Muhamed – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m robot kozmetičke promjene |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 1:
{{
| ime = Muhamed
<!-- Mohammed.jpg|272px, Umetnička vizija Muhameda na minijaturi iz 15. veka -->
| puno_ime = Abu al-Qasim Muhammad Ibn Abd Allāh al-Hashimi al-Qurashi
| datum_rođenja = [[26. april]] [[570]].{{činjenica|date=11. 2013.}}
| mesto_rođenja = [[Meka]]
| država_rođenja =
| datum_smrti = [[8. jun]] [[632]].
| mesto_smrti = [[Medina]]
| država_smrti =
| funkcija = Halif Arabije
| vladavina = 630—632
| prethodnik = -
| naslednik = [[Abu Bekr]]
| otac = [[Abdulah]]
| majka = [[Amina]]
| supružnik = [[Aiša]]
| deca = [[Fatima]]
| grb =
| opis_grba =
}}
'''Muhamed''' (arapski: محمد; punim imenom: '''-{Abu al-Qasim Muhammad Ibn Abd Allāh al-Hashimi al-Qurashi}-''') je bio [[proroci u islamu|islamski prorok]] i [[halif]] koji je živeo u Arabiji od oko [[570]]. do [[632]]. godine. [[Muslimani]] ga smatraju za poslednjeg [[Bog|Božjeg]] [[narodni poslanik|poslanika]].
Godine [[610]]. Muhameda je, prema [[islam]]skom predanju, u pećini blizu [[Meka|Meke]] posetio [[anđeo]] Božji, koji mu je navodno objavio prve sure [[Kuran]]a, nakon čega je Muhamed počeo propovedati i širiti islam. U Meki su islam prvo prihvatili siromašni, dok su bogati trgovci uglavnom bili protiv. Stanje muslimana u Meki se neprestano pogoršavalo, što je kulminiralo [[622]]. godine Muhamedovim prelaskom iz Meke u [[Medina|Medinu]], zajedno sa pristalicama. Između dva grada dolazi do rata, nakon čega Muhamed sa vojskom osvaja Meku.
Iz Meke Muhamed širi granice islamske države, koja ubrzo obuhvata pola Arabije. Godine [[630]]. u bici kod Hunajna, preostali delovi Arabije prihvataju savez s njim. Za manje od deset godina on je ujedinio čitavo [[Arabijsko poluostrvo|Arapsko poluostrvo]]. Preminuo je [[8. jun]]a 632. godine, a njegov grob se nalazi u [[Prorokova džamija|Prorokovoj džamiji]] u Medini.
== Detinjstvo i mladost ==
Muhamed je rođen [[26. april]]a [[570]]. godine, u okolini [[Meka|Meke]] u plemenu [[Kurejš]].<ref>Encyclopedia of World History (1998), pp. 452</ref> Njegov otac Abdulah je umro oko šest meseci pre njegovog rođenja, pa je ostao samo sa majkom i dedom.<ref>Josef W. Meri (2005), pp. 525</ref> Kao mali, živeo je van grada u pustinji, kao što je tad bio običaj u [[Arabijsko poluostrvo|Arabiji]]. Kada je bio šest godina star, majka mu je umrla, a samo dve godine kasnije umro mu je i deda. Tada ga je prihvatio njegov stric, mlađi brat njegovog oca [[Abu Talib]], vođa klana Banu Hašim od plemena Kurejši, i Muhamed je počeo da živi sa njim.{{sfn|Watt|1974|pp=7}} S njim je još kao dečak sa trgovačkim karavanom putovao u [[Sirija|Siriju]] gde je susreo [[Hrišćanstvo|hrišćanske]] [[monaštvo|monahe]] i [[askeza|askete]]. Prema predanju, jedan od njih, Bahira, je prepoznao njegovu izabranost kao Božjeg proroka.<ref>Armand Abel, Bahira, Encyclopaedia of Islam</ref>
[[Datoteka:Muammad-as-youth-meeting-monk-bahira-compendium-persia-1315-edin-550.jpg|levo|mini|Mladi Muhamed sreće [[Asirska crkva Istoka|sirijskog]] [[monaštvo|monaha]] [[Bahira|Bahiru]].]]
Otprilike u dvadesetoj godini života stupio je u službu bogate trgovačke udovice [[Hatidža|Hatidže]], pa je s njenim karavanima po svojoj prilici još dva puta boravio u Siriji. Stupivši u brak sa Hatidžom, koja je bila desetak godina starija od njega, Muhamed se oslobodio materijalnih briga i mogao se posvetiti dokolici i razmišljanju. U tom razdoblju on je posinio [[Alija|Aliju]], sina svoga strica Abu Taliba, i mladog oslobođenog roba Zaida ben Harisa, koji je pripadao jednom hrišćanskom arapskom plemenu iz sirijske pustinje. U isto vreme Muhamed se zainteresovao za shvatanje arapskih monoteista [[hanifi|hanifa]] koji su priznavali [[Avram]]a kao svoga preteču i verovali u jednog boga. Muhamed je u vreme kad se približavao svojoj četrdesetoj godine doživeo svoje prve [[Vizija|vizije]]. Prema predanju, čuo je da ga doziva glas s neba i naređuje mu da u božje ime progovori svome narodu kao božji prorok. Svoje doživljaje je poverio samo svojoj ženi Hatidži i ona je smesta poverovala u njegov proročanski poziv.<ref name=autogenerated2>{{harvnb|Watt|1953|pp=86}}</ref> To ga je ohrabrilo, i on je uskoro za svoja shvatanja pridobio svoje usvojene sinove Aliju i Zaida kao i nekolicinu drugih najbližih rođaka i prijatelja.<ref name=autogenerated2 />
==
{{main|Kuran}}{{Islam}}
[[Datoteka:Cave Hira.jpg|mini|levo|Pećina [[Hira]] u koju je Muhamed, prema islamskom predanju, primio [[otkrovenje]].]]
[[Datoteka:Mohammed receiving revelation from the angel Gabriel.jpg|levo|mini|[[Gavrilo]] objavljuje [[Kuran]] Muhamedu, persijska ilustracija, [[1307]]. god.]]
Muhamed je svake godine po nekoliko sedmica sam meditirao u pećini na planini Hira blizu Meke.<ref>Emory C. Bogle(1998), pp. 6</ref><ref>John Henry Haaren, Addison B. Poland(1904), pp. 83</ref> Predanje kaže da je [[610]]. godine, tokom jednog od svojih meditativnih povlačenja, Muhameda u pećini posetio anđeo (arapski: [[anđeo|melek]]) [[Gavrilo]]. On je tad, po legendi, počeo da mu ponavlja Božje reči dok ih Muhamed nije zapamtio. Ovo su bile prve [[Sura|sure]] i počeci Kurana tako je počeo [[islam]]. Jedno vreme, o svojim otkrivenjima i proročkom pozivu, govorio je samo porodici i najbližim prijateljima, ali krug se širio i počinjao svakodnevno da se sastaje.<ref name="Mirča Elijade">Mirča Elijade, Vodič kroz svetske religije, Narodna knjiga, Beograd, 1996.</ref> Posle tri godine, Muhamed je počeo javno da širi učenje u Meki, gde su islam prvo prihvatili siromasi. Muhamed je žestoko osuđivao mnogoboštvo, ali i gramzivost bogataša. Pozivao je sve imućne da se odreknu svoga bogatstva i podele ga sirotinji. Zahtevao je da se svi bez razlike jednako podvrgavaju božijoj volji. U neograničenoj pokornosti neosporno je zagovarao društvenu nivelaciju i jednakopravnost među muslimanima. Međutim, trgovci su se bojali da bi nova vera štetila njihovom bogatstvu (trgovci su se bogatili na račun vernika koji su dolazili u [[Kaba|Kabu]] da se mole svojim bogovima) pa su pokušavili da ga isteraju iz Meke. Međutim, imao je jaku zaštitu Abu Taliba i njegovog klana Banu Hašim.{{sfn|Watt|1964|pp=76}}{{sfn|Peters|1999|pp=172}} Kad je Abu Talib umro [[619]]. godine, stanje [[muslimani|muslimana]] Muhameda u Meki se značajno pogoršava. Pri svojim javnim istupima u gradu, oko Kabe, Muhamed je sve češće nailazio na opiranje, grdnje i poruge.<ref>Uri Rubin, Quraysh, Encyclopaedia of the Qur'an</ref>
Prema islamskoj tradiciji, oko [[620]]. godine se Muhamedu desilo čuveno „noćno putovanje“ (arapski: الإسراء و المعرا ''Isra va el Miradž''), kada ga je arhanđel Gavrilo čudesnim načinom uzneo do nebesa, gde je razgovarao sa [[Adam i Eva|Adamom]], [[Avram]]om (arapski: ''Ibrahim''), [[Mojsije]]m (arp: [[Musa]]) i [[Isus]]om (arp: ''Isa'') i od samog Boga primio naredbe o verskim pobožnostima muslimana.<ref>Encyclopedia of Islam and the Muslim World (2003), pp. 482</ref>
Tražeći mesto gde bi se preselio, dobio je prijateljske pozive od nekih klanova iz Jatriba (Medina), grada koji se nalazio na 250 milja severno i u kome je bilo poprilično jevrejskog življa.
{{main|Hidžra}}
Vremenom su redovi muslimana rasli, ali i opiranje u Meki, čime je prorokov život doveden u opasnost. Zbog toga su predstavnici dvanaest najvažnijih klanova [[Medina|Jatriba]] (kasnije [[Medina]]), u kome je bilo poprilično jevrejskog življa, uputili poziv Muhamedu da sa svojim pristalicama pređe u njihov grad sa svrhom da tu ukloni međusobne sporove stanovništva i da bude nezavisni arbitar čitavoj zajednici.<ref>Watt, The Cambridge History of Islam, pp. 39</ref> Njegovi sledbenici su počeli da se tamo preseljavaju, i [[16. jul]]a [[622]]. godine, Muhamed i njegov savetnik Abu Bakr prelaze u Medinu. Taj događaj, poznat kao [[hidžra]] (preseljenje), obeležava početak islamske ere i prvi dan (1. muharaam) u brojanju godina po islamu.<ref name=autogenerated1>Alford Welch, Muhammad, Encyclopedia of Islam</ref>
U narednih deset godina, koliko je Muhamed živeo u Medini, on je nastavio da zapisuje poruke otkrivenja koje, zajedno sa njegovim zapamćenim izrekama i delima, predstavljaju jezgro muslimanske vere. Takođe je razvio i veoma snažnu organizatorsku delatnost. On tu više nije bio samo prorok nego je postao i politički vođa. Veoma je brzo oko sebe okupio brojnu zajednicu pristalica. Uži krug su činili „Muhadžiri“, izbeglice iz Meke, a širi krug „Ansari“, obraćenici koji su pristupili pokretu u Jatribu. Svi su oni postali solidarna celina, među sobom jednaka u islamu. Grad Jatrib, premda je u njemu bila manjina Muhamedovih pristalica koja je prihvatala novu veru, proglašen je za „Prorokov grad“ (Medinaat at Naabi), pa je na toj osnovi nastalo ime Medina. U Medini je Muhamed odmah započeo gradnju bogomolje (mošeje) u kojoj se nalazi „niša“, tj. deo koji je imao obavezni smer klanjanja, a koji je bio okrenut prema [[Jerusalim]]u. U medinskom razdoblju Muhamed je i dalje razvijao svoju religiju mnogim novim elementima, sistematizovao je i izgradio nove obrede. Još u prvoj godine nakon preseljenja u Medinu Muhamed je doneo Ustav svoje zajednice pod nazivom „Uma“, odredivši je kao natplemensku organizaciju među sobom jednakih božijih podanika.<ref name=autogenerated1 />
[[Datoteka:Mohammed before the battle of Badr.jpg|mini|levo|220p|Muhamedova vojska se sprema za bitku na Bedru.]]
Uskoro u Medinu počinju da pristižu i mekanski trgovci, pljačkajući stanovnike i vršeći pljačke po gradu<ref name="Mirča Elijade"/>. Pljačkanja karavana su eskalirala u nešto nalik ratu između Meke i Medine. Prva borba se desila [[624]]. kada su medinski muslimani pod vođstvom samog Muhameda napali kod El Bedre veliki karavan trgovaca i mekanske čete, koji su karavanu pritekli u pomoć, nanevši im težak poraz.<ref>Watt, The Cambridge History of Islam, pp. 45</ref> Muslimani, u [[Bitka na Bedru|bici na Bedru]], sa samo 300 vojnika pobeđuju armiju Meke koja je imala između 900 i 1000.
Međutim, malo više od godinu kasnije, muslimani gube [[Bitka kod Uhuda|bitku kod Uhuda]].<ref>C.F. Robinson, Uhud, Encyclopedia of Islam</ref> U bici je sam Muhamed bio ranjen, a trećina boraca je izgubila život. Ipak, poraz nije bio toliko velik, pa se obe strane pripremaju za konačnu odlučujuću bitku.
Dve godine kasnije, Meka šalje 10.000 vojnika na Medinu protiv oko 3.000 branilaca. Opsada grada je trajala dve nedelje, ali na kraju ipak muslimani pobeđuju u toj bici zahvaljujući boljoj strateškoj pripremi.<ref>Watt (1956), pp. 36, 37</ref>
U februaru [[628]]. Muhamed je sa velikom vojskom pošao protiv svoga rodnog grada, ali je pohod okončan sklapanjem desetogodišnjeg mira koji je, uz ostale odredbe, dopustio muslimanima da naredne godine dođu u Meku i tu nesmetano izvrše verske obrede. Potvrdivši time zasnovanost svoje vere na arapskim tradicijama, Muhamed je veoma ojačao svoj ugled.<ref>Vaglieri, Khaybar, Encyclopedia of Islam</ref>
== Osvajanje Meke ==
Kada je u Meki [[630]]. godine bio ubijen jedan musliman, Muhamed se okoristio time i preduzeo presudni vojni pohod protiv Meke. Do borbe nije ni došlo. U Meki su shvatili da je otpor islamu beskoristan i da se suprotnosti mogu rešiti sporazumom. Muhamed je priznao Meki položaj svetog grada, ali je [[Kaba]] morala biti proglašena svetilištem jedinoga [[Bog]]a (arp: [[Alah]]). Većina stanovnika Meke prelazi na islam i Muhamed uništava sve statue arapskih bogova u Kabi.<ref>Harold Wayne Ballard, Donald N. Penny, W. Glenn Jonas (2002), pp. 163</ref>
== Osvajanje Arabije ==
[[Datoteka:Arabempire isoch.png|mini|desno|Širenje [[halifat]]a.]]
Iz Meke Muhamed širi granice islama i islamske države. Dolazi do podvrgavanja najpre susednih, a zatim i svih udaljenih arapskih plemena Muhamedovom autoritetu. On insistira da njegovi saveznici prihvate [[islam]], i tako je već pola [[Arabijsko poluostrvo|Arabije]] deo islamske države. Kada [[630]]. godine čuje o velikoj armiji neprijateljskih država, Muhamed odlazi da ih susretne. Sa pobedom muslimana u ovoj bici kod Hunajna, preostali delovi Arabije koji nisu pod Muhamedovom kontrolom brzo prihvataju savez sa njim. Muhamed je preminuo [[8. jun]]a [[632]]. godine, u svojoj šezdesettrećoj godini, pošto je završena objava Kur'ana časnog. Za manje od deset godina on je ujedinio celo [[Arabijsko poluostrvo]]. Širenje muslimanske vere u doba Muhameda vršilo se na dva načina: ili je neko pleme priznalo svoju podložnost Umi, ali je zadržavalo svoju veru, pa je stoga moralo plaćati danak (džiziju), ili je prihvatilo islam, uklapalo se u versko-političku zajednicu (Umu) i plaćalo samo versku dažbinu (zekat). Na takvim odnosima bila je ujedinjena gotovo cela Arabija.<ref>"Muhmmad", Encyclopedia of Islam and the Muslim world</ref>
== Smrt ==
Deset godina nakon prelaska u Medinu, Muhamed je krenuo na prvi islamski [[hadžiluk|hadžiluk]], učeći svoje sledbenike pravilima i običajima godišnjeg hadža.<ref name=autogenerated1 /> Po svršetku hodočašća, Muhamed je održao čuveni govor, poznat kao Oproštajna [[besedništvo|beseda]] (arapski: ''Khutbat al-Wadaa'''). Savetovao je muslimane da se ne drže nekih starih običaja već da žive u novoj islamskoj zajednici.
Nekoliko meseci nakon oproštajnog hodočašća, Muhamed se razboleo. Nakon nekoliko dana glavobolje i slabosti, preminuo je (preselio na [[ahiret]]) [[8. jun]]a [[632]]. godine u svom domu u Medini, bez muškog naslednika<ref name="Mirča Elijade"/>. Sahranjen je u grobnici koja je prvobitni bila u kući njegove njegove žene [[Aiša|Aiše]], a danas se nalazi u Prorokovoj džamiji u Medini.<ref>Leila Ahmed (1986), 665–91 (686)</ref> Pored Muhamedovog groba, nalazi se jedan prazan grob za koji muslimani veruju da čeka [[Isus]]a.<ref>F. E. Peters(2003), pp. 90</ref>
== Nasleđe i podele ==
Kada je Muhamed umro, dok su njegov nećak i zet Ali ibn Abu Talib i njegov ujak el Abas pobožno čuvali beživotno telo proroka, drugi sledbenici su se okupili da izaberu naslednika ili [[halif]]a (od khalafa - „slediti"). U zoru, posle dugog savetovanja, skupština je odlučila da prvi naslednik prorokov bude [[Abu Bekr|Abu Bakr]], njegov tast i pratilac na hidžri do Medine, izabran lično od Muhameda da vodi zajedničke molitve. Tokom dve godine svoga halifata, Abu Bakr je učvrstio muslimansku dominaciju u Arabiji, pomirio buntovna beduinska plemena i ratovao protiv vizantijske Sirije. Abu Bakrov naslednik i drugi halif bio je [[Omer]] (634-644), koji je osvojio Siriju i deo Egipta i Mesopotamije. Posle Omerove smrti, počele su velike šizme. Sledbenici [[Alija]], prorokovog nećaka i muža prorokove kćerke Fatime, očekivali su od njega da postane novi halif, ali aristokrata [[Osman bin Afan|Osman]] (644-656) iz porodice mekijanskih Umajada, bivših prorokovih neprijatelja, je izabran umesto njega. U skladu sa ideologijom revafid (oni koji ne priznaju/prvi halifi), članovi [[Šiiti|Ši`a Ali]] (ili „Alijeve stranke"), izjavili su da nasledstvo mora da bude ustanovljeno na osnovu bližih srodničkih relacija: halif mora da bude ne samo iz plemena Kurejš, već takođe iz familije Hašemita i zakonski rođen u braku Fatime, prorokove kćerke, sa [[Alija|Ali ibn Abi Talibom]], što je trebalo da znači dinastiju Alid.<ref name="Mirča Elijade"/>
Godine [[656]]. naše ere, Umajada Osmana je ubila grupa Alijevih sledbenika. Alija nije poricao njihovu akciju. Izabrani halif (četvrti u suni-nizu), Alija, morao je da se suoči sa bogatim i moćnim umajadskim guvernerom Sirije, Muavijom, i njegovim pronicljivim generalom Amr ibn el Asom, osvajačem Egipta. Kada su Alijeve trupe konačno preuzele vođstvo u bici kod Sifina na Eufratu, Amr ibn el As je zakačio stranice iz Kurana na koplja svojih vojnika i Alijeva vojska je prestala da se bori. Amr ibn el As zatražio je posredovanje između Alija i Muavije, i ovog drugog je zastupao tako uspešno da su Alijevi predstavnici prihvatili Muavijin zahtev za halifatom. Došlo je do nove komplikacije, koja je međusobno podelila Alijeve pristalice, slabeći time još više Alijev položaj. Velika grupa iz Alijeve vojske, [[karidžiti]] ili „šizmatici“ (od karidža - otići, izaći), nije prihvatila arbitražu ljudskih bića, jer „nema drugog suda do Božjeg“.<ref name="Mirča Elijade"/> Umesto da se bori protiv Muavije, Ali se okrenuo protiv karidžita, i tako je postao njihov smrtni neprijatelj. Godine 661. karidžiti su ga ubili. Nakon toga, halif Muavija je osnovao dinastiju Umajada iz Damaska (661—750).
== Reference ==
{{reflist|2}}
== Spoljašnje veze ==
{{portal|Biografija|Istorija}}
{{Drugi projekti
| commons = Muhammad
| wikispecies =
| wiktionary =
| wikiversity =
| wikibooks =
| wikisource =
| wikiquote = Muhamed
| wikinews =
}}
* [http://www.britannica.com/eb/article-9105853/Muhammad Muhammad] (''Encyclopaedia Britannica Online'')
* [http://www.witness-pioneer.org/vil/Books/MH_LM/default.htm The Life of Muhammad] (Muhammad Husayn Haykal)
* [http://www.zombietime.com/mohammed_image_archive/ Arhiva slika Muhameda]
* [http://www.novosti.rs/dodatni_sadrzaj/feljtoni.120.html?item_id=647 Svet proroka Muhameda („Večernje novosti“, 8-18. oktobar 2008)]
{{Proroci u islamu}}
[[Kategorija:Rođeni 570.]]
[[Kategorija:Umrli 632.]]
[[Kategorija:Proroci]]
[[Kategorija:Islam]]
[[Kategorija:
{{Link FA|ar}}
{{Link FA|fa}}
{{Link FA|ur}}
{{Link GA|en}}
{{Link GA|fi}}
{{Link GA|simple}}
{{Link GA|tt}}
| |||