Dualizam – razlika između verzija

== Filozofsko značenje ==

U [[filozofija|filozofiji]], dualizam je mišljenje — oprečno [[monizam|monizmu]] — da postoje dvije iskonske, ravnopravne i nesvodljive kategorije stvarnosti (dva osnovna modaliteta, dvije iskonske „supstancije“, dva konstitutivna principa svega, što postoji): duh i telo, odnosno ideja i materija.

Prvi početi dualizma kriju se već u primitivnom animizmu i demonizmu, koji empiričku dvojakosti fizičkih i psihičkih manifestacija kod čovjeka proširuju na čitavu prirodu, pripisujući svakom materijalnom predmetu njegov nevidljivi „duševni“ pedant. Ta se shvaćanja najprije talože u mitskim personifikacijama i divinizacijama prirodnih objekata, nebeskih telesa, vremenskih i bioloških ciklusa, važnih, impresivnih i neobičnih pojava, katastrofa itd. U najranijim polumitskim koncepcijama grčke „prirodne filozofije“ dualizam se pojavljuje kao hilozoizam (mišljenje da je sve u prirodi prožeto životom), kao nauka o „kozmičkom umu“, o „duši cvijeta“, koja predanjuje materiju itd. Kod Platona dualizam se izrazio u učenju o cvijetu ideja i cvijetu pojavnosti; kod Aristotela u teoriji o formi-duši, koja oblikuje i oživljava pasivnu večnu tvar. Te dualističke filozofske koncepcije kontaminiraju se u doba pojave kršćanstva s religioznim predodžbama o bogu-duhu („svetom duhu“), o posmrtnom životu duše itd., što udara temelj dualizmu kršćanske teologije i skolastike.

 

 

== Religijsko značenje ==

Religiozna nauka o dva principa, dvije sile, koje se od iskona bore za prevlast i konačnu pobjedu u svijetu. Oprečni principi definiraju se kao različito: kao dobro i zlo, svjetlost i tama, muškost i ženstvenost (jin i jang kod Kineza), Ormuzd i Ahriman (u prastaroj persijskoj Zoroastrovoj religiji), bijeli i crni bog (u veri starih Slavena), bog i satan (u manihejizmu, naučanju persijskog verskog reformatora Manija, 216- 276). Primijenjen ne samo na prirodu i životne manifestacije, nego i na društvene — klasne i ekonomske — odnose, dualizam manihejskog tipa osobito se snažno izrazio u reforminim „heretičkim“ pokretima između -{IX}- i -{XIII}- veka (bugarski i bosanski bogumili, patareni, hatari, albigenezi, valdenzi itd.).