António de Oliveira Salazar
António de Oliveira Salazar (28. april 1889., Vimieiro (Santa Comba Dão) - 27. jul 1970., Lisabon) bio je dugogodišnji portugalski premijer (1932.-68.) poznat kao diktator i žestoki protivnik dekolonizacije Portugala.[1]
| Antonio Salazar | |
 Salazarov portret | |
| Biografija | |
|---|---|
| Ime pri rođenju | António de Oliveira Salazar |
| Datum rođenja | 28. april 1889. |
| Mesto rođenja | Santa Comba Dão (Portugal) |
| Datum smrti | 27. jul 1970. |
| Mesto smrti | Lisabon (Portugal) |
| Narodnost | Portugalac |
| Veroispovest | Katolik |
| Politička partija | Nacionalna unija |
| Diploma sa | Univerzitet u Coimbri |
| Profesija | profesor |
| Potpis | 
|
| Mandat(i) | |
| premijer | |
| 1932. — 1968. | |
| Prethodnik | Domingos Oliveira |
| Naslednik | Marcelo Caetano |
| predsjednik | |
| 1951. — 1951. | |
| Prethodnik | Óscar Carmona |
| Naslednik | Francisco Craveiro Lopes |
uredi  |
|
Salazar je bio filofašist obožavatelj Mussolinija čiju je sliku držao na svom stolu, ali i lukav političar koji je znao promjeniti stranu kad mu je to trebalo, Mussolinijevu je zamjenio papinom nakon Drugog svjetskog rata.[2]
Biografija uredi
Rođen je kao sin upravitelja imanja u Santa Comba Dão. Nakon školovanja u sjemeništu u rodnom gradu (trebao je postati svećenik), studirao je na Univerzitetu Coimbra, gdje 1914. diplomirao pravo i postao profesor ekonomije na istom fakultetu u Coimbri. Angažirao se u radu partije Katolički centar, pa je 1921. [[izbori|izabran je u Cortes (parlament), ali je nakon jedne sjednice podnio ostavku i vratio se na univerzitet.[1] Nakon što je vojska u maju 1926. u državnom udaru srušila portugalsku parlamentarnu vladu, Salazaru je ponuđen kabinet ministra financija, ali kako nisu prihvaćeni njegovi zahtjevi on je to odbio.[1]
Nakon tog mu je 1928. lider pučista general Óscar Carmona, ovaj put kao predsjednik]], ponovno ponudio - ministarstvo financija, uz potpunu slobodu rada, pa je Salazar to prihvatio. Kao ministar financija preokrenuo je vijekovnu tradiciju budžetskog manjka, pa je Portugal konačno imao viškove.[1]
Carmona je Salazara 5. jula 1932. postavio za premijera. Došavši na vlast izradio je novi ustav i time reorganizirao portugalski politički sistem u autokratski.
Na njegovu vladavinu snažno je utjecala katolička, papinska i nacionalistička misao. Salazar je svoj novi portugalski režim nazvao Estado Novo (Nova država), parlament je bio sastavljen isključivo od vladinih pristalica, Salazar je sam birao svoje ministre, i strogo nadzirao njihov rad. Sve u svemu to je bila diktatura, ograničanih političkih sloboda u kom je vojna policija proganjala opozicionare, pod krinkom koncentracije na ekonomski oporavak.[1]
U kriznim vremenima nastalim zbog Španjolskog građanskog i Drugog svjetskog rata, Salazar se pored tog što je ostao premijer prihvatio i dužnosti ministra rata (1936.- 44) i ministra vanjskih poslova (1936.-47.).[1]
Njegovao je prijateljske odnose sa bliskim mu Franciscom Francom i priznao njegovu nacionalističku vladu još 1938., ali je za rata održao Portugal neutralnim, a nakon rata među prvima uveo zemlju u NATO 1949.[1]
Salazar je rat koristio kao mogućnost da Portugal nešto zaradi na obje zaraćene strane, sa Njemcima je trgovao prodajući im za velike pare volfram, a sa Saveznicima tako što je omogućio da se ispočetka preko Portugala izvuku mnogi iz okova Trećeg Reicha, a kasnije time što je Američkoj ratnoj avijaciji omogućio da koriste Azore.[2]
Nakon rata je napore usmjerio na modernizaciju transporta, od željeznice, cesta do trgovačke mornarice, pa je osnovana i nacionalna avio-kompanija (Transportes Aéreos Portugueses). Elektrifikacija je bila planirana za cijelu zemlju a građene su i seoske škole. Ipak je njegovo tvrdoglavo inzistiranje na održavanju afričkih kolonija, koštalo previše zemlju i predstavljalo anahronizam, jer su u to vrijeme nestale sve ostale evropske kolonije po Africi.[1]
Salazar je u septembru 1968. pretrpio moždani udar i više nije bio u stanju vršiti dužnost, pa ga je na premjerskom mjestu zamijenio Marcello Caetano, umro je dvije godine kasnije.[1]
Salazar se nikad nije oženio, živio je vrlo jednostavno i štedljivo, rijetko se pojavljivao u javnosti i nikad nije otputovao izvan Portugala.[1]
Izvori uredi
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 „António de Oliveira Salazar, prime minister of Portugal” (engleski). Encyclopaedia Britannica. Pristupljeno 1.5. 2020.
- ↑ 2,0 2,1 Neill Lochery. „Lisbon: War in the Shadows of the City of Light, 1939-45” (engleski). Lootedart. Pristupljeno 1.5. 2020.
Literatura uredi
- Raby, D. L. (1988). Fascism and Resistance in Portugal: Communists, Liberals and Military Dissidents in the Opposition to Salazar, 1941-1974. Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-2797-0.
- Derrick, Michael; R.J. Stove, (1938). The Portugal of Salazar. New York: Campion Books, Ltd..
- Egerton, F. Clement C. Egerton (1943). Salazar, Rebuilder of Portugal. London: Hodder & Stoughton..
- Hayes, Carlton J.H. (1945). Wartime mission in Spain, 1942-1945. Macmillan Company 1st Edition. ISBN 9781121497245.
- Hoare, Samuel (1946). Ambassador on Special Mission. UK: Collins; First Edition. str. 124 and 125.
- Kay, Hugh (1970). Salazar and Modern Portugal. NY, USA: Hawthorn Books.
- Leite, Joaquim da Costa (1998). Neutrality by Agreement: Portugal and the British Alliance in World War II. 14. American University International Law Review. pp. 185–199. Pristupljeno March 19, 2014.
- Lochery, Neill (2011). Lisbon: War in the Shadows of the City of Light, 1939-1945. United States: PublicAffairs; 1 edition. str. 345. ISBN 9781586488796.
- Meneses, Filipe (2009). Salazar: A Political Biography. Enigma Books; 1 edition. str. 544. ISBN 978-1929631902.
- Milgram, Avraham (2011). Portugal, Salazar, and the Jews. Yad Vashem. str. 324. ISBN 9789653083875.
- Milgram, Avraham (1999). Portugal, the Consuls, and the Jewish Refugees,1938-1941. XXVII. Shoah Resource Center, The International School for Holocaust Studies. pp. 123–156. Arhivirano iz originala na datum 2017-10-26. Pristupljeno March 19, 2014.
- Nogueira, Franco (1977–1985), Salazar: estudo biográfico, 6 vol.
- A mocidade e os princípios, 1889–1928 (3. ed. com estudo prévio pelo Joaquim Veríssimo Serrão). 1 (3a ed. izd.). Porto [Portugal]: Civilização Editora. 2000 [1977]. ISBN 972-26-1839-3.
- Os tempos áureos, 1928–1936 (2. ed.). 2. Porto: Livraria Civilização. 1977. ISBN 972-26-1840-7.
- As grandes crises, 1936–1945. 3 (5a ed. izd.). Porto: Livraria Civilização. 1978. ISBN 972-26-1843-1.
- O ataque, 1945–1958. 4 (4a ed. izd.). Porto: Livraria Civilização. 1980. ISBN 972-26-1844-X.
- A resistência, 1958–1964. 5 (4. ed. izd.). Porto: Livraria Civilização. 1984. ISBN 972-26-1841-5.
- O último combate (1964–1970). 6. Porto [Portugal]: Civilização Editora. 1985.
- Pereira, Pedro Teotónio (1987) (Portuguese). Correspondência de Pedro Teotónio Pereira Oliveira Salazar. Presidência do Conselho de Ministros. Comissão do Livro Negro sobre o Regime Fascista.
- Pimentel, Irene; Ninhos, Claudia (2013) (Portuguese). Salazar, Portugal e o Holocausto. Lisbon. str. 908. ISBN 9789896442217.
- Rendel, Sir George (1957). The Sword and the Olive - Recollections of Diplomacy and Foreign Service 1913-1954 (First izd.). John Murray. ASIN B000UVRG60.
- Wheeler, Douglas L. (1983). „In the Service of Order: The Portuguese Political Police and the British, German and Spanish Intelligence, 1932-1945”. Journal of Contemporary History (Sage Publications, Ltd.) 18 (1): 1–25. DOI:10.1177/002200948301800101. Pristupljeno 10 May 2014.
- Wiarda, Howard J. (1977). Corporatism and Development: The Portuguese Experience (First izd.). Univ of Massachusetts Press. ISBN 0870232215.
- Baklanoff, Eric N. "The Political Economy of Portugal's Later 'Estado Novo': A Critique of the Stagnation Thesis." Luso-Brazilian Review (1992): 1-17. in JSTOR
- Graham, Lawrence S., and Harry M. Makler. Contemporary Portugal: the revolution and its antecedents (U of Texas Press, 1979)
- Hamann, Kerstin, and Paul Christopher Manuel. "Regime changes and civil society in twentieth-century Portugal." South European Society and Politics 4.1 (1999): 71-96.
- Kay, Hugh. Salazar and modern Portugal (1970)
- de Meneses, Filipe. Salazar: A Political Biography (2009)
- Payne, Stanley G. A History of Spain and Portugal (2 vol 1973) full text online vol 2 after 1700; standard scholarly history; chapter 27 pp 663-83
- Pimentel, Irene. "Women's Organizations and Imperial Ideology under the Estado Novo." Portuguese Studies (2002): 121-131. in JSTOR
- Pitcher, M. Anne. Politics in the Portuguese Empire: the State, industry, and cotton, 1926-1974 ( Oxford University Press, 1993)
- Stoer, Stephen R., and Roger Dale. "Education, state, and society in Portugal, 1926-1981." Comparative Education Review (1987): 400-418. in JSTOR
- Weber, Ronald. The Lisbon Route: Entry and Escape in Nazi Europe (2011).
- West, S. George. 'The Present Situation in Portugal', International Affairs (1938) 17#2 pp. 211–232 in JSTOR.
- Wright, George (1997). The destruction of a nation: United States' policy towards Angola since 1945. London: Pluto Press. ISBN 0-7453-1029-X.
- Ribeiro De Meneses, Filipe. Slander, Ideological Differences, or Academic Debate? The "Verão Quente" of 2012 and the State of Portuguese Historiography, E-Journal of Portuguese History (2012), 10#1 pp 62-77. Online.
- Salazar, António de Oliveira (1939). Doctrine and action: Internal and foreign policy of the new Portugal, 1928-1939. London: Faber and Faber. ASIN B00086D6V6.
- Coelho, Eduardo Coelho; António Macieira (1995). Salazar, o fim e a morte: história de uma mistificação ; inclui os textos inéditos do Prof. Eduardo Coelho 'Salazar e o seu médico' e 'Salazar visto pelo seu médico' (1. ed. izd.). Lisboa: Publ. Dom Quixote. ISBN 972-20-1272-X.
- de Melo Rita,, Maria da Conceição; Vieira, Joaquim (2007) (Portuguese). Os meus 35 anos com Salazar (1st izd.). Lisbon: A Esfera dos Livros. ISBN 9789896260743. - Salazar seen by "Micas", one of his two adopted children.
- Kian-Harald Karimi: ‚Es wird nicht diskutiert!‘ Die Ordnung des Diskurses im Neuen Staat. In: Henry Thorau (Hrsg.): Portugiesische Literatur. Suhrkamp, Frankfurt am Main 1997, S. 236–258.
- Antonio Louçã: Nazigold für Portugal: Hitler und Salazar. Wien 2002, ISBN 3-85493-060-7.
- Paul H. Lewis: Latin fascist elites. The Mussolini, Franco, and Salazar regimes. Westport, Conn. 2002.
- António Costa Pinto: The Salazar „New State“ and European fascism. EUI working papers in history 12, San Domenico (FI) 1991.
- Jürgen Zimmerer: Der bestregierte Staat Europas. Salazar und sein „Neues Portugal“ im konservativen Abendland-Diskurs der frühen BRD. In: Portugal – Alemanha – Brasil. Actas do VI Encontro Luso – Alemão = Portugal - Alemanha - Portugal: 6. Deutsch-Portugiesisches Arbeitsgespräch, Band 1 / Org. Orlando Grossegesse. Erwin Koller; Armando Malheiro da Silva. Minho, S. 81–101.
