Crkva bosanska – razlika između verzija

 

== Uređenje ==

Među pripadnicima Crkve bosanske razlikovali su se ''pravi hrišćani'' (duhovnici, koji su se u pridržavali svih verskih propisa) i ''mrsni'' odnosno ''mirski ljudi'' (vernici, koji se nisu morali strogo pridržavati verskih propisa). Naziv hrišćanin ili pravi hrišćanin, se često shvata u značenju reči [[monah]], zvog [[asketizam|podvižničkog]] života koji su ispunjavali. Za razliku od istočne i zapadne crkve, čija su zvanja na grčkom ili latinskom jeziku, bosanski hrišćani su koristili narodne slovenske reči za sveštenstvo. Vrhovni poglavar crkve bio je ''djed'', a sveštenici su bili ''gosti'' i ''starci'' (pod zajedničkim imenom ''strojnici''). Mnogi povezuju te nazive sa odgovarajućim grčkim nazivima, pa se smatra da je značenje reči gost — iguman (koji je imao svoju gostionu), starac – [[prezviter]], strojnici su [[jerej]]i, a djed — [[episkop]].<ref>-{Christian Dualist Heresies in the Byzantine World}-</ref>

 

 

== Istorija ==

Hrišćanska crkva u Bosni se prvi put pominje pod [[Latinski jezik|latinskim]] imenom -{ecclesia bosnensis}- (ili -{bistuensis, boestoensis}-) [[530]]. i [[533]]. godine na crkvenim saborima u [[Salona|Saloni]], metropoli rimske [[Dalmacija|Dalmacije]], gde je njen biskup (episkop) Andrija potpisao akte crkvenih sabora<ref>Klaić, Povijest Bosne str. 40</ref>. Smatra se da je sedište ove starohrišćanske crkvene opštine bilo u Mošunju kod [[Travnik]]a ili kod [[Zenica|Zenice]], u vreme kada su Bosnom vladali [[Istočni Goti]].

 

 

=== XIV vek ===

[[1325]]. godine Papa [[Jovan XXII]] piše [[Stefan Kotromanić|Stefanu Kotromaniću]] da se „''veliko mnoštvo jeretika sabralo sa svih strana i preselilo u Bosnu''“.

[[image:Gornji Mocioci Crepaljsko.jpg|thumb|right|Stećak u Gornjim Močiocima, pokazuje da je [[kukasti krst|svastika]] poznat simbol u srednjovekovnoj Bosni.]]

 

=== XVI vek ===

U otomanskim katastarskim knjigama za Bosnu od druge polovine 15. do kraja [[16. vek]]a, u kojima su ljudi razvrstani po verskoj pripadnosti, uporedo sa pravoslavnima i katolicima, za koje se upotrebljavaju nazivi “gebr” ili “kafir” (što znači nevjernik), navodi se i naziv kristian. U prvim takvim knjigama navedena su dva-tri čitava sela kao kristiani, čiji ukupan broj iznosi oko 700 ljudi.<ref> Tayiba Okić, istoričar iz Ankare bosanskog porekla, na temelju proučavanja dokumenata iz arhiva Carigrada i Ankare, od 1468. do 1588. godine.</ref>

 

 

== Bogumili i crkva bosanska ==

Jedno od spornih mesta za istraživače srednjevekovne bosanske prošlosti je odnos bogumila i crkve bosanske. Tumačenje tog odnosa varira od pružanja utočišta, bez ikakvog uticaja na učenje, do potpunog stapanja bogumilskog pokreta sa bosanskom [[crkva|crkvenom]] organizacijom. Bogumili, koji su se takođe nazivali hrišćanima, takođe nisu prihvatali vlast [[Rim]]a ni [[Carigrad]]a, kao ni strani jezik na uštrb slovenskog. Smatra se da je jedan od njih, Rastudije, čak postao i djed bosanske crkve. Pa ipak, bogumilsko dualističko učenje se dosta razlikuje od sačuvanih pravovernih spisa crkve bosanske. Koliko su ovi hrišćani, koje su proglašavali jereticima, uticali na učenje i ustrojstvo crkve bosanske, još uvek je predmet proučavanja.

 

 

=== Pravoslavno tumačenje ===

Pravoslavno tumačenje naglašava da je crkva bosanska bila izvorno pravoslavna crkva, koju su katolici proglasili jeretičkom da bi imali opravdanje za krstaške pohode. Zadarski pravnik [[Božidar Petranović]] u delu „Bogumili, Crkva bosanska i krstjani“ objavljenom [[1867]]. godine, ističe da je Crkva bosanska bila jedna od pravoslavnih crkava, verovatno srpska, koja je pod uticajem [[Bogumili u srednjovekovnoj Bugarskoj|bugarskih bogumila]] prihvatila neka jeretička verovanja. Bogumilima se u Bosni osporava svako postojanje jer se njihovo ime ne spominje u izvornim spisima. Naziv "patareni", kojim su katolici nazivali pripadnike bosanske crkve, Glušac tumači verovanjem u ishođenje Svetog Duha samo od Oca (ex Patre), koje je zapadna crkva osudila na splitskom saboru [[1060.]] godine. Kao dokazi ove teorije se obično navode: narodna imena djedova crkve bosanske (koja se tumače kao srpska), [[ćirilično pismo]] i [[staroslovenski jezik]] u bogosluženju, slavljenje praznika prema istočnom kalendaru i naziv šizmatik koji je rimska crkva upotrebljavala za pravoslavce (Šizmatik (raskolnik) je onaj ko se odmetne hijerarhijski, a jeretik (krivoverac) ko se odmetne i dogmom odnosno učenjem.

 

 

=== Katoličko tumačenje ===

Katoličko tumačenje zastupa istorijska škola nastala u [[Hrvatska|Hrvatskoj]], koja tvrdi da je bosanska crkva samo jedna [[biskupija]] (ili [[monaštvo|monaški]] red), koja se tokom razvoja udaljila od katoličke crkve u okviru koje je nastala. Zastranjivanje bosanskih hrišćana se objašnjava uticajem [[stara slovenska vera|slovenskog paganstva]], odbacivanjem klinijevsko-gregorijanskih reformi i upotrebom slovenskog jezika bogosluženja. U prilog ove teorije se navodi da je crkva bosanska direktan prevod latinskog naziva “''ecclesia bosnensis''", stare biskupije u čijem krilu je nastala, da je priznavala papi primat, da u sačuvanim spisima nema dualizma već su u duhu hrišćanskih svetih knjiga i da bosanski hrišćani broje godine od rođenja [[Hrist]]a, a ne od stvaranja sveta, kako su činili pravoslavci.<ref>Vjekoslav Klajić, Povjest Bosne</ref> Truhelka tvrdi da je Crkva bosanska nastavak stare prakršćanske crkve iz “ilirskih” vremena, koja je usled promenjenih političkih prilika izgubila vezu s maticom, ali je po svom karakteru ostala katolička.

 

*{{SiJez|en}} [http://www.serbianna.com/features/entry_of_slavs/bosnia.shtml The Balkan Slavs: Bosnia & the Bogomil Heresy]

 

*{{SiJez|hr}} [http://www.hercegbosna.org/ostalo/mitovi.html Mit o Bogumilima]

*{{SiJez|hr}} [http://www.bogumili.com Suvremeni Bogumili]

 

{{Bogumilstvo}}

 

[[Kategorija:Historija Bosne i Hercegovine]]