Šesti slavonski korpus NOVJ
Šesti slavonski korpus NOVJ formiran je 17. maja 1943. godine. Od osnivanja, pa do 20. juna 1943. zvao se Prvi slavonski korpus, a do 5. oktobra 1943. Drugi hrvatski korpus.
| 6. slavonski korpus | ||
|---|---|---|
| Segment | Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije | |
| Jačina | . | |
| Formacija | 10. slavonska divizija 12. slavonska divizija | |
| Komandanti | ||
| Komandant | Petar Drapšin kasnije Mate Jerković | |
| Angažman | ||
| Bitke | Bitka za Našice 1944. | |
| Odlikovanja | 2. januara 1945. proglašen udarnim | |
U njegov sastav su prilikom formiranja ušle Deseta i Dvanaesta slavonska divizija. Prilikom formiranja imao je oko 5.200 boraca, a već od 6. jula 1943. godine 6.496 boraca. Prvi komandant korpusa bio je Petar Drapšin, a posle njega Mate Jerković. Politički komesar korpusa bio je Otmar Kreačić.
Šesti korpus rasformiran je 21. aprila 1945. godine.
Borbeni put korpusa uredi
Do 2. juna 1943. godine, korpus je oslobodio sva mesta u Požeškoj kotlini, osim Slavonske Požege i Pleternice. Posle napada na Našice, 4. juna, glavnima korpusa se prebacila preko Krndije i Papuka na zapad i orijentisala dejstva na komunikaciju Virovitica–Daruvar–Pakrac, dok je deo jedinica srušio železničku prugu Beograd–Zagreb. Do sredine juna, korpus je uništio ili oštetio oko 14 kilometara pruge, 500 vagona i veći broj lokomotiva.
U sastavu korpusa bili su formirani naredbom od 29. juna Diljski, Požeški, Daruvarski i Bilogorski partizanski odred. Po naređenju Glavnog štaba NOV Hrvatske, Dvanaesta divizija bila je prebačena, krajem juna, iz Slavonije preko Bilogore, Moslavine i Kalnika u Hrvatsko zagorje, gde je vršila napade na manja neprijateljska uporišta. U Slavoniji su bili zadržani Deseta divizija i partizanski odredi. Da bi se izbegao udar nadmoćnijih neprijateljskih snaga, štab Šestog korpusa prebacio je Sedamnaestu brigadu Desete divizije u Baniju, a u Slavoniji je zadržao 21. brigadu i partizanske odrede.
Početkom avgusta, jedinice korpusa vratile su se u Slavoniju (Dvanaesta divizija na Bilogoru i u rejon Voćina, a Deseta divizija u rejon Bučja i Orljavca, odakle se kasnije prebacila na Dilj goru) i do kraja avgusta uglavnom dejstvovale u zahvatu komunikacija. Dana 1. jula, u sastav korpusa ušao je Prvi dalmatinski bataljon, a formirani su mađarski bataljon „Šandor Petefi“ i nemačka četa „Ernst Telman“ 15. avgusta, a 25. avgusta Protivčetnički bataljon za borbu proiv četničkih grupa ubačenih iz Bosne.
Posle kapitulacije Italije 1943, u Zagrebačku oblast prebačena je Deseta divizija, koja je tamo dejstvovala do kraja godine. U septembru je od 25. brodske brigade, Diljskog, Podravskog i Požeškog odreda formirana Istočna, a od Posavskog, Daruvarskog i Bilogorskog odreda Zapadna grupa NOP odreda. Štabu Zapadne grupe bila je potčinjena i Čehoslovačka brigada „Jan Žiška“, formirana 26. oktobra 1943. godine.
Tako je Šesti korpus krajem oktobra 1943. imao u sastavu 12. i 28. diviziju, Istočnu i Zapadnu grupu NOP odreda, Protivčetnički bataljon, Prvi diverzantski bataljon i Artiljerijski divizion. Štab korpusa imao je Prvo odeljenje sa personalnim, operativnim, informativnim, artiljerijskim, inženjerijskim i političko-obaveštajnim odsekom i Drugo odeljenje sa intendantskim, sanitetskim, tehničkim, vojnosudskim i odsekom za vojne vlasti u pozadini. U kprpusu se tada nalazilo 10.733 boraca, a od naoružanja nalazile su se 6.154 puške, 130 automata, 285 puškomitraljeza, 70 mitraljeza, 44 minobacača, 9 protivtenkovskih pušaka, 7 topova, 3 haubice i 458 pištolja.
U oktobru 1943, jedinice korpusa oslobodile su Čačince, Gašince, Gorjane i Brezik, na 136 mesta porušile železničku prugu Beograd–Zagreb, uništile 14 lokomotiva, 141 vagon, 19 mostova i ostalo. Početkom novembra, 12. brigada je prebačena preko Save i vodila je borbe na Motajici protiv četnika do maja 1944, a omladinska brigada „Joža Vlahović“ vodila je borbe na Žumberku, gde je bila do juna 1944. godine. Otale jedinice krpusa vodile su borbe u rejonu Virovitice, Orahovice, Čačinaca i Mikleuša i porušile železničku prugu Virovitica–Podravska Slatina–Čačinci. Njegovi delovi su 16. decembra bezuspešno napali Đakovo, 17. decembra zauzeli Gorjane, a 23. decembra kod Sibinja i Gromačnika uništile nemačku kolonu od 98 kamiona i 20 motocikala.
U januaru 1944, jedinice korpusa dejstvovale su u Požeškoj kotlini, a februara i marta napale su komunikacije u tom prostoru. Krajem februara, čehoslovačka brigada „Jan Žiška“ stavljena je pod neposrednu komandu štaba Šestog korpusa, 1. marta u 12. diviziji formirana je Osječka brigada, a 25. brodska brigada ušla je u sastav 28. divizije. Dana 10. aprila, u sastavu korpusa formiran je i bataljon za borbu protiv pete kolone (bataljon PPK).
Početkom aprila 1944, jedinice korpusa dejstvovale su na području Virovitice, Čačinaca i Daruvara, a 5. aprila zauzele su Podravsku Slatinu. Jake nemačke i ustaško-domobranske jedinice prošle su od 25. aprila do 10. maja slobodnu teritoriju s namerom da unište Šesti korpus. Izbegavajući veće sukobe sa nadmoćnijim neprijateljem, jedinice korpusa povukle su se na Psunj, Papuk i Ravnu goru, da bi zatim usmerile dejstva na Moslavinu, Bilogoru, Kalnik, u Podravinu i na prugu Beograd–Zagreb. Pored toga, jedinice korpusa zauzele su, 20. juna, Podgorač u kojem se nalazilo oko 500 nemačkih vojnika i 150 ustaša i domobrana. Tada je zarobljen 101, a poginuo 361 nemački vojnik i ustaša.
Jedinice korpusa su potom odbijale česte napade neprijatelja iz Našica, Đakova, Slavonskog Broda i Pleternice na slobodnu teritoriju. U junu i julu povećan je priliv novih boraca, posebno iz Slavonskog Broda, Slavonske Požege, Daruvara i Vinkovaca. Zbog toga je 15. jula formirana 40. divizija, Podravski partizanski odred, a u drugoj polovini avgusta Četvrta brigada KNOJ i Virovitička brigada. Na operativnom području korpusa formirana je, februara 1944, Vojna oblast koja je sredinom iste godine imala šest komandi vojnih područja i 16 komandi mesta.
Početkom septembra 1944, korpus je imao u svom sastavu 12. udarnu diviziju, 28. udarnu diviziju, 40. diviziju, Istočnu grupu NOP odreda, Zapadnu grupu NOP odreda, Artiljerijski divizion, Prvi diverzantski odred, mađarski bataljon „Šandor Petefi“, nemačku četu „Ernst Telman“ i Bataljon protiv pete kolone, sa ukupno 11.229 boraca naoružanih sa 6.150 pušaka, 342 automata, 379 puškomitraljeza, 131 mitraljezom, 69 minobacača, 22 topa i 18 ručnih bacača.
U leto 1944, jedinice korpusa su zajedno sa vojnopozadinskim službama, organima narodne vlasti i narodom obezbedile sakupljanje uroda i deo žita prebacile preko Save do jedinica Četvrtog koprusa NOVJ u Baniju. U avgustu, korpus je oslobodio skoro svu Daruvarsku kotlinu, krajem avgusta i početkom septembra porušio prugu Beograd–Zagreb na 598 mesta i do sredine septembra oslobodio Požešku kotlinu. Noću 13./14. septembra, 28. divizija prešla je Savu kod Kobaša, prihvatila svoju 21. brigadu i zatim se prebacila u Srbiju, gde je ušla u sastav Dvanaestog vojvođanskog korpusa.
Jedinice Šestog korpusa, koje su ostale u Slavoniji, zauzele su 26. septembra Podravsku Slatinu i Čađavicu, u oktobru Viroviticu, Pitomaču, Kloštar Podravski, Đurđevac, Novigrad Podravski i Virje, u novembru Piškorevce, Klokočevac i Markovac, a u decembru Pleternicu, Vrbicu, Slavonsku Požegu i druga mesta.
Posle ovih borbi, formirana je u decembru 1944. u sastavu Šestog korpusa Artiljerijska brigada, a rasformirani su Podravski i Osječki odred. Mađarski bataljon „Šandor Petefi“ bio je stavljen pod komandu Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine. Naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ od 1. januara 1945, jedinice korpusa stavljene su pod komandu Štaba Treće armije, a naredbom Glavnog štaba Hrvatske korpus je 2. januara dobio naziv udarni.
U januaru 1945, korpus je dejstvovao u širem području Grubišnog Polja i Pitomače, februara oko Trnave, Tomašice, Kajgane, Hercegovca i u zahvatu puta Voćin–Bučko Kamensko, zauzeo je Šušnjare Kamenske, Vučjak, Zvečevo i Voćin. Posle oslobođenja Velike, 23. marta 1945, zatim borbi oko Vetova i duž komunikacije Orahovica–Kutjevo u prvoj polovini aprila i borbi za oslobođenje Našica i Đurđenovca 15. i 16. aprila, Štab Šestog udarnog korpusa bio je rasformiran 25. aprila 1945. godine. Njegova 12. i 40. divizija ušle su u sastav Treće armije JA i učestvovale u konačnom oslobođenju Slavonije, Moslavine, Hrvatskog zagorja i Slovenije.
Literatura uredi
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Vojna enciklopedija (knjiga deveta). Beograd 1978. godina.