1848 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
→Događaji: + nekoliko slika |
|||
Red 44:
* [[14. 3.]] - Objavljen Fundamentalni statut, ustav [[Papinska Država|Papinske Države]] - crkva zadržava odlučujući uticaj.
* [[15. ožujka]] - [[Mađarska revolucija 1848.]]: rulja studenata i seljaka zauzima univerzitet i gradsku većnicu u Pešti, kreću i na zgradu vicekraljevskog veća - carski predstavnici prinuđeni prihvatiti [[12 točaka Madžarske revolucije 1848.|12 točaka]].
* 15. 3. - Car obećava austrijskim narodima ustav na osnovi odgovorne parlamentarne vlade, ukida se cenzura štampe (izdato 18. 3. [[:Datoteka:Maerzrevolution.JPG|vidi faksimil proglasa]]).
[[Datoteka:Maerz1848 berlin.jpg|mini|200px|Mart u Berlinu]]
* mart - Loši odnosi plemena stare Crne Gore i austrijskih podanika Boke Kotorske<ref name="isnv1201">''Istorija s. n.'' V-1, 201</ref>.
Red 60:
* 24. 3. - Počinje [[Prvi rat za Šlezvig]] - spor [[Danska|Danske]] i nemačkih država oko [[Schleswig-Holstein]]a (traje do 1851).
* [[25. 3.]] - [[Hrvatska u Revoluciji 1848.]]: Velika narodna skupština Kraljevine Dalmacije, Hrvatske i Slavonije, formulirani glavni politički zahtjevi ("[[Zahtijevanja naroda]]").
* [[28. 3.]] - [[Njegoš]] upozorava [[Njeguši|Njeguše]] da ne čine "zla i pogana đela" austrijskim podanicima<ref name="njegpisma">[http://www.rastko.rs/rastko-cg/umjetnost/ppnjegos-pisma.html Njegoš - Izabrana pisma], rastko.rs</ref>.
* ožujak - [[Lajos Kossuth]] pridobio Ugarski sabor u Požunu ([[Bratislava]]) za "[[Ožujski zakoni|Ožujske zakone]]" (odn. "Travanjski zakoni") - ustavna monarhija sa parlamentom, personalna unija sa Bečom, Transilvanija i Hrvatska pripojeni jedinstvenoj Ugarskoj.
* [[29. 3.|29]] - [[31. 3.]] - [[Nijagarini vodopadi]] privremeno presušili jer je je led začepio izvor reke Nijagare iz [[Jezero Erie|jezera Erie]].
Linija 96 ⟶ 97:
* 17. 5. - [[Rumuni]] u Blažu (''Blaj'') usvojili nacionalne zahteve, protive se priključenju Transilvanije Mađarskoj.
* [[18. 5.]] - Prvi sastanak [[Frankfurtski parlament|Frankfurtskog parlamenta]] (''Frankfurter Nationalversammlung''), nacionalne nemačke skupštine.
* [[20. 5.]] - Njegošev proglas [[Boka kotorska|Boki]] i Dubrovniku,
* [[23. 5.]] - Ministar Semere obaveštava komesara Čarnojevića da je mađarska vlada proglasila za nezakonite Majsku skupštinu i njene odluke<ref name="isnv265"></ref>.
* [[24. 5.]] - Srpski narodni odbor (na čelu [[Đorđe Stratimirović (vojskovođa)|Đorđe Stratimirović]]), pozvao narod da sluša samo njega i da ga pomaže "oružanom rukom".
Linija 119 ⟶ 120:
* [[19. 6.]] - Srpska deputacija kod cara Ferdinanda u Insbruku - odluke karlovačkog sabora se ne mogu potvrditi. Careva okolina je naklonjenija, nadvojvotkinja [[Sophie Friederike von Bayern|Sofija]] uplela u kosu trake sa srpskim bojama<ref name="isnv264">''Istorija s. n.'' V-2, 64</ref>.
* [[21. 6.]] - [[Datoteka:Flag of Wallachian Revolution of 1848, horizontal stripes.svg|25px]] [[Vlaška revolucija 1848.]]: usvojena [[Islaska proklamacija]] koju ''domnitor'' [[Gheorghe Bibescu]] prihvata dva dana kasnije, pod pritiskom masa.
[[Datoteka:Barricades rue Saint-Maur. Avant l'attaque, 25 juin 1848. Après l’attaque, 26 juin 1848 (Original).jpg|mini|
* 21. 6. - Carska vlada odgovara na srpske zahteve da se Šupljikac otpusti iz vojske u Italiji: "srpski vojvoda ne postoji, stoga je njegov čin nezakonit"<ref name="isnv264"></ref>.
* [[23. 6.]] - [[Giuseppe Garibaldi]] sa 62 druga se vratio u Nicu iz Urugvaja.
▲[[Datoteka:Barricades rue Saint-Maur. Avant l'attaque, 25 juin 1848. Après l’attaque, 26 juin 1848 (Original).jpg|mini|150px|[[Dani lipnja]] u Parizu, dagerotipija barikada]]
* [[23. 6.|23]] - [[26. 6.]] - [[Dani lipnja]] u Parizu: radnički ustanak zbog zatvaranja Nacionalnih radionica biva ugušen od strane Nacionalne garde na čelu sa [[Louis Eugène Cavaignac|Cavaignacom]].
* [[24. 6.]] - [[4. 7.]] - Sklopljeno desetodnevno primirje u Vojvodini zbog izbora za mađarski sabor, teror nad Srbima u Novom Sadu.
Linija 134 ⟶ 135:
* [[14. 7.]] - [[Srpska revolucija 1848—1849.|Srpska revolucija]]: neuspešan mađarski napad na Sentomaš/[[Srbobran]] - rat uzima zamah.
* [[15. 7.]] - Snage srpskog Glavnog odbora zauzele vojni arsenal u [[Sremska Mitrovica|Mitrovici]], pukovnik Rastić pobegao preko Srbije u Vinkovce<ref name="isnv273">''Istorija s. n.'' V-2, 73</ref>. Srpski uspeh u okršaju kod Ečke, ali nema dovoljno snaga za napad na Bečkerek/Zrenjanin.
[[Datoteka:Radetzky-von-radetz.jpg|mini|150px|[[Josef Radetzky]] suzbio Sardiniju-Pijemont]]
* 19 - [[20. 7.]] - [[Konvencija na Seneca Fallsu]] u SAD, posvećena ženskim pravima.
* [[25. 7.]] - [[Bitka kod Kustoce (1848)|Bitka kod Kustoce]]: feldmaršal Radecki razbio Sardince - narednih dana povratak cele Lombardije pod austrijsku upravu. Habsburzima omogućena agresivnija politika prema Mađarima.
* [[26. 7.]] - "Grbaljska buna" - [[Grbalj|Grbljani]] u [[Kotor]]u poremetili izbor poslanika za austrijsku Konstituantu, bune se zbog visokih poreza i zloupotreba<ref>Vukotić, dr Božidar. [http://www.rastko.rs/rastko-bo/istorija/bvukotic-grbaljska_l.html Grbaljska buna 1848. godine]. rastko.rs</ref>.
* 26. 7. - [[Mataleska pobuna]] na [[Cejlon]]u protiv britanske vlasti.
* [[27. 7.]] - Raspušten štab XII nemačko-banatske regimente, oficiri uhapšeni i upućeni u Zemun<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 74</ref>.
Linija 194 ⟶ 196:
* [[21. 10.]] - Austrijska ustavotvorna skupština premeštena u Kremsier (Kroměříž /Kromnjeriš/ u Češkoj)
* [[23. 10.]] - U "[[Zora dalmatinska|Zori dalmatinskoj]]" objavljena pesma [[Matija Ban|Matije Bana]] "Radovanje nad Prizrenom" u kojoj se prvi put pominje ''[[Jugoslavija]]''.
[[Datoteka:Jellasics harcosai kozott.jpg|mini|180px|Jelačić sa svojim vojnicima pred [[Bitka kod Schwechata|bitku kod Schwechata]]]]
* [[26. 10.]] - U Vukovaru ubijen grof Hugo Filip Karlo Eltz.
* [[28. 10.]] - Barcelona-Mataró je prva železnička pruga na Iberijskom poluostrvu (11 godina nakon Kube).
* [[30. 10.]] - [[Bitka kod Schwechata]]: Jelačić i Vindišgrec porazili mađarsku vojsku u blizini Beča.
* [[31. 10.]] - Jelačić i Vindišgrec zauzeli pobunjeni Beč.
Linija 201 ⟶ 204:
=== Novembar/Studeni ===
* [[4. 11.]] - Izglasan [[Ustav Francuske (1848)|Ustav Francuske]]: apsolutna podela vlasti, Predsednik nije odgovoran Skupštini ali ne može je ni raspustiti.
* [[7. 11.]] - Predsjednički izbori u SAD, prvi održani u svim državama istog dana; pobjedio
* [[10. 11.]] - Gen. [[Friedrich von Wrangel]] nenasilno zauzeo Berlin i proterao okupljene skupštinare.
* 10. 11. - Umro regent i naslednik Egipta [[Ibrahim Paša Egipatski|Ibrahim Paša]], nasleđuje ga sinovac [[Abas I Egipatski|Abas I]] (stari [[Muhamed Ali Egipatski|Muhamed Ali]] je senilan).
Linija 211 ⟶ 214:
=== Decembar/Prosinac ===
[[Datoteka:Franz Josef I. 1849 Litho.jpg|mini|
* [[2. 12.]] - Habsburški car Ferdinand I abdicirao u korist svog mladog nećaka [[Franjo Josip I.|Franje Josipa I.]] (vlada do [[1916]]).
* 2. 12. - Hrvatski ban Jelačić obnaša i dužnost guvernera Rijeke i Dalmacije.
| |||