|
[[Datoteka:Zeuscolumns2.jpg|thumb|200px|<center>Stupovi [[Zeusov hram (Atena)|Zeusovog hrama]] u [[AtenaAtina (grad)|Ateni]]<center>]]
'''StupStub''' ([[grčki]]: ''stulos'') je vertikalni konstruktivni element u [[Arhitektura|arhitekturi]], nosač kružnog presjeka koji slobodno stoji, a uloga mu je prenošenje težine tereta ([[krov]]a, [[greda]] ili luka) na tlo, a može imati i isključivo dekorativnu ulogu.
'''StupacStubac''' je nosač pravokutnog (ili bilo kojeg drugog oblika koji nije kružni) presjeka koji slobodno stoji.
Slijepi stupstub, polustuppostub, tričetvrtstuptričetvrtstub itd. je stup koji je svojim jednim dijelom vezan uza [[zid]].
== PovijestHistorija ==
[[Datoteka:Schema Saeulenordnungen.jpg|thumb|400px|<center>Razvoj stupa od Dorskog do Kompozitnog reda.<center>]]
[[Ahemenidsko Carstvo|Perzijski]] stupovi imali su kapitele s kombinacijom dvije identične životinje, a dosezali su i preko 30 m u visinu ([[Perzepolis]]).
U [[Stara Grčka|Staroj Grčkoj]] javljaju se tri prepoznatljiva stupa koji su okosnica tri stila u arhitekturi:
* [[Dorski stup]]
* [[Jonski stup]]
* [[Korintski stup]]
Oni se razlikuju oblikom baze, visinom i vitkošću stupova, ali najviše građom [[kapitel]]a.
[[Stari Rim|Rimljani]] zbog njihove dekorativnosti najčešće upotrebljavaju korintske stupove, ali i jednostavni ''toskanski stup'', [[Etruščani|etruščanskog podrijetla]]. Kasnije počinju upotrebljavati i kombinaciju korintskog i jonskog stupa, tzv. ''kompozitni stup''. Rimska arhitektura počiva na stupcima i lukovima od opeke koji su učvršćeni primitivnim [[beton]]om. Rimljani podižu i građevine-spomenike u obliku stupova, tzv. ''[[trijumfalni stup]]ovi'' od kojih je najpoznatiji [[Trajanov stup]].
[[Indija|Indijski]] car [[Ašoka]] iz dinastije [[Maurya]] ([[322. pne.]] - [[185.]]) podizao je monumentalne spomenike u obliku stupova s bogato plastično ukrašenim kapitelima na mjestima od osobitog značaja u životu [[Buda|Bude]].
U [[Romanika|romanici]] su stupovi bili masivni, s kapitelima na kojima su obično bili isklesani biblijski motivi. U [[Gotika|gotici]] katedrale nose stupci koji su sastavljeni od više stupova, tzv. ''snopasti stupovi''.
[[Renesansa]] se vraća klasičnim rimskim oblicima stupova, a u [[Barok]]u oni dobivaju goleme dimenzije. U baroku se koriste i tzv. ''Solomonski stupovi'' (uvrnuti od baze do kapitela) kao na [[baldahin]]u u [[Bazilika Sv. Petra|Crkvi Sv. Petra]] u [[Rim]]u.
Neobičan primjer stupova je na pročelju [[Državne solane u Arc-et-Senasu]] u [[Francuska|Francuskoj]] ([[1775.]]-79.) gdje se izmjenjuju cilindrični i kvadratni tamburi, tako da su oni ujedno i stupovi i stupci.
S [[Industrijska revolucija|industrijskom revolucijom]] stupovi se sve češće prave od [[Željezo|željeza]] i [[beton]]a. Moderni stupovi se prave od [[Opeka|opeke]], komprimiranog [[beton]]a i [[čelik]]a.
== Značajni stupovi ==
[[Datoteka:Carpark Cinema Undercroft Albany II.jpg|thumb|200px|<center>Moderna mreža stupova u podzemnoj garaži.<center>]]
| 