Antička komedija – razlika između verzija

== Naziv ==

 

Naziv komedija (gr. κωμωδια, lat. comedia) je složenica za koju se pretpostavlja da je nastala od grčke reči komos (gr. κωμος) „vesela povorka“ i oide (gr. ωδη) pesma. Termin je označavao dramska dela vesele sadržine koja su se prikazivala za vreme Velikih ili Gradskih Dionisija u 5. veku pre n.e. U njihovoj strukturi hor je zauzimao značajno mesto. Koliko je poznato, u srodnoj dramskoj vrsti, koja se razvila oko 500. god. pre n.e. u književnosti zapadnih Grka na Siciliji (Epimarh), hor nije učestvovao. Ta su se dela označavala kao drame (δραματα). Vremenom, hor je izgubio svoju prvobitnu ulogu i u antičkoj komediji (4. i 3. vek pre n.e.) pa se termin komedija počeo primenjivati i na vesele drame bez obaveznog horskog dela (i na one koje su se razvile iz stare horske komedije iz Atine i na vesele nehorske drame nastale izvan Atike). U ovom značenju termin komedija ulazi u modernu književnu terminologiju.

 

== Razvojne faze ==

 

Razlikuju se posebne faze u razvoju antičke komedije:

* (nehorska) sicilijanska komedija,

* stara (atička) komedija,

* nova (atička) komedija,

* rimska komedija.

 

== Nastanak i razvoj ==

 

Stara antička komedija nastala je u isto vreme kad i [[Tragedija, antička|antička tragedija]] na prelazu iz 6. u 5. vek pre n.e. Međutim, obavezni deo svečanosti posvećenih kultu Dionisa postaje pola veka posle tragedije. Počinje da se prikazuje na Velikim ili Gradskim Dionisijama tek od 442. god. pre n.e. Broj glumaca bio je ograničen na tri. Hor, podeljen na dva poluhora, imao je 24 člana koji su bili različito kostimirani (kod [[Aristofan]]a u ptice, žabe, zolje).

 

Komedija dospeva u [[Antički Rim|Rim]] iz grčke književnosti oko 240. g. pne. (zajedno sa [[Tragedija, antička|tragedijom]]). Rimska komedija je nastala kao slobodan prevod srednje i nove komedije prikazujući Grke u njihovoj sredini i odeći. Zbog toga dobija naziv palijata. Glavni predstavnici Plaut i Terencije.

 

== Kompozicija stare atičke komedije ==

 

Kompozicija stare antičke komedije poznata nam je na osnovu devet tekstova čiji je autor [[Aristofan]] (dve komedije, od ukupno jedanaest sačuvanih, ''Žene u narodnoj skupštini'' i ''Plutos'' hronološki pripadaju srednjoj komediji).

Predstava je počinjala prologom, kojim se publika obaveštava o temi komada. Zatim sledi parodos. Parodos prerasta u agon (αγων), nadmetanje rečima, koji čini rasprava dvojice glumaca, koji zastupaju oprečne stavove i mišljenja, uz učešće hora. Agon ima složenu strukturu. Posle uvodne pesme, korifej, horovođa, podstiče jednog od glumaca da govori. Prvi glumac iznosi svoje argumente pri čemu ga mogu prekidati njegov protivnik, drugi govornik, ili neki od komičnih tipova. U govoru diskutanta uočavaju se vrhunac izlaganja i završni deo govora. Zatim sledi odgovor protivnika koji ponavlja celu shemu izlaganja protivnika. Na kraju hor donosi sud o diskusiji. Za epirematskim agonom dolazi parabaza, posebni izdvojeni središnji deo komedije. Glumci napuštaju scenu, hor skida maske i istupa (gr. παραβασις – istupanje, izlaženje napred) obraćajući se publici i razbijajući scensku iluziju. Parabaza se sastoji od dva glavna dela. Najpre se horovođa u ime pesnika obraća publici dok hor u ritmu marša prolazi pored publike. Drugi deo je pesma hora koja se sastoji iz 4 dela: oda, antoda, epirema, i antepirema. Mogla se javiti i sporedna parabaza. Često se parabaza tematski ne poklapa sa predmetom rasprave u agonu. Predmet izlaganja u parabazi su uslovi u kojim pesnik radi i političke prilike u Atini. Posle parabaze sledi niz epizodnih glumačkih scena bez učešća hora. Junak epizodnih scena, najčešće pobednik komičnog agona, susreće razne tipične likove iz svakodnevnog života. Završni deo komedije je eksodos koji ima oblik komosa. U vidu raspevane svečarske povorke hor izlazi sa scene a sa njim, obično, i glavni junak komedije.

 

== Literatura ==

 

* Komedija antička, Miron Flašar u Rečniku književnih termina, Beograd, Nolit, 1992, ISBN 86-19-01962-7

* Dr Miloš Đurić, Istorija helenske književnosti, Beograd, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 1988, ISBN 86-17-01560-8