|
#REDIRECT [[Jevrejski jezik]]
{{Jevreji i judaizam - rubna kolona}}
'''Jevrejski jezici''' označavaju grupu [[jezik]]a i [[dijalekat]]a koji su se razvili u raznim [[jevrej]]skim zajednicama širom svijeta, a najviše u [[Evropa|Evropi]], [[Zapadna Azija|Zapadnoj Aziji]] i [[Sjeverna Afrika|Sjevernoj Africi]]. Najuobičajeniji način njihovog nastanka bilo je posuđivanje [[hebrejski jezik|hebrejskih]] riječi fraza - korištenih za izražavanje specifično jevrejskih koncepata - u lokalne govore. Često su se pisali hebrejskim slovima, uključujući blokove koji se koriste u današnjem hebrejskom i [[raši pismo|raši pismu]]. Zbog međusobne izloiranosti mnogih jevrejskih zajednica, mnogi jevrejski jezici su zadržali rječnik i lingvističke strukture davno nakon što su one nestale u jezicima od koji su originalno nastali. Najrašireniji od svih jevrejskih jezika razvijenih u dijaspori je [[jidiš]], koji se među Jevrejima govorio više nego ijedan drugi jezik u historiji; [[Ladino jezik|Ladino]], jezik sefardskih Jevreja koji je u upotrebi bio preko pet vijekova; i [[judeo-arapski jezici|judeo-arapska]] grupa jezika kojom se preko jednog milenijuma govorilo u [[Arapski svijet|arapskim zemljama]].
[[Hebrejski jezik|Hebrejski]] je [[liturgijski jezik]] judaizma (odnosno ''leshon ha-kodesh'', "sveti jezik"), odnosno jezik na kome su napisani jevrejski sveti spisi ([[Tanakh]]), te svakodnevni govor Jevreja kroz vijekova. Do 5. vijeka pne. se hebrejskom kao svakodnevni govor u [[Judeja|Judeji]] pridružio srodni [[aramejski jezik]].<ref name=Grintz>Grintz, Jehoshua M. [http://links.jstor.org/sici?sici=0021-9231(196003)79%3A1%3C32%3AHATSAW%3E2.0.CO%3B2-M "Hebrew as the Spoken and Written Language in the Last Days of the Second Temple."] ''Journal of Biblical Literature''. March, 1960.</ref> Do 3. vijeka pne. Jevreji u dijaspori su počeli govoriti [[starogrčki|grčki]].ž
Hebrejski je kao svakodnevni govor obnovio [[Eliezer ben Yehuda]] nakon svog dolaska u Palestinu 1881. Suvremeni hebrejski je danas službeni jezik Države Izrael. Nije se koristio kao [[maternji jezik]] od [[Tannaim|tanajskh]] vremena<ref name=Grintz/>, tj. od 200. n.e. Preko šesnaest vijekova hebrejski se koristio gotovo isključivo kao liturgijski jezik, odnosno kao jezik kojim je pisana većina judaističkih knjiga, dok se svakodnevno hebrejski govorilo samo na [[Sabat]].<ref>Parfitt, T. V. "The Use of Hebrew in Palestine 1800–1822." ''Journal of Semitic Studies '', 1972.</ref> Vijekova su Jevreji umjesto hebrejskog govorili dijalekte jezika oblasti u koje su se doselili, često razvijajući zasebne [[dijalekt]]e ili stvarajući nove jezike. [[Jidiš]] je judeo-germanski jezik koga su razvili [[Aškenazi]] koji su migrirali u [[Centralna Evropa|Centralnu Evropu]], a [[Ladino jezik|Ladino]], također poznat kao Judezmo i Muestra Spanyol, judeo-španski jezik su razvili [[Sefardi]] koji su živjeli na [[Iberijski poluotok|Iberijskom poluotoku]]. Zbog mnogih faktora, uključujući [[Holokaust]] nad evropskim Jevrejima, [[jevrejski egzodus iz arapskih zemalja]] i masovnu emigraciju jevrejskih zajednica iz drugih zemalja, drevni i zasebni jezici jevrejskih zajednica, uključujući [[judeo-gruzijski jezik|judeo-gruzijski]], [[judeo-arapski jezici|judeo-arapski]], [[judeo-berberski jezik|judeo-berberski]], [[krimčakski jezik|krimčakski]], [[Judeo-Malayalam]] i mnogi drugi su izašli iz upotrebe.
Tri najraširenija jezika među današnjim Jevrejima su engleski, suvremeni hebrejski i ruski. Uz njih se koriste i neki romanski jezici kao francuski i španski.
== Reference ==
{{reflist}}
== Eksterni linkovi ==
* [http://www.jewish-languages.org/ Jewish Language Research Website] from Jewish-languages.org
** [http://www.jewish-languages.org/languages.html Links to individual languages]
* [http://www.lilycenter.org The Lily Center for Jewish Languages and Literatures at Harvard University]
* [http://members.home.nl/ww2propaganda/transla3.htm WW2 propaganda leaflets]: A website about airdropped, shelled or rocket fired propaganda leaflets. Allied propaganda leaflet for Moroccan Jews in Judeo-Arabic language.
* [http://www.somethingjewish.co.uk/articles/379_jewish_languages_dyi.htm Jewish languages dying out]
* [http://www.mishkan.com/jewish.lang.european.html Jewish Languages of Europe]
* [http://hebrew-ivrit.narod.ru Hebrew (Jewish) languages: Ivrit, Yiddish]
<!--Categories-->
[[Kategorija:Jevrejski jezici| ]]
<!--Other languages-->
[[an:Luengas chodigas]]
[[ar:لغات يهودية]]
[[br:Yezhoù yuzev]]
[[de:Jüdische Sprachen]]
[[en:Jewish languages]]
[[es:Lenguas judías]]
[[eu:Judu-hizkuntzak]]
[[fi:Juutalaiskielet]]
[[fr:Langues juives]]
[[he:שפות יהודיות]]
[[it:Lingue giudaiche]]
[[ja:ユダヤ諸語]]
[[ko:유대어]]
[[lad:Linguas djudias]]
[[ms:Bahasa-bahasa Yahudi]]
[[no:Jødiske språk]]
[[pl:Języki żydowskie]]
[[pt:Línguas judaicas]]
[[ru:Еврейские языки]]
[[sk:Židovské jazyky]]
[[th:ภาษาของชาวยิว]]
[[tr:Musevi dilleri]]
[[yi:רשימה:יידישע שפראכן]]
| 