | |
| Datum smrti | 7. jul 1941. (dob: 33–34) | |
| Mesto smrti | Bela Crkva (Kraljevina Jugoslavija) | |
| Najviši čin | Narednik | |
| Bitke i ratovi | Drugi svetski rat | |
Biografija uredi
Rođen je u selu Jošani kod Udbine u Lici, od oca Koste Lončara i majke Milice. Bogdan je primljen u Vojnopodoficirsku školu u Sremskoj Kamenici, koju je uspešno završio, 1935. godine, kao prvi u rangu. Uoči rata nalazio se na dužnosti prvog kraljevog ađutanta u Starom dvoru, kao pripadnik dvorske žandarmerije.
Bogdan Lončar je bio oženjen Božicom — Bosom, ćerkom Rada Đukića, ličanina, koji se iz Amerike vratio brodom da kao dobrovoljac ratuje za Kraljevinu Srbiju protiv Austrougarske u Prvom svetskom ratu. Neposredno pred sam rat, Bogdan i Božica su dobili sina Zorana. Posle sloma Kraljevine Jugoslavije u Aprilskom ratu 1941. godine, Bogdan je sa porodicom izbegao u Mačvanski Pričinović kod Šapca.
Smrt uredi
Na Ivanjdan, 7. jula 1941. godine u selu Bela Crkva, srez Rađevski održan je vašar. Kako je okupljenom narodu saopšteno da se zbog zbog vanrednih bezbednosnih prilika vašar zabranjuje, seljaci su počeli da se razilaze.
Oko 17 sati se pojavila jedna grupa od 15 naoružanih partizana, pripadnika novoformirane Rađevske čete Valjevskog NOP odreda. Okupljenom narodu obratio se najpre žitelj Bele Crkve, Bogoljub Rakić, opančar i borac Rađevske čete. Potom su se narodu obratili poznati valjevski lekar dr Miša Pantić, ujedno komandant čete i Žikica Jovanović Španac, nesvršeni student i novinar iz Valjeva. Među prispelim partizanima bio je i učitelj iz obližnje Pecke, Čedomir Milosavljević, takođe dobro poznat lokalnom stanovništvu. Posle toga partizani su se udaljili. Odmah nakon toga u selu se pojavila žandarmerijska patrola u kojoj su bili narednik Bogdan Lončar i kaplar Milenko Braković.
Odmah po prispeću dvojice žandarma, koji su započeli sa ispitivanjem seljaka o boravku partizana u selu, Vladan Bojanić, student iz Bele Crkve i borac Rađevske čete, koji je privremeno ostao u selu, otrčao je u obližnju šumu da obavesti partizane o dolasku žandarma i njihovim postupcima. Partizani su neposredno nakon toga požurili ka selu. Zatim je došlo do oružanog sukoba u kom su učestvovali žandarmi Bogdan Lončar i Milenko Braković, sa jedne strane, i Žikica Jovanović Španac i nepoznati partizanski borac (verovatno Dragiša Petrović, mladić iz susednog sela Bastava).[1] U ovom oružanom sukobu ubijeni su žandarmi Lončar i Braković.
Jedini sačuvani domaći istorijski izvor, nastao nedugo nakon ovog događaja, predstavlja izveštaj Odeljenja javne bezbednosti iz Užica Komesarijatu unutrašnjih poslova u Beogradu, od 21. jula 1941. Ovaj izveštaj nastao je na osnovu kazivanja predsednika seoske opštine Sredoja Kneževića i seoskog starešine Nikole Lazarevića. U delu izveštaja koji govori o događaju nakon dolaska žandarma, ističe se:
Posle desetak minuta od njihovog odlaska naišla je žandarmerijska patrola. Pred opštinskom sudnicom predsednik opštine počeo im je da govori o dolasku ove grupe. U tom su pred žandarme iskrsla dvojica ljudi i to jedan naoružan puškom, a drugi parabelum revolverom. Čim su stali pred žandarme povikali su: "Dole oružje!" Žandarmi su takođe uzeli puške na gotovs i pozvali ih da polože oružje i opalili iz svojih pušaka po jedan metak, ali više glava napadača. U tom su i ova dvojica pripucala na žandarme i na mestu ih ubila.[2]
Izveštaj nemačke Krajskomandanture iz Šapca, nastao 10. jula 1941, hronološki prethodi navedenom izveštaju kvislinške žandarmerije.
U ponedeljak, 7. jula, u 17.30 časova, pojavilo se u Beloj Crkvi 16 do 20 ustanika, naoružanih automatima, jednim mitraljezom, pištoljima i puškama, pod komandom lekara Miloša Pantića iz Valjeva i pokušali su da stanovništvo navedu na oružani otpor protiv nemačke posade i na razaranje nemačkih fabrika. Zabranili su dalji rad u preduzeću i zapretili streljanjem. Dva srpska žandarma, koja su se tu našla, bila su ubijena, što je čitavo stanovništvo primilo sa simpatijama.[3]
Posle Drugog svetskog rata ovaj dan se obeležavao kao Dan ustanka naroda Srbije.
Rehabilitacija uredi
Žandarmi Bogdan Lončar i Milenko Braković rehabilitovani su 11. decembra 2008. od strane Okružnog suda u Šapcu, na osnovu Zakona o rehabilitaciji.[4] Odluka suda je naišla na odobravanja, ali i osporavanja u javnosti.[1] Srpska pravoslavna crkva je 2000. omogućila podizanje spomenika Bogdanu Lončaru u porti crkve sv. Đorđa u Beloj Crkvi. Pokraj spomenika Lončaru 2002. podignut je i spomenik Milenku Brakoviću. Zemni ostaci dvojice žandarma nisu sahranjeni u Beloj Crkvi.
Izvori uredi
- ↑ 1,0 1,1 Milan Radanović, Oklevetani datum: Dan ustanka naroda Srbije. 7. jul 1941: revizija istorijskog događaja u Beloj Crkvi u okviru zvanične politike sećanja u Srbiji nakon 2000.
- ↑ Novak Živković, „Prva partizanska akcija u Srbiji. Neprijateljski izveštaj o događajima od 7. jula 1941. godine u Beloj Crkvi“, Arhivski pregled, 1-2/1966, Beograd, 1967, str. 142.
- ↑ Zbornik NOR-a, XII/1, Beograd, 1973. str.194.
- ↑ A. Delić, „Sud u Šapcu rehabilitovao žandarma kojeg je 7. jula 1941. ubio Žikica Jovanović: Španac pucao u nedužnog čoveka“, Večernje novosti, 8.1.2009.
Spoljašnje veze uredi
- Milan Radanović, Oklevetani datum: Dan ustanka naroda Srbije, Elektro-Beton, 7. jul 2013.
- „Bela Crkva - USTANAK ILI REVOLUCIJA“[mrtav link], Pavla Pavlović, Večernje novosti, feljton, 2006.
- „Žandarmi iz Bele Crkve žrtve ideološkog terora“, Miroljub Mijušković, Politika, društvo, 5. januar 2009.
- „Uloga seoskog vašara u srpskoj istoriji“, Kosta Nikolić, NIN, drušvo, broj 3028, 8. januar 2009.
- „I heroj i terorista“[mrtav link], I. Mićević, V. Novosti, reportaže, 9. januar. 2009.
- Žikica Španac (Kolubara, april 2009)
- „Novi pucanj ustaničke puške“, Ognjen Radulović, Ilustrovana Politika, broj 2608, 8. januar 2009.
- Aleksandar Jevtić: Početak oružanog ustanka u valjevskom kraju Arhivirano 2016-09-18 na Wayback Machine-u, str. 299-311, u časopisu „Glasnik“, broj 4-5, Istorijski arhiv Valjevo, 1969. godine.