1848 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
dop. iz istorije s.n. i šišića |
→Događaji: + nekoliko slika |
||
Red 8:
== Događaji ==
=== Januar/Siječanj ===
[[Datoteka:Inizio rivolta siciliana.jpg|mini|200px|Alegorija [[Sicilijanska revolucija 1848.|Sicilijanske revolucije]]]]
* [[6. 1.]] - Španjolska zauzima nenaseljene [[Čafarinski otoci|Čafarinske otoke]] uz obalu Maroka.
* 6. 1. - Enciklika pape [[Pio IX.|Pija IX.]] ''[[In suprema Petri]]'' se zalaže za jedinstvo katoličke i pravoslavne crkve.
Linija 13 ⟶ 14:
* [[12. 1.]] - [[Datoteka:Bandiera dello Stato della Sicilia (28.04.1848 - 15.05.1849).PNG|25px]] Izbija [[Sicilijanska revolucija 1848.]] protiv burbonske vlasti [[Kraljevina Dve Sicilije|Kraljevine Dve Sicilije]].
* [[13. 1.]] (1. 1. po j.k.) - Profesor beogradskog Liceja [[Vladimir Jakšić]] počeo sa redovnim [[meteorologija|meteorološkim]] merenjima.
[[Datoteka:Arthur Nahl, Sutters's Mill.gif|mini|180px|[[Sutterova pilana]] u Kaliforniji, mesto pronalaska zlata]]
* [[20. 1.]] - [[Frederik VII (Danska)|Frederik VII]] je novi kralj [[Danska|Danske]] (do [[1863]]).
* [[24. 1.]] - [[James W. Marshall]] pronalazi zlato kod Sutterove pilane u Kaliforniji - sledi [[Kalifornijska zlatna groznica]] (vest stiže na istočnu obalu tek u avgustu).
Linija 19 ⟶ 21:
=== Februar/Veljača ===
[[Datoteka:Wpdms mexican cession.jpg|mini|
* [[2. veljače]] - [[Ugovor iz Guadalupe Hidalgo]] okončava [[Američko-meksički rat]] - priključen skoro čitav današnji jugozapadni deo [[SAD]] (meksička vlada ratifikovala 19. maja). [[Kalifornija]] neće biti formalno organizovana kao teritorija, već [[1850]]. postaje država
* [[9. 2.]] - Demonstracije konzervativaca u [[Kraljevina Bavarska|Bavarskoj]] zbog prevelikog uticaja kraljeve ljubavnice [[Lola Montez|Lole Montez]], koja podržava liberalizam.
* [[17. 2.]] - [[Valdenzi]] dobili kraljevskim patentom slobodu vere u [[Pijemont-Sardinija|Pijemont-Sardiniji]].
* [[21. 2.]] - Objavljen [[Manifest Komunističke partije]].
[[Datoteka:Prise du Château d'eau, en 1848.jpg|mini|
* [[22. 2.]] - '''[[Francuska revolucija 1848.]]''': protesti u Parizu zbog zabrane političkih banketa, podignute barikade, borbe sa gradskom gardom.
* [[23. 2.]] - Predsednik vlade [[François Guizot]] daje ostavku na kraljevu sugestiju; ispred zgrade Ministarstva spoljnih poslova ubijeno 52 građana, izgleda slučajno započetom paljbom.
* [[24. 2.]] - Kralj [[Louis Philippe I]] abdicira u korist 9-godišnjeg unuka [[Philippe d'Orléans, grof od Pariza|Philippa, grofa od Pariza]].
* [[25. 2.]] - Na podsticaj [[Louis Blanc|Louisa Blanca]]
* [[26. 2.]] - Proglašena [[Druga Francuska Republika]], pesnik [[Alphonse de Lamartine]] na čelu privremene vlade.
* [[27. 2.]] - [[Badenska revolucija]]: narodna skupština u [[Mannheim]]u, [[Veliko Vojvodstvo Baden]], iznosi svoje zahteve - početak revolucionarnih kretanja u nemačkim zemljama.
Linija 37 ⟶ 39:
* [[3. 3.]] - [[Lajos Kossuth]] drži govor na Ugarskom saboru u Požunu: traži odgovornu vladu za Ugarsku i za ostatak Habsburškog carstva<ref name="rhpsu"></ref>.
* [[4. 3.]] - [[Kraljevina Sardinija]]-Pijemont dobila ustav, ''[[Statuto Albertino]]'', koji će važiti i u kasnijoj Kraljevini Italiji do 1948.
* [[11. 3.]] - Svetovaclavski odbor u [[Prag]]u sastavio peticiju kojom se traže građanska prava, [[češki jezik]] u školama i zajednički sabor za Bohemiju, Moravsku i
* 11. 3. - [[Louis-Hippolyte Lafontaine]] i [[Robert Baldwin]] postaju prvi združeni premijeri [[Provincija Kanada|Provincije Kanada]] po sistemu odgovorne vlade.
* [[13. ožujka]] - [[Austrijska revolucija 1848.]]: nakon krvavih demonstracija u Beču, kancelar [[Klemens von Metternich]] podnosi ostavku pod pritiskom nadvojvode [[Ludwig von Österreich (1784–1864)|Ludwiga]] nakon 27 godina na čelu austrijske vlade.
Linija 43 ⟶ 45:
* [[15. ožujka]] - [[Mađarska revolucija 1848.]]: rulja studenata i seljaka zauzima univerzitet i gradsku većnicu u Pešti, kreću i na zgradu vicekraljevskog veća - carski predstavnici prinuđeni prihvatiti [[12 točaka Madžarske revolucije 1848.|12 točaka]].
* 15. 3. - Car obećava austrijskim narodima ustav na osnovi odgovorne parlamentarne vlade.
* mart - Loši odnosi plemena stare Crne Gore i austrijskih podanika Boke Kotorske<ref name="isnv1201">''Istorija s. n.'' V-1, 201</ref>.
* [[18. 3.]] - Srpski Narodni odbor u [[Budim]]u ([[Isidor Nikolić-Džaver]]) doneo zaključke: autonomija crkve i škole, priznanje narodnosti i jezika, sabor itd.
▲[[Datoteka:Maerz1848 berlin.jpg|mini|120px|Mart u Berlinu]]
* 18. 3. - Počinje [[Pet milanskih dana]] - ustanak proterao austrijske trupe maršala [[Joseph Radetzky von Radetz|Radetzkog]] iz Milana, glavnog grada habzburške [[Kraljevstvo Lombardija-Venecija|Lombardije-Venecije]].
* 18. 3. - [[Nemačka revolucija 1848.]]: demonstracije u Berlinu, glavnom gradu [[Pruska|Pruske]], se pretvaraju u okršaj sa vojskom, ginu stotine ljudi.
Linija 53 ⟶ 54:
* 20 - [[23. 3.]] - Burna županijska skupština Srema u Vukovaru, zasada pretežu mađaroni koji žele slobode proglašene u Pešti<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 49-50</ref>.
* [[22. 3.]] - Srbi u [[Zemun]]u i [[Pančevo|Pančevu]] zbacili (nemačke) opštinske vlasti i obrazovali gardu.
[[Datoteka:Italiansko obedinenie - 1848 - B.jpg|mini|
* 22. 3. - [[Datoteka:Flag of the Republic of Venice 1848-49.gif|25px]] U Veneciji proglašena [[Republika Svetog Marka]] (''Republica de San Marco''), predsednik [[Daniele Manin]], jedan od ministara Šibenčanin [[Nikola Tommaseo]].
[[Datoteka:Flag of Croatia (Josip Jelačić).JPG|mini|150px|left|Zastava Jelačića bana]]▼
* [[23. 3.]] - [[Josip Jelačić]] imeonovan za hrvatskog bana.
* [[24. 3.]] - [[Prvi rat za nezavisnost Italije]]: [[Kraljevina Sardinija|Pijemontska]] vojska ušla u [[Kraljevstvo Lombardija-Venecija|austrijsku Lombardiju]].
Red 61:
* [[25. 3.]] - [[Hrvatska u Revoluciji 1848.]]: Velika narodna skupština Kraljevine Dalmacije, Hrvatske i Slavonije, formulirani glavni politički zahtjevi ("[[Zahtijevanja naroda]]").
* ožujak - [[Lajos Kossuth]] pridobio Ugarski sabor u Požunu ([[Bratislava]]) za "[[Ožujski zakoni|Ožujske zakone]]" (odn. "Travanjski zakoni") - ustavna monarhija sa parlamentom, personalna unija sa Bečom, Transilvanija i Hrvatska pripojeni jedinstvenoj Ugarskoj.
* [[29. 3.|29]] - [[31. 3.]] - [[Nijagarini vodopadi]] privremeno presušili jer je je led začepio izvor
=== April/Travanj ===
* [[8. 4.]] - Josip Jelačić unapređen u podmaršala, vrhovnoga vojnog zapovjednika u civilnoj Hrvatskoj i Slavoniji te Vojnoj granici.
* [[9. 4.]] - Delegacija novosadskih Srba kod Košuta: "Ukoliko mađarska vlada ne osigura Srbima autonomiju, oni će priznanje svojih prava morati da traži na drugom mestu"
* [[10. 4.]] - ''Monster Rally'' [[čartizam|čartističkog]] pokreta u Londonu, Parlamentu predstavljena peticija kojom se traži šire pravo glasa.
* 10. 4. - Završen ''[[Illinois and Michigan Canal]]'', veza [[Velika jezera|Velikih jezera]] i [[Misisipi (reka)|Misisipija]].
Red 71:
* [[12. 4.]] - [[Svetozar Miletić]] poziva u [[Čurug]]u na borbu protiv Mađara koji "nameću svoj jezik i guše slovensku narodnost" (ubeđuje graničare da ne idu u Italiju već da brane zavičaj).
* [[14. 4.]] - U [[Sremski Karlovci|Sremskim Karlovcima]] postavljen program: Srpska Vojvodina (Srem, Banat, Bačka i Baranja) u savezu sa [[Trojedna Kraljevina Hrvatska, Slavonija i Dalmacija|Trojednom Kraljevinom]].
[[Datoteka:Map of the Kingdom of Croatia (1848).png|mini|200px|Hrvatske zemlje 1848.]]
* {{circa}} april - Seljaci zauzimaju spahijsku pa i mitropolitovu i manastirsku zemlju u Sremu i na Fruškoj gori (van vojne granice)<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 55-6</ref>.
* [[18. 4.]] - Incidentom kod [[Multan]]a počinje [[Drugi anglo-sički rat]] (do 1849).
Linija 77 ⟶ 78:
* 23 - [[24. 4.]] - Legislativni izbori u Francuskoj: 600 mesta za umerene republikance, 200 za [[Legitimizam (Francuska)|legitimiste]] (burbonske monarhiste), 80 za socijaliste.
* [[24. 4.]] (drugi dan pravosl. Uskrsa) - Đorđe Radak vodi u [[Kikinda|Kikindi]] agitaciju za podelu zemlje, masa zamenila mađarsku zastavu na magistratu narodnom, došlo do sukoba sa vojskom - nakon što je ova oterana dolazi do paljevina i ubistava. Narednih dana slični događaji u Potisju<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 58</ref>.
* [[25. 4.]] - Proglas bana Jelačića ukida [[kmetstvo]] (vidi [[:Datoteka:Progas o ukinuću kmetstva.jpg|faksimil proglasa]].
* 25. 4. - Pod pritiskom ustanka u Beču, donesen parlamentarni ustav za Austrijsku carevinu (kojim ustanici nisu zadovoljni - povučen 15. 5.).
* 26. 4. - Tamiški veliki župan grof Petar Čarnojević imenovan od mađarske vlade za izvanrednog i opunomoćenog kraljevskog komesara na jugu Ugarske.
Linija 84 ⟶ 85:
=== Maj/Svibanj ===
[[Datoteka:The May Assembly 1848 in Karlovci.jpg|mini|
* [[3. 5.|3]] - [[9. 5.]] - Neuspeli [[Majski ustanak u Drezdenu]], [[Kraljevina Saksonija]], u kome su učestvovali i [[Mihail Bakunjin]] i [[Richard Wagner]].
* [[7. 5.]] - Među carevim ustupcima Mađarima je i uključivanje Vojne granice u Ugarsku, što izaziva nezadovoljstvo graničara<ref name="isnv268">''Istorija s. n.'' V-2, 68</ref>.
Linija 105 ⟶ 106:
* [[2. 6.|2]] - [[12. 6.]] - [[Datoteka:Pan-Slavic flag.svg|25px]] [[Prvi sveslovenski kongres]] u [[Prag]]u (austrijski Slaveni sa gostima).
* [[3. 6.]] - Banatski Rumuni u Temišvaru traže prijateljstvo sa mađarskom vladom i odvajanje od Srba, podelu manastira i crkvene imovine itd. (lider [[Eftimie Murgu]])<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 67</ref>.
[[Datoteka:Dragutin Weingärtner, Hrvatski sabor 1848. god.jpg|mini|250px|Hrvatski sabor]]
* [[5. 6.]] - Sastao se hrvatski sabor, bana Jelačića instalirao patrijarh Rajačić<ref>Šišić, ''Povijest 1526-1918'', 435</ref> (biskup [[Juraj Haulik|Haulik]] je van zemlje<ref>Kolanović, Josip. [http://hrcak.srce.hr/file/84034 Zagrebački biskup Juraj Haulik i ustoličenje bana Josipa Jelačića]. hrcak.srce.hr</ref>). Srpska deputacija se našla u Zagrebu na putu za Insbruk. Srbi čine tačno polovinu prisutnih (52 od 104) na Hrvatskom saboru<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 101</ref>.
* [[8. 6.]] - Car obavestio mađarskog ministra rata [[Lázár Mészáros|Mesaroša]] da na njega prenosi dotadašnju vlast Dvorskog ratnog saveta nad garnizonskom i graničarskom vojskom u Ugarskoj - ovaj odmah naređuje gen. Hrabovskom da preduzme mere protiv Srba<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 69-70</ref>.
Linija 162 ⟶ 164:
=== Septembar/Rujan ===
* [[2. 9.]] - Pukovnik Kiš uništio srpski logor u [[Perlez]]u<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 80</ref>.
* [[4. 9.]] - Ban Jelačić vraćen na položaj - faktički objava rata Ugarskoj.
Linija 226 ⟶ 229:
* "Napredak" Danila Medakovića u Karlovcima je prvi list štampan Vukovom azbukom<ref>''Istorija s. n.'' V-2, 354</ref>.
* 1848-49 - Epidemija [[kolera|kolere]] u Vojvodini.
* U francuskim i danskim kolonijama ukinuto ropstvo.
== Karte ===
| |||