Balkanska federacija – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Red 12:
=== Oslobođenje od Turaka i podela Balkana ===
[[Datoteka:
Tokom viševekovnog perioda [[Otomansko Carstvo|Otomanskog carstva]], veći deo [[Balkan|Balkanskog poluostrva]] je bio jedinstvena geografska celina, bez unutrašnjih granica. U [[19. vijek|19. veku]] dolazi do stvaranja nacionalnih država, koje uspostavljaju međudržavne granice na balkanskom prostoru.
Novonastale nacionalne države na Balkanu su umesto perspektive demokratskog multikulturnog suživota prihvatile strategiju širenja sopstvene teritorije. U 19. veku u političkom životu Balkana "nacija" se shvatala kao etnička zajednica koja mora ponovo da sakupi svoje razbacane komade; tako [[Grčka]] treba da postane "[[Magna Graecia|Velika Grčka]]", [[Bugarska]] "[[Velika Bugarska]]", a [[Srbija]] "[[Velika Srbija]]".<ref name="Koutalis"/> Ovakva politika je bila ugnjetačka prema nacionalnim manjinama i povezana sa [[etničko čišćenje|etničkim čišćenjem]].<ref name="Koutalis"/> Kosmopolitski orjentisani intelektualci, uglavnom socijalističke orjentacije, su dizali glas protiv ovakve budućnosti Balkana.<ref name="Koutalis"/>
Red 20:
Ideja Balkanske federacije se razvila tokom [[19. vijek|19. veka]] unutar socijaldemokratskog pokreta balkanskih zemalja, kao alternativa nacionalnim ekspanzijama novoformiranih država.<ref>Dr Branko Nadoveza, Balkanski socijalisti i Balkanska federacija, Beograd, 1997. ISBN 86-7244-050-1</ref>
Pioniri ove ideje su bili [[Hristo Botev]] u Bugarskoj i [[Svetozar Marković]] u Srbiji.<ref name="Stavrianos"/> Jedan od prvih zagovornika Balkanske federacije, Svetozar Marković, je upozoravao da srpski narod živi izmešan sa drugim balkanskim narodima, bez jasno određenih geografskih i etnografskih granica, te bi stoga morao „uzeti ulogu osvajača“ prema susedima ukoliko teži stvaranju [[Velika Srbija|velike nacionalne države]].<ref>[http://www.danas.rs/vesti/feljton/velika_srbija_ili_balkanska_federacija.24.html?news_id=143750 Velika Srbija ili balkanska federacija] (Holm Zundhausen, Istorija Srbije od 19. do 21. veka)</ref>
[[Datoteka:Svetozar Marković.jpg|thumb|levo|125px|[[Svetozar Marković]]]]
Red 28:
[[1865]]. godine u [[Beograd]]u, radikalni balkanski intelektualci privrženi idealima Francuske revolucije su osnovali "Demokratsku Orijentalnu Federaciju", predlažući formiranje federacije od [[Alpe|Alpa]] do [[Cipar|Kipra]] na osnovama političke slobode i socijalne jednakosti.<ref name="Koutalis">[http://www.okde.org/keimena/vag_kout_balkan_inter_0603_en.htm Vangelis Koutalis, Internationalism as an Alternative Political Strategy in the Modern History of Balkans]</ref>
[[1884]]. u [[Atena|Atini]] je osnovana "Orijentalna Federacija", inicijativa grčkih intelektualaca i nekih balkanskih političara koja je zastupala buržoaski federalizam, prihvatajući mešavinu demokratske politike i umerenog nacionalizma.<ref name="Koutalis"/> Nasuprot njima, balkanske socijalističke grupe prihvatile su doslednu federalističku orijentaciju i internacionalističko gledište.
[[1893]]. u [[Solun]]u je osnovana [[Unutrašnja makedonska revolucionarna organizacija]], čiji je cilj bio oslobođenje i [[Ujedinjena Makedonija|ujedinjenje čitave Makedonije]] ([[Egejska Makedonija|egejske]], [[Pirinska Makedonija|pirinske]] i [[republika Makedonija|vardarske]])<ref>"Prinos kъm istoriяta na Makedonskata Mladežka Taйna Revolюcionna Organizaciя", Kosta Cъrnušanov, Makedonski Naučen Institut, Sofiя, 1996.</ref>, koja bi postala sastavni deo Balkanske federacije.<ref>[http://books.google.com/books?id=iL06AAAAIAAJ&pg=PA109&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=5#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false R. J. Crampton, A short history of modern Bulgaria]</ref>
[[1894]]. je u [[Francuska|Francuskoj]] konstituisana "Liga za Balkansku konfederaciju", u kojoj su učestvovali grčki, bugarski, srpski, rumunski i jermenski socijalisti. Za predsednika Lige je izabran grčki socijalista [[Pavlos Argyriades]] (gr. Παύλος Αργυριάδης), koji je podržavao makedonsku autonomiju unutar Balkanske federacije, kao jedino održivo rešenje ''[[Makedonsko pitanje|makedonskog pitanja]]'' koje je uzrokovalo sporenja između Grčke, Srbije i Bugarske.<ref>L.S. Stavrianos, “Balkan Federation. A history of the movement towards Balkan unity in modern times”, Menasha, Wisconsin 1944, str. 150-1.</ref><ref>[http://books.google.com/books?id=uOPUnWM8RAYC&pg=PT48&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=32#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false Dimitris Livanios, The Macedonian Question: Britain and the Southern Balkans 1939-1949]</ref>
Red 59:
[[Datoteka:RakoUniform.jpg|thumb|levo|125px|[[Christian Rakovsky]]]]
Nakon izbijanja [[prvi svjetski rat|prvog svetskog rata]], u leto [[1915]]. godine, u [[Bukurešt]]u je održana druga balkanska socijal-demokratska konferencija, koja je prva međunarodna anti-ratna konferencija socijalista (pre [[konferencija u Zimmerwaldu|konferencije u Zimmerwaldu]]), sa delegacijama iz Rumunije, Bugarske, Srbije i Grčke. Glavni organizator ovog skupa je bio [[Christian Rakovsky]], istaknuti član [[Rumunska socijaldemokratska partija|Rumunske socijaldemokratske partije]]. Ishod konferencije bio je stvaranje "Balkanske radničke socijaldemokratske federacije", vođene načelima revolucionarnog socijalizma i političkom strategijom "Balkanske Federativne Republike".<ref name="Koutalis"/> [[Georgi Dimitrov]], jedan od prvaka [[Bugarska radnička socijaldemokratska partija|Bugarske radničke socijaldemokratske partije]], ocenio je to sledećim rečima:
{{citat3|Prvi značajan korak ka ujedinjenju balkanskih naroda je učinjen ujedinjenjem socijalističkog proletarijata Rumunije, Srbije, Bugarske i Grčke u jednu Balkansku socijaldemokratsku federaciju.<ref>[http://www.marxists.org/reference/archive/dimitrov/works/1915/balkan.htm Georgi Dimitrov, “The significance of the Second Balkan Conference”, in “Selected Works”, Vol. 1, Sofia 1972, pp. 49-52.]</ref>|[[Georgi Dimitrov]]}}
Red 70:
[[Datoteka:Sima Markovic.jpg|thumb|125px|[[Sima Marković]]]]
Oktobarska revolucija u Rusiji, koja je stvorila državu bez nacionalnog predznaka, ojačala je revolucionarni internacionalizam na Balkanu.<ref name="Koutalis"/> Takođe, novoosnovana [[Kominterna|Treće Internacionale]] (poznatije kao Komunistička Internacionala ili skraćeno [[Kominterna]]) je okupila u svojim redovima revolucionarne socijaliste sa svih krajeva Balkana. [[Kominterna]] je prihvatila stvaranje balkanske federacije kao osnovu svoje politike prema Balkanu. Za komuniste je Socijalistička Balkanska Federacija predstavljala „jedini izlaz iz đavoljskog kruga nacionalističke mržnje, rasparčavanja na državice, bede i imperijalističke eksploatacije“.<ref>[http://www.agmarxismus.net/srpski/titoizam.htm Titoizam i sukobi u bivsoj Jugoslaviji]</ref>
[[Datoteka:Pantelis Pouliopoulos.jpg|thumb|levo|125px|[[Pandelis Pouliopoulos]]]]
[[1919]]. godine "Balkanska radnička socijaldemokratska federacija" je pretvorena u "Balkansku komunističku federaciju", nakon čega su balkanski komunisti koordinirali svoje akcije sukladno principu balkanskog internacionalizma. [[Komunizam|Komunisti]] su svaku krizu u nekoj zemlji smatrali delom [[svetska revolucija|svetske revolucije]], odnosno borbe međunarodnog proletarijata za socijalnu emancipaciju. Tokom [[Grčko-turski rat (1919-1922)|Grčke vojne kampanje u Maloj Aziji]], grčki komunisti, na čelu sa [[Pantelis Pouliopoulos|Pantelisom Pouliopoulosom]], su vodili anti-ratnu kampanju pozivajući vojnike na "klasni rat umesto imperijalističkog rata" i balkansku radničku solidarnost.<ref name="Koutalis"/>
[[Datoteka:La Federation balkanique.jpg|minijatura|List ''[[La Federation balkanique]]'' od 15. juna 1929.]]
Jugoslovenski komunisti su smatrali da je Kraljevina SHS "država u kojoj vladajuća klasa jedne [srpske] nacije ugnjetava ostale nacije".<ref name="Bogdanovnić"/> [[Komunistička partija Jugoslavije]] je smatrala svojim zadatkom da vodi borbu protiv ugnjetavanja u svim njegovim oblicima i da potpomaže nacionalni oslobodilački pokret.<ref name="Bogdanovnić"/> KPJ je vodila borbu za pravo samoopredeljenja svih ugnjetenih nacija, stalno naglašavajući polovičnost takvih mera i podsećajući da je jedino pravo rešenje stvaranje Federacije radničko-seljačkih republika Balkana.<ref name="Bogdanovnić"/> Srpski [[marksizam|marksisti]], poput [[Dušan Cekić|Dušana Cekića]], su podržavali makedonske zahteve za autonomijom, zalažući se za autonomni status Makedonije u okviru Balkanske federacije.<ref name="Banac">[http://books.google.com/books?id=KfqbujXqQBkC&pg=PA109&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=6#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false Ivo Banac, The national question in Yugoslavia: origins, history, politics]</ref> 1920-ih godina posebno je bila jaka saradnja između predstavnika seljačkih republikanskih partija Hrvatske i Bugarske, koje su predstavljali [[Stjepan Radić]] i [[Aleksandar Stambolijski]].<ref>[http://books.google.com/books?id=ueD3X-krr2AC&pg=PA158&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=9#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false Nicholas V. Gianaris, Geopolitical and economic changes in the Balkan countries]</ref> Između [[1924]]. i [[1931]]. u [[Beč]]u je izlazio višejezični list „Balkanska federacija“ (''La Federation Balkanique''), koji je izdavala Balkanska komunistička federacija<ref>[http://books.google.com/books?id=zgqahLS2NFwC&pg=PA180&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=40#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false Victor Serge, Memoirs of a revolutionary]</ref>, a jedno vreme ga je uređivao jugoslovenski komunista [[Ognjen Prica]].<ref>''Ognjen Prica'', Narodni heroji Jugoslavije, „Mladost“ Beograd, 1975. godina</ref>
Krajem 1920-ih Kominterna je, umesto dotadašnjeg opredeljenja za svetsku revoluciju, usvojila program "socijalizma u jednoj zemlji", nakon čega je balkanski internacionalizam zamro, a internacionalisti postali manjina u komunističkom pokretu.<ref name="Koutalis"/> Balkanska komunistička federacija je podređena interesima [[Sovjetski Savez|Sovjetskog Saveza]], sve do njenog raspuštanja [[1939]].
Red 97:
[[Datoteka:Balkanska federacija.png|thumb|desno|Komunistički projekat Balkanske federacije.]]
Nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svetskog rata]] je između novih komunističkih vlasti [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|FNRJ Jugoslavije]], [[NR Bugarska|NR Bugarske]], [[NR Rumunija|NR Rumunije]] i [[Narodna Republika Albanija|NR Albanije]], uz akvitno učešće [[Sovjetski Savez|SSSR]]-a, razmatrano ujedinjenje u Balkansku federativnu republiku, koja bi uključila i Grčku u slučaju pobede partizana u [[grčki građanski rat|grčkom građanskom ratu]]. [[Josip Broz Tito|Tito]] je u to vreme veoma aktivno radio na stvaranju Balkanske federacije.<ref name="Vickers"/> Jugoslavija je aktivno pomagala grčke partizane i radila na ujedinjenju Albanije sa Jugoslavijom.<ref name="Vickers"/>
Sa prvog zasedanja [[Antifašističko veće narodnog oslobođenja Albanije|Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Albanije]] (AVNOA) u Permetu [[24. 5.|24. maja]] [[1944]]. poslat je telegram Titu u kome se kaže da je borba naroda Jugoslavije "garantija bratstva balkanskih naroda i ostvarenja ideje balkanske konfederacije".<ref>Vladimir Dedijer, Jugoslovensko-albanski odnosi (str. 94.), Beograd 1949.</ref> Smatralo se da će albansko-jugoslovenski odnosi (zajedno sa pitanjem [[Kosovo|Kosova]]) biti razrešeni u sklopu socijalističke balkanske konfederacije.<ref name="Bogdanovnić"/>
Istovremeno, u jesen 1944. godine na sastanku jugoslovenske i bugarske delegacije se raspravljalo o federaciji. [[Georgi Dimitrov]] je 23. novembra 1944. zapisao u svom dnevniku "tada smo se dogovorili o pripremi za sklapanje saveza između Bugarske i Jugoslavije, imajući u vidu perspektivu stvaranja zajedničke federacije Južnih Slovena".<ref name="Popović">[https://www.scribd.com/doc/100756062/Danijela-D-POPOVI%C4%86-REZOLUCIJA-INFORMBIROA-I-1948-GODINA-U-O%C4%8CIMA-RUSKIH-ISTORI%C4%8CARA-I-ISTRA%C5%BDIVA%C4%8CA Rezolucija Informbiroa i 1948. godina u očima ruski historičara i istraživača]</ref> U predlogu Sporazuma o savezu, koji su razradili dvojica lidera BKP G. Dimitrov i V. Kolarev, je stajalo:
{{citiranje|Ovaj savez će biti važan korak za povezivanje svih balkanskih naroda, radi zaštite od bilo kakve agresije i radi objezbjeđivanja sigurnosti i prosperiteta na Balkanu.<ref name="Popović"/>}}
Između Jugoslavije i Bugarske su postojale nesuglasice oko forme ujedinjenja. Bugari su predlagali da se zajednička država organizuje na principima konfederacije, a Jugosloveni su insistirali da Bugarska uđe u sastav već postojeće [[FNRJ]] sa istim pravima kao ostale republike. Staljin nije odobravao "upijanje" Bugarske u jugoslovensku federaciju, već ujedinjenje.<ref name="Popović"/>
Staljin se posebno interesovao za odnose Jugoslavije sa susjednom Albanijom, naročito za namjere Beograda da potpiše sporazum sa njom o prijateljstvu i uzajamnoj pomoći.<ref name="Popović"/> Staljin je skrenuo pažnju Jugoslovenima na mogućnost komplikovanja odnosa sa Engleskom, zbog
njihove politike u regionu:
{{citat|U slučaju komplikacija, moraće da zarati, a može li Jugoslavija da ratuje protiv Engleske, je li ona dovoljno jaka? To je veliko pitanje.<ref name="Popović"
[[1. 7.|1. jula]] [[1946]]. godine zaključen je Ugovor o prijateljstvu i saradnji između FNR Jugoslavije i NR Albanije.<ref name="Vickers">[http://books.google.com/books?id=IzI0uOZ2j6gC&pg=PA170&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=8#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false Miranda Vickers, The Albanians: a modern history]</ref> [[1947]]. je potpisan ugovor o prijateljstvu i saradnji između Albanije i Bugarske.<ref name="Vickers"/> Takođe su potpisani i jugoslovensko-bugarski i bugarsko-rumunski dvostrani ugovori o saradnji.
Red 117:
{{main|Informbiro|Raskol Tita i Staljina}}
Međutim, [[Josif Staljin|Staljin]] se usprotivio stvaranju bilo kakve federacije balkanskih naroda koja bi povezala zemlje [[Sovjetski Savez|sovjetske]] interesne sfere nezavisno od autoriteta [[Moskva|Moskve]].<ref>[http://www.marxists.org/archive/shachtma/1948/08/tito-v-stalin.html Max Shachtman, Tito versus Stalin]</ref> Staljin se plašio da bi Balkanskom federacijom sa sedištem u [[Beograd]]u dominirala jugoslovenska Partija na čelu sa [[Josip Broz Tito|Josipom Brozom Titom]].<ref>[http://books.google.com/books?id=hE5PxJjrI8AC&pg=PT199&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=17#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false Andrew Rossos, Macedonia and the Macedonians: a history]</ref><ref>[http://books.google.com/books?id=MO0brh8EgdcC&pg=PA50&dq=%22Balkan+Federation%22&as_brr=3&client=firefox-a&cd=13#v=onepage&q=%22Balkan%20Federation%22&f=false Lorraine M. Lees, Keeping Tito Afloat]</ref>
Sve aktivnosti oko Balkanske federacije se prekidaju usled Staljinovog protivljenja takvom ujedinjenju balkanskih naroda. Nakon [[Rezolucija Informbiroa|rezolucije Informbiroa]] u junu [[1948]]. godine, kojom je osuđeno Titovo političko delovanje, dolazi do prekida odnosa FNR Jugoslavije sa ostalim socijalističkim zemljama Balkana, i prekida pregovora o savezu. Glavni razlog [[Raskol Tita i Staljina|raskola Tita i Staljina]] je bilo Staljinovo suprotstavljanje Titovom pokušaju da stavi pod svoju kontrolu Albaniju i Grčku u saradnji sa Bugarskom, odnosno da uspostavi moćni istočnoevropski blok van kontrole Moskve.<ref>Jeronim Perovic, "The Tito–Stalin Split: A Reassessment in Light of New Evidence." ''Journal of Cold War Studies'' (Spring 2007) 9#2 pp: 32-63</ref>
Raskol Staljina i Tita zadao je fatalan udarac grčkim partizanima, koji su se nalazili u [[grčki građanski rat|grčkom građanskom ratu]] protiv monarhističkih snaga pomognutih Britanijom i [[SAD]]. U junu [[1949]]. [[Sovjetski Savez|SSSR]] i njegovi sateliti prekinuli su odnose s [[Josip Broz Tito|Titovom]] [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Jugoslavijom]] ([[Informbiro]]), koja je bila najveći pomagač Grčke demokratske armije. To je nametnulo prisilan izbor grčkom rukovodstvu, između lojalnosti Staljinu ili oprijedeljenja za Tita. Čitava ta situacija dovela je do rascjepa i teških unutrašnjih borbi u do tada koherentnom rukovodstvu Komunističke partije Grčke. U januaru [[1949]]. je smijenjen [[Markos Vafiadis|general Markos]], koji је optužen za ''[[titoizam]]'', te zamjenjen [[Nikolaos Zahariadis|Zahariadisom]], koji se držao [[Kominform
Pritisnuta i sa Istoka i sa Zapada, Jugoslavija je zatvorila granicu grčkim partizanima u julu [[1949]]. i raspustila njihove kampove unutar Jugoslavije. Ubrzo potom partizanske snage u Grčkoj su poražene.
Red 156:
[[Kategorija:Kominterna]]
[[Kategorija:Politički pokreti]]
[[Kategorija:
[[Kategorija:Grčki građanski rat]]
| |||