Ě
Ě ě (tzv. rogato e) je slovo češke i lužičkosrpske latiničke abecede. Slovo ě u češkoj abecedi stoji za glas jat, a obično se izgovara kao je.
Slovo ě se koristi za pisanje staroslovenskog jezika latinicom (slovo ѣ), kao i u rekonstrukciji preslavenskog jezika gde označava glas jat (slovo),[1] koji je u savremenim slavenskim jezicima postao e, i, ja, je, ije... Takođe se koristi u međuslovenskom jeziku, kako bi omogućilo isto pisanje reči bez obzira na različite izgovore jata, na primer: mlěko, vrěme, bělo i slično.
Ljudevit Gaj je u srpskohrvatsku latinicu uveo slovo ě, koje se u "ilirskoj" književnosti koristio sve do kraja 19. stoleća.[2]
Slovo ě u srpskohrvatskom jeziku uredi
Slovo ě se u srpskohrvatskom jeziku (uglavnom u hrvatskom) koristilo tokom čitavog 19. veka, iako je njegova upotreba počela opadati nakon Gajeve kodifikacije u 19. veku, kada nije ušlo u zvaničnu latinicu. Obzirom da srpskohrvatski jezik ima različit glas jata (ije, i, e ) Ljudevit Gaj je namjeravao uvrstiti jedinstveno slovo umijesto navedenih glasova. Protiv toga su bili tzv. vukovci, koji su zastupali stanovište "piši kao što govoriš", dok su ilirci govorili "piši za oči, govori za uši". U vreme ilirskog pokreta oko slova ě vodio se pravi književni rat. Jedan od vodećih hrvatskih iliraca Vjekoslav Babukić je bio vatreni zastupnik jedinstvenog pisanja "ilirskog" odnosno srpskohrvatskog jezika. Babukićevo se mišljenje o “ilirskom“ jeziku može vidjeti iz jedne rečenice upućene Vuku Karadžiću, koja pokazuje svu razliku između dviju škola, ilirske i vukovske: “Mi ne nameravamo, kao Vi, jedno narěčje gospodujućim učiniti, veće u jednom najmljenom znaku svakolika narěčja sjediniti“.
U raspravi Pravopisz (1835.) Gaj odabire konačna slovna rješenja za latinicu, uvodeći nove znakove za "ilirski jezik": ć, č, ž, š, lj, nj, kao i ě za jat.[3] On je po uzoru na češku latinicu uveo slovo Ě, koje su protivnici jedinstvenog pisanja podrugljivo nazivali rogato E. Tokom 19. veka "rogato e" se koristilo u knjigama, časopisima i slično.[4] Na primer, ovako je izgledalo pismo iz 1843. godine, jednog čitaoca iz Dalmacije koji apeluje da se sačuva jedinstvo pisanja ilirskog jezika:
«Zaklinjem dakle Vas i sve ostale rodoljube svetom ljubavlju prama domovini, da iz petnih žilah o tom radite, da se dalmatinska bratja od nas ne odčepe, da rěčju i pismom nastoji, da u naše kolo stupe. Učinite to dok je jošte vrěme, dok nisu odabrali drugi pravopis, koi bi kasnie možebit u cěloj kraljevini dalmatinskoj za izgled i pravilo primili, i s tim se od nas na věke oddělili.» [4]
Mnogi književnici su nastavili da koriste slovo ě. 1866. godine poznati slavist Vatroslav Jagić je objavio delo "Uvod i priměri starohervatski" koristeći ovaj karakter.[5]
Međutim, tokom kasnijih modifikacija, rogato ě je izbačeno iz srpskohrvatske latice, kako bi bila usaglašena sa sloganom "piši kao što govoriš".
Izvori uredi
- ↑ „Tabuľka vedeckého prepisu od slavistu”. Arhivirano iz originala na datum 2007-06-12. Pristupljeno 2007-06-12.
- ↑ Hrvatska enciklopedija
- ↑ Ljudevit Gaj
- ↑ 4,0 4,1 “Danica ilirska” i pitanje hrvatskoga književnog jezika
- ↑ Uvod i priměri starohervatski