Za ostale upotrebe, v. Štitare (razvrstavanje).
Koordinate: 43° 13′ 20" SGŠ, 20° 20′ 01" IGD
Štitare je naseljeno mesto grada Novog Pazara u Raškom okrugu. Nalazi se na Goliji[1]. Prema popisu iz 2002. bilo je 77 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 100 stanovnika). Do sela ne postoji asfaltiran prilazni put[1].
Geografija i istorija
uredi
Štitare se nalazi na južnim padinama Golije, okruženo je selima Osaonicom, Svilanovom, Trošticama, Rakovcem, Batinićima i Goševom. Ovo naselje se nalazi u dolini Ljudske reke, u Osaoničkoj kotlini. Deli se na Gornje i Donje Štitare. Kroz Štitare protiče Štitarski potok koji izvire sa travnatog platoa sela Goševa i uliva se u Ljudsku reku. Ovaj potok je jako bujičav za vreme letnjih kiša i topljenja golijskog snega. Korito mu je duboko i strmo. Pored ovog potoka nalazi se i put koji vodi u pravcu Deževske doline i postoje zapisana kazivanja da je to krak Dubrovačkog puta. Kod lepo urađene štitarske drumske česme sagrađen je, prvo drveni, pa onda betonski most. U selu se nalazi i crkva Svetog Nikole, izgrađena 1640. godine, za vreme obnovljene Pećke patrijaršije, koja je u okolini Novog Pazara izgradila 10-ak crkava. Jedno vreme je u Gornjim Štitarima radila četvororazredna osnovna škola.
Štitare je zapisano u turskom defteru 1455. godine kao Gornji Štitar i kao timar izmećara Isa-bega Isakovića, osnivača Novog Pazara. Zapisano je i 1585. godine prilikom uspostavljanja obaveze ovčarine i trgovine. Tada je neki Petrijin Vuk imao 30, Vlajo Desnica 35, Petre Danko 35 i Veljo Radina 60 ovaca i koza. Štitare je zapisano i u Sopoćanskom pomeniku (15-16. vek).
Godine 1941, za vreme Drugog svetskog rata, sva podgolijska sela, pa i Štitare, bila su napadnuta i paljena od strane albansko-muslimanskih osvajačkih grupa - balista. Stanovnici podgolijskih sela su im se suprostavili i posle pogibije njihovog komandanta kod Troštičkog i Štitarskog kamena balisti se povlače preko Ljudske reke na Sjeničku pešter.
Crkva Svetog Nikole u Štitarima
uredi
Crkva Sv. Nikole, poznata pod imenom Nikoljača, izdvaja se svojom arhitektonskom zanimljivošću i
budi posebnu pažnju. To je crkva srednjih dimenzija, rađena sa očiglednim dekorativnim pretenzijama. U osnovi je jednobrodna građevina sa oltarskom apsidom koja je iznutra polukružna, a spolja sedmostrana. Pored naosa ima i pripratu koja je od naosa odvojena lukom nošenim stupcima. Presvedena je poluljubičastim svodom koji podupiru ojačavajući lukovi. Zanimljivo je da svetlost prodire kroz dva otvora na svodu naosa i kroz jedan prozor na južnom zidu, koji je neobično vešto profilisan tako da čini vrlo uočljiv dekorativni element na građevini. S posebnim osećanjem dekorativnosti obrađena je zapadna fasada. Šest izvanredno lepo profilisanih konzola povezano je lukovima čineći slepu arkadu elegantnih oblika i ritmike. Građevina je zidana od lepo obrađenih blokova kamena peščara, ljubičaste fakture. O vremenu gradnje crkve nema nikakvih određenih podataka. Međutim, po stilu fresaka i po arhitekturi možemo zaključiti da je crkva nastala oko 1640. godine. Oskudna i nedovoljna obaveštenja o živopisu daje nam oštećeni natpis koji se nalazi u oltarskom prostoru. Na osnovu tog natpisa saznajemo da je ktitor živopisa bio neki Vujko. Pored njega na natpisu se pominju neki Altar i Dačul čije su uloge u dekoraciji crkve nejasne. Možda među njima treba tražiti autora živopisa. Od predstavljenih scena i figura očuvane su samo one u oltarskom prostoru. Sačuvana je scena Vizije Sv. Petra Aleksandrijskog. Takođe pažnju oduzimaju figure arhijereja: Svetog Vasilija Velikog, Svetog Gligorija Velikog, Svetog Spiridona, Svetog Kirila Filozofa i Svetog Nikole. Freske su rađene na tamno-plavoj i žutoj pozadini. Signature su ispisane belom bojom. Po stavovima nekih figura i načinu njihove obrade može se pretpostaviti da je autor ovih živopisa
jedan od majstora koji je radio freske u crkvi kod Tutina. Zidno slikarstvo tutinske crkve nastalo je 1647. godine. Pošto su sličnosti između ove dve crkve očigledne onda sledi zaključak da je crkva u Štitarima nastala u istom periodu. Posebnu vrednost predstavljaju carske dveri koje su jednini sačuvani deo od prvobitnog ikonostasa. Na dverima je naslikana scena Blagovesti. Po slikarskim kvalitetima dveri su značajno ostvarenje srpskog ikonopisa s kraja prve polovine 17. veka.
Demografija
uredi
U naselju Štitare živi 62 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 45,5 godina (43,7 kod muškaraca i 47,4 kod žena). U naselju ima 25 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,08.
U selu ima preko pedeset domaćinstava, ali je samo dvadesetak stalno naseljno. Ostala domaćinstva su napuštena tokom zime, a naseljena preko leta[1].
Ovo naselje je u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
U Štitarima žive sledeći rodovi: Beševići, 4 doma, slava Aranđelovdan, poreklom iz Biševa; Vasići, 2 doma, Sveti Nikola, poreklom iz Biševa; Vasovići, 2 doma, Sveti Pantelija, poreklom iz Goševa; Maraši, 2 doma, Sveti Nikola, iz Podgorice; Mićovići, 1 dom, Sveti Jovan, iz Korutana; Puzovići, 1 dom, Sveti Nikola, iz Bijelog Polja; Šarci, 2 doma, Krstovdan, iz Žabljaka.
Iz Štitara su se iselile sledeće porodice: Beševići, 1 dom, Beograd; Vasići, 1 dom, Aranđelovac. Ovo su podaci za 2006. godinu.
- Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
|
|
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. |
|---|
| Srbi |
|
77 |
100.0% |
| nepoznato |
|
0 |
0.0% |
Stanovništvo prema polu i starosti [3]
|
|---|
|
m |
|
|
ž |
| ? |
1 |
|
|
2 |
| 80+ |
0 |
|
|
2 |
| 75-79 |
1 |
|
|
0 |
| 70-74 |
1 |
|
|
1 |
| 65-69 |
6 |
|
|
8 |
| 60-64 |
8 |
|
|
7 |
| 55-59 |
2 |
|
|
2 |
| 50-54 |
1 |
|
|
1 |
| 45-49 |
1 |
|
|
0 |
| 40-44 |
1 |
|
|
1 |
| 35-39 |
4 |
|
|
2 |
| 30-34 |
2 |
|
|
1 |
| 25-29 |
1 |
|
|
4 |
| 20-24 |
1 |
|
|
1 |
| 15-19 |
1 |
|
|
1 |
| 10-14 |
5 |
|
|
1 |
| 5-9 |
1 |
|
|
1 |
| 0-4 |
2 |
|
|
3 |
| prosek |
43.7 |
|
|
47.4 |
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
29
|
31
|
31
|
30
|
29
|
26
|
25
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
7
|
7
|
3
|
1
|
2
|
2
|
3
|
-
|
-
|
-
|
3.08
|
|
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
31
|
6
|
22
|
3
|
-
|
-
|
33
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
6
|
22
|
5
|
-
|
-
|
|
|
|
|
|
|
|
Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja
| Pol
|
Ukupno
|
Poljoprivreda, lov i šumarstvo
|
Ribarstvo
|
Vađenje rude i kamena
|
Prerađivačka industrija
|
Proizvodnja i snabdevanje...
|
Građevinarstvo
|
Trgovina
|
Hoteli i restorani
|
Saobraćaj, skladištenje i veze
|
| Muški
|
20
|
18
|
-
|
-
|
2
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
| Ženski
|
10
|
10
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
| Oba
|
30
|
28
|
-
|
-
|
2
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
| Pol
|
Finansijsko posredovanje
|
Nekretnine
|
Državna uprava i odbrana
|
Obrazovanje
|
Zdravstveni i socijalni rad
|
Ostale uslužne aktivnosti
|
Privatna domaćinstva
|
Eksteritorijalne organizacije i tela
|
Nepoznato
|
| Muški
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
| Ženski
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
| Oba
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
- ↑ 1,0 1,1 1,2 „Bespućem do Štitara”. RTS. 21. 03. 2012.. Pristupljeno 21. 3. 2012.
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
Spoljašnje veze
uredi
Srbija
