1848 – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
Nema sažetka izmjene |
|||
Red 8:
== Događaji ==
=== Januar/Siječanj ===
* [[12. 1.]] - [[Datoteka:Bandiera dello Stato della Sicilia (28.04.1848 - 15.05.1849).PNG|25px]] Izbija [[Sicilijanska revolucija 1848.]]
*
* [[24. 1.]] -
=== Februar/Veljača ===
* [[2. veljače]] -
* [[21. 2.]] - Objavljen [[Manifest Komunističke partije]].
* [[
* [[23. 2.]] - Predsednik vlade [[François Guizot]] daje ostavku na kraljevu sugestiju; ispred zgrade Ministarstva spoljnih poslova ubijeno 52 građana, izgleda slučajno započetom paljbom.
* [[26.2.]] - Proglašena Druga Francuska Republika. ▼
* [[24. 2.]] - Kralj [[Louis Philippe I]] abdicira u korist 9-godišnjeg unuka [[Philippe d'Orléans, grof od Pariza|Philippa, grofa od Pariza]].
* [[25. 2.]] - Na podsticaj [[Louis Blanc]]a u Francuskoj donesen dekret kojim je garantovano [[pravo na rad]] - biće organizovane [[Nacionalne radionice]] (''Ateliers nationaux'').
▲* [[26. 2.]] - Proglašena [[Druga Francuska Republika]], pesnik [[Alphonse de Lamartine]] na čelu privremene vlade.
=== Mart/Ožujak ===
* [[2. 3.]] - Proglašeno univerzalno muško pravo glasa u Francuskoj.
* [[4. 3.]] - [[Kraljevina Sardinija]]-Pijemont dobila ustav, ''Statuto Albertino'', koji će važiti i kasnijoj Kraljevini Italiji. * [[11. 3.]] - U [[Prag]]u sastavljena peticija kojom se traže građanska prava, [[češki jezik]] u školama i zajednički sabor za Bohemiju, Moravsku i Šleziju.
* 11. 3. - [[Louis-Hippolyte Lafontaine]] i [[Robert Baldwin]] postaju prvi združeni premijeri [[Provincija Kanada|Provincije Kanada]] po sistemu odgovorne vlade.
* [[13. ožujka]] - [[Austrijska revolucija 1848.]]: nakon krvavih demonstracija u Beču, kancelar [[Klemens von Metternich]] podnosi ostavku pod pritiskom nadvojvode [[Ludwig von Österreich (1784–1864)|Ludwiga]] nakon 27 godina na čelu austrijske vlade.
* [[15. ožujka]] -
* [[18. 3.]] - Srpski Narodni odbor u [[Budim]]u ([[Isidor Nikolić-Džaver]]) doneo zaključke: autonomija crkve i škole, priznanje narodnosti i jezika, sabor itd.
* [[22. 3.]] - Srbi u [[Zemun]]u i [[Pančevo|Pančevu]] zbacili (nemačke) opštinske vlasti i obrazovali gardu.
* [[
* [[24. 3.]] - [[Kraljevina Sardinija|Pijemontska]] vojska ušla u [[Lombardija|Lombardiju]].
* 24. 3. - Počinje [[Prvi rat za Šlezvig]] - spor [[Danska|Danske]] i nemačkih država oko [[Schleswig-Holstein]]a,
* [[25. 3.]] - [[Hrvatska u Revoluciji 1848.]]: Velika narodna skupština Kraljevine Dalmacije, Hrvatske i Slavonije, formulirani glavni politički zahtjevi ("[[Zahtijevanja naroda]]"). * ožujak - [[Lajos Kossuth]] pridobio Ugarski sabor u Požunu ([[Bratislava]]) za "[[Ožujski zakoni|Ožujske zakone]]" (odn. "Travanjski zakoni") - personalna unija sa Bečom, Transilvanija i Hrvatska pripojeni jedinstvenoj Ugarskoj.
=== April/Travanj ===
* [[10. 4.]] - ''Monster Rally'' [[čartizam|čartističkog]] pokreta u Londonu, Parlamentu predstavljena peticija kojom se traži šire pravo glasa.
* [[11. 4.]] - [[Ferdinand I. Austrijski|Car Ferdinand]] potvrdio mađarske "Ožujske zakone" - Ugarska je posebna država a ne pokrajina.
* [[12. 4.]] - [[Svetozar Miletić]] poziva u [[Čurug]]u na borbu protiv Mađara koji "nameću svoj jezik i guše slovensku narodnost".
* [[14. 4.]] - U [[Sremski Karlovci|Sremskim Karlovcima]] postavljen program: Srpska Vojvodina (Srem, Banat, Bačka i Baranja) u savezu sa [[Trojedna Kraljevina Hrvatska, Slavonija i Dalmacija|Trojednom Kraljevinom]].
* 23 - [[24. 4.]] - Legislativni izbori u Francuskoj: 600 mesta za umerene republikance, 200 za [[Legitimizam (Francuska)|legitimiste]] (burbonske monarhiste), 80 za socijaliste.
* [[24. 4.]] - U [[Kikinda|Kikindi]] skinuta [[mađarska zastava]] i sukob sa mesnim garnizonom.
* [[25. 4.]] - Proglas bana Jelačića ukida [[kmetstvo]].
* [[28. 4.]] - Uveden hrvatski forint.
* [[29. 4.]] - Papa [[Pio IX.]] odbija podržati Pijemont-Sardiniju u ratu sa Austrijom. === Maj/Svibanj ===
[[Datoteka:The May Assembly 1848 in Karlovci.jpg|mini|220px|[[Majska skupština]]]]
* [[10. 5.]] - U mestu Liptovský Mikuláš na velikom okupljanju proglašen [[slovaci|slovački]] nacionalni program ("Zahtevi slovačke nacije").
* [[13. 5.]] (1. 5. po j.k.) - [[Majska skupština]] u [[Sremski Karlovci|Sremskim Karlovcima]] izabrala mitropolita [[Josif Rajačić|Josifa Rajačića]] za patrijarha i pukovnika [[Stevan Šupljikac|Stevana Šupljikca]] za vojvodu.
* [[15. 5.]] (3. 5. po j.k.) - U Sremskim Karlovcima proglašena [[Srpska Vojvodina]]; Srbi proglašeni "za narod politično slobodan i nezavisan pod domom austriskim i obštom krunom ugarskom"; objavljen politički savez sa Trojednom kraljevinom.
* 15. 5. - Pariski radnici napadaju Skupštinu, proglašena nova, radikalnija, vlada.
* [[17. 5.]] - [[Habsburg|Habsburški]] dvor pobegao iz Beča u [[Innsbruck]].
* 17. 5. - [[Rumuni]] u Blažu (''Blaj''), Transilvanija, usvojili nacionalne zahteve.
* [[18. 5.]] - Prvi sastanak [[Frankfurtski parlament|Frankfurtskog parlamenta]], nacionalne nemačke skupštine.
* [[19. 5.]] - Ugovor iz Gvadalupe Hidalga, između Meksika i SAD.
* [[24. 5.]] - Srpski narodni odbor (na čelu [[Đorđe Stratimirović (vojskovođa)|Đorđe Stratimirović]]), pozvao narod da sluša samo njega i da ga pomaže "oružanom rukom".
* [[26. 5.]] - Revolucionari u Beču osnovali Odbor javnog spasa.
* [[29. 5.]] - [[Wisconsin]] je 30. američka država.
* maj - "Zagrebačka afera" kneza [[miloš Obrenović|Miloša]] - proveo nekoliko dana u pritvoru zbog intriga beogradske vlade (v. [[Milivoje Petrović Blaznavac|Blaznavac]]) ili zbog strahovanja bana Jelačića od kneževe agitacije<ref>[http://www.rastko.rs/rastko-bl/istorija/corovic/istorija/7_11_l.html Srpski pokret 1848. godine], Istorija srpskog naroda, [[Vladimir Ćorović]], rastko.rs</ref>.
=== Jun/Juni/Lipanj ===
* [[2. 6.]] - Počeo Prvi [[slovenski kongres]] u [[Prag]]u (austrijski Slaveni sa gostima).
* [[5. 6.]] - Srpska deputacija, na putu za Insbruk, stigla u Zagreb - savez Srba i Hrvata.
* [[10. 6.]] - Jelačić formalno smenjen s položaja hrvatskog bana (antimađarska igra).
* [[12. 6.]] (31. 5. po j.k.) - Mađarske jedinice odbijene od Sr. Karlovaca.
* [[17. 6.]] - Austrijske trupe gen. [[Alfred Vindišgrec|Vindišgreca]] ugušile ustanak Čeha u [[Prag]]u; raspušteni Sveslovenski kongres i češki Narodni odbor.
* [[19. 6.]] - Srpska deputacija kod cara Ferdinanda - odluke karlovačkog sabora se ne mogu potvrditi.
* [[23. 6.|23]] -
* [[28. 6.]] - General [[Louis Eugène Cavaignac]] novi francuski šef vlade (do decembra).
=== Jul/Juli/Srpanj ===
* jul - Petrovska skupština u Kragujevcu, sazvana radi izmirenja vlade i [[Toma Vučić Perišić|Vučića]] - u varoškoj atmosferi se izjasnila za Vučića.
* [[14. 7.]] - [[Srpska revolucija 1848—1849.|Srpska revolucija]]: neuspešan mađarski napad na Sentomaš/[[Srbobran]] - rat uzima zamah.
* 19 - [[20. 7.]] - Konvencija na Seneca Fallsu u SAD, posvećena ženskim pravima.
* [[25. 7.]] - Feldmaršal Radecki razbio Sardince [[Bitka kod Kustoce (1848)|kod Kustoce]] - narednih dana povratak cele Lombardije pod austrijsku upravu.
* [[26. 7.]] - "Grbaljska buna" - [[Grbalj|Grbljani]] u [[Kotor]]u poremetili izbor poslanika za austrijsku Konstituantu, bune se zbog visokih poreza i zloupotreba.
* [[29. 7.]] - Pobuna mladih Iraca - neuspela pobuna [[irski nacionalizam|irskih nacionalista]].
=== Avgust/August/Kolovoz ===
* avgust - Car Ferdinand I se vratio u Beč, gde zaseda Ustavotvorna skupština.
* [[2. 8.]] - Po zahtevu Mađara, habzburški dvor smenio Patrijarha Rajačića.
* [[11. 8.]] - [[Stevan Knićanin]] prešao iz Srbije u Vojvodinu i stavlja se na čelo srbijanskih dobrovoljaca.
* [[19. 8.]] - Mađari ponovo odbijeni od Sentomaša.
* [[31. 8.]] - Car Ferdinand traži od Mađara opozivanje mera protiv patrijarha i bana, i vraćanje Vojne Granice pod upravu bečkog Vojnog Ministarstva (kraj popuštanja).
=== Septembar/Rujan ===
* [[4. 9.]] - Ban Jelačić vraćen na položaj - faktički objava rata Ugarskoj.
* [[7. 9.]] - Zakon o emancipaciji seljaštva u Habsburškoj monarhiji.
* [[11. 9.]] - Jelačić prešao [[Drava|Dravu]], u Ugarsku.
* [[12. 9.]] - [[Švajcarska]] dobija federalni ustav, čime postaje jedna od prvih demokratskih država u Evropi.
* [[16. 9.]] - Otkriven [[Hiperion (mjesec)|Hiperion]], [[Saturn (planeta)|Saturnov]] satelit.
* [[18. 9.]] - Đorđe Stratimirović smenjen s čela Narodnog odbora.
* [[21. 9.]] (9.9. po j.k.) - Još jedna srpska pobeda kod Sentomaša, koji se neformalno počinje nazivati [[Srbobran]].
* [[27. 9.]] - Grbaljska buna - Grbljani napali Austrijsku vojsku kod manastira Podlastva, sutradan opljačkali [[Tivat]], koji se nije želeo pridružiti pobuni.
* [[29. 9.]] - Bitka kod Pákozda između Jelačićevih i mađarskih snaga.
=== Oktobar/Listopad ===
* [[6. 10.]] - [[Bečki ustanak]], iniciran slanjem vojske na Mađare, car Ferdinand i većina Ustavotvorne skupštine sutradan beže u češki [[Olomouc]].
* 6. 10. - U Karlovce iz Italije stigao vojvoda Šupljikac.
* [[18. 10.]] - U [[Kotor]]u sporazumno okončana Grbaljska buna.
* [[21. 10.]] - Austrijska ustavotvorna skupština premeštena u Kremsier (Kroměříž /Kromnjeriš/ u Češkoj)
Linija 105 ⟶ 113:
=== Novembar/Studeni ===
* [[4. 11.]] - Izglasan [[Ustav Francuske (1848)|Ustav Francuske]]: apsolutna podela vlasti, Predsednik nije odgovoran Skupštini ali ne može je ni raspustiti.
* [[7. 11.]] - Predsjednički izbori u SAD, prvi održani u svim državama istog dana; pobjedio Whigovac [[Zachary Taylor]].
* [[21. 11.]] - [[Jonas Furrer]] izabran za prvog predsednika [[Švajcarska|Švajcarske]] Konfederacije.
=== Decembar/Prosinac ===
* [[2. 12.]] - Habsburški car Ferdinand I abdicirao u korist svog mladog nećaka [[Franjo Josip I.|Franje Josipa I.]]
* [[10. 12.]] - Princ [[Napoleon III|Luj-Napoleon Bonaparta]] ubedljivo pobedio na predsedničkim izborima (položio zakletvu deset dana kasnije). ▼
* [[15. 12.]] - Patent Franje Josifa potvrđuje srpskog patrijarha i vojvodu "srpskog naroda" (a ne Vojvodine).
▲* [[10.12.]] - Princ [[Napoleon III|Luj-Napoleon Bonaparta]] ubedljivo pobedio na predsedničkim izborima (položio zakletvu deset dana kasnije).
* [[27. 12.]] (15. 12. po j.k.) - Umro vojvoda [[Stevan Šupljikac]].
=== Nepoznato ===
Linija 129 ⟶ 138:
== Smrti ==
{{glavni članak|:Kategorija:Umrli 1848.}}
* [[22. 1.]] - [[Gligorije Vozarević]] Gliša, prvi srpski izdavač (* [[1790]])
* [[8. travnja]] - [[Gaetano Donizetti]], talijanski skladatelj (* [[1797]].)
* [[7. kolovoza]] - [[Jöns Jakob Berzelius]], švedski kemičar (* [[1779]].)
* [[19. prosinca]] - [[Emily Brontë]], književnica (* [[1818]].)
* [[26. prosinca]] - [[George Stephenson]], engleski inženjer i izumitelj (* [[1781]].)
* [[27. 12.]] - [[Stevan Šupljikac]], prvi vojvoda Srpske Vojvodine (* [[1786]])
== Reference ==
| |||