Bitka kod Bardanjolta
Bardanjolt (alb. Bardhanjoret) je brdsko zemljište istočno i sjeveroistočno od Skadra, na kojem su se vodile najteže borbe između crnogorsko-srpskih i otomanskih snaga prilikom opsade Skadra u Prvom balkanskom ratu 1912-1913.
| Bitka kod Bardanjolta | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment Opsada Skadra | |||||||
 Stara skadarska tvrđava u daljini. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
| Šablon:Country data Principality of Montenegro Kraljevina Crna Gora |  Otomansko carstvo
| ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| Šablon:Country data Principality of Montenegro Janko Vukotić | Asim Bej †
| ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| prvi napad: teški gubici, neznan broj; drugi napad: 4000 mrtvih, ranjenih i nestalih. |
prvi napad: oko 600 mrtvih i 1470 ranjenih[1]; drugi napad: 1338 ukupno, nejasno koliko mrtvih i ranjenih.[2] | ||||||
Prvi crnogorski napad na Bardanjolt trajao je od 28. do 30. oktobra 1912. i završio se otomanskom pobedom. Drugi napad na Bardanjolt trajao je od 7. do 9. februara 1913. i završio se crnogorskom pobedom, uz velike žrtve. Uporedo sa tim, vođena je i bitka na Brdici, drugoj skadarskoj predstraži, završena teškim porazom.
Trodnevna bitka na Velikom Bardanjoltu od 7. do 9. februara 1913. zauzima istaknuto mjesto među bitkama Balkanskog rata.
Pozadina uredi
Veliki Bardanjolt je bio jedna od najvažnijih predstraža Skadra. Na položajima su dominirale kote 278 i 185, u vanjskom pojasu odbrane skadarske tvrđave. Kote su bile dobro utvrđene i opasane bodljikavom žicom.
Prvi napad na Bardanjolt uredi
Dana 28. oktobra (15.10. po starom) 1912. godine, po prelazu rijeke Kira, Vučedolska i Nikšićka brigada Zetskog odreda crnogorske vojske su krenule u napad na Veliki Bardanjolt (kota 316), čime je započeta bitka za Skadar.
Do samog Bardanjolta došlo se bez otpora. Vučedolska brigada se poslije kraće borbe popela na Bardanjolt, koji su Turci branili sa svega dva tabora (bataljona) redifa.[2] Oko četiri časa poslije podne otpoče borba, koja je trajala kratko i svršila se pobedom Crnogoraca. Turske čete napuste položaj i pobjegnu u pravcu Skadra. Pošto je Vučedolska brigada uzela Bardanjolt, naredi da se postave predstraže ispred brigade, za to je bio Rudinski bataljon. Nikšićka brigada zanoćila je u zaleđini položaja, u neposrednoj blizini Vučedolske. Toga dana na ostalim djelovima fronta bilo je zatišje.[1]
Skadarski zapovednik Asan Riza-paša čim je saznao za pad Bardanjolta odmah je sazvao savjet viših oficira (komandanata odsjeka) i oko 21h svi su kod njega bili okupljeni, i po kratkom objašnjenju sa njima, naredio je majoru Asim Beju da uzme tri tabora nizama iz 24. divizije pješačke, tri tabora redifa i dva tabora iz svog gardiskog puka (ukupno 8 bataljona). Uz to sa sobom ima uzeti Drugu brdsku i Prvu poljsku bateriju pa s tom vojskom odmah poći na Bardanjolt sa zadatkom: "Bardanjolt zauzeti po cijenu poslednjeg vojnika, u protivnom izgubili smo Skadar" - rekao je Asan Riza.[1]
Asim Bej pripremi pokret tako da je već u jedan sat poslije ponoći izišao na Bardanjolt. Crnogorci nisu očekivali ovako brz i silovit protunapad, već su odmarali pod šatorima, kada Turci iznenada napadoše predstraže Vučedolske brigade koje su bile u logoru u neposrednoj blizini grebena Bardanjoltskog visa. Turci su jakom i dobro uređenom snagom napali Vučedolsku brigadu na terenu koji su dobro poznavali. Bitka je bila žestoka, mrak je stvarao još veću zabunu. Dok se Vučedolci po noći i na nepoznatom zemljištu nijesu umjeli snaći, Turci su brzo uspjeli da slome otpor ove brigade i povrate Bardanjolt.[2]
Narednih dana vođena je intenzivna bitka tokom koje je greben Bardanjolta bio predmet otimanja otomanske i crnogorske vojske. Na kraju, Crnogorci su izgubili trodnevnu bitku, koja je vođena na Bardanjoltu 28, 29. i 30. oktobra. Crnogorska katastrofa je bila teška, bilo je bataljona koji su ostali bez oficira, od kojih je neki ranjen a neki poginuo. Vojnika je takođe mnogo bilo mrtvih i ranjenih. Otomanski gubici se procenjuju oko 600 mrtvih i 1470 ranjenih.[1]
Brajičić smatra da na Bardanjoltu nije nedostajalo požrtvovanja ali je bitka izgubljena usljed lošeg komandovanja, što se naročito odnosi na više starešine (komandante), koji su komandovali višim jedinicama. Tokom bitke su vršeni djelimični napadi pojedinih brigada, pojedinih bataljona pa i pojedinih četa bez veze sa susjednim. Uz ove pogreške, katastrofu odreda izazvalo je nemanje artiljerije i mitraljeza, dok su Turci svoju artiljeriju iskoristili do maksimuma.[1]
Sukobi nižeg intenziteta uredi
19. novembra bombardovanje i mjestimična puščana paljba na Bardanjoltu ali bez pokreta trupa. 20. novembra bombardovanje Bardanjolta i puščana i mitralješka paljba s obje strane. 22. novembra Bardanjoltski odred ispeo je jednu bateriju na Šiljadiju (vis jugoistočno od Skadra). Toga dana komandant brigade vojvoda Petrović obilazi trupe na predstraži, i tom prilikom kaže da ima pozitivan izvještaj iz Skadra da na Bardanjoltu ima oko 7 do 8.000 turske vojske.[1]
Tokom decembarskog primirja, nema važnijih događaja ni pothvata, samo što su Turci otpočeli sa utvrđivanjem Bardanjolta, i dan i noć kopaju rovove, ograđuju žicu, a gotovo svaku drugu noć svira njihova vojna muzika na vrhu Bardanjolta.
19. decembra na Bardanjoltu prepucavanje iz šančeva, i malo ređa artileriska paljba.[1]
Drugi napad na Bardanjolt uredi
Radule Simov Brajičić, Moji memoari
Po isteku primirja, vrhovna komanda crnogorske vojske odlučuje se za opšti napad na Skadar. Za dan opšteg napada određen je petak 7. februara (po starom 25. januara) 1913. godine u šest časova ujutro. Glavni napad imao se izvršiti na utvrđenjima velikog Bardanjolta, a na ostalim pozicijama imao se voditi demonstrativni prepad.[1]
Zetski odred je ponovo započeo napad na Bardanjolt 7. februara 1913. godine, protiv 6 bataljona nizama.[2] Bitka je trajala čitav dan, sa manjim predahom tokom noći. Izjutra 8. februara obnoviše se svom silinom artiljerijska dejstva te nasta borba u turskim rovovima prsa u prsa. Naređenje toga dana je glasilo: "Bardanjolt valja zauzeti makar i poslednji pao!" Branitelji su u nekim djelovima bili potisnuti, ali im tokom dana dođoše svježa pojačanja, i Crnogorci opet behu izbačeni iz rovova. Dolazak turske rezerve učini da se borba produži čitavog dana i noći. Po nekoliko puta su Crnogorci uskakali u turski rov i opet iz njega izbacani. Čitav dan je trajao pokolj hladnim oružjem: bomba, bajunet i kamenje toga dana bila su najjača sredstva za uništavanje čovječjeg života.[1]
Osvanu i 9. februar (27. januar po starom), treći dan najgroznije borbe. Još ni jedan ranjenik ne beše ponesen na zavojište, nije se moglo zbog otvorenog terena. Oko 15h Crnogorci učiniše poslednji juriš ka turskim rovovima i poslije kraće borbe turski bardanjolski odred bi razbijen i skoro poništen, uz pogibiju Asim Beja, komandanta turskog Gardiskog puka. U borbama su se posebno istakli dvojica brigadnih komandanata: vojvoda Đuro Petrović i brigadir Vešović.[1] U trodnevnim borbama na Bardanjoltu snage Zetskog odreda su pretrpjele velike gubitke.[3] Crnogorci su imali 4000 mrtvih, ranjenih i nestalih. Turski gubici iznose 1338 ljudi, nejasno je koji je broj mrtvih i ranjenih od toga, ili uključuje samo mrtve.[2]
Dok se odigravala trodnevna bitka na Bardanjoltu dotle je takođe vođena krvava borba na Štoju, Tarabošu i Brdici. Međutim, jedino je Zetski odred 9. februara uspio da zauzme položaj Veliki Bardanjolt. Ostale snage nijesu imale uspjeha.[3] Položaji Štoj i Mali Bardanjolt su ostali u otomanskim rukama.[3] Štojske trupe vodile su demonstraciju kao što je bilo i predviđeno, i te trupe nisu imale mnogo gubitaka. Na Tarabošu su vođene ogorčene borbe, ali se Taraboš nije mogao zauzeti.
Istovremeno, srbijanske trupe su pretrpele težak poraz u napadu na Brdicu, u noćnim borbama između 8. i 9. februara (26. i 27. januara). U ovoj borbi Srbijanci su imali preko 1500 mrtvih, ranjenih i zarobljenih.