Žene u antičkom Rimu – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
mNema sažetka izmjene |
Nema sažetka izmjene |
||
Red 72:
==== Nasilje u porodici ====
Rimski zakon nije muškarcu dopuštao nikakvo [[Porodično nasilje|nasilje]] prema supruzi,{{sfn|Frier|McGinn|2004|loc=str. 95}} ali kako što je slučaj sa svim krivičnim delima, može se pretpostaviti da zakoni protiv nasilja u porodici nisu značili da se takvo nasilje nije dešavalo. Prema [[Plutarh]]u, [[Katon Stariji]] je izjavio "da je čovek koji je udario svoju suprugu ili dete svoje nasilne ruke spustio na nešto najsvetije, a takođe je mislio da je više vredno hvale biti dobar muž nego dobar senator".<ref name=plut20.2>[[Plutarh]], ''
Porodično nasilje spominje se u historijskim izvorima uglavnom onda kad uključuje šokantna preterivanja među višim društvenim slojevima. Car [[Neron]] navadno je dao ubiti svoju prvu suprugu (i rođakinju), [[Klaudija Oktavija|Klaudiju Oktaviju]], nakon što ju je prvo utamničio i podvrgao mučenju. Neron se tad oženio svojom trudnom ljubavnicom, [[Popeja Sabina|Popejom Sabinom]], koju je usmrtio šutirajući je nakon što ga je ona iskritikovala.<ref>[[Tacit]], ''[[Anali (Tacit)|Anali]]'', [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:latinLit:phi1351.phi005.perseus-lat1:16.6 XVI, 6].</ref> Neki današnji historičari veruju da je Popeja umrla zbog [[pobačaj]]a ili na porođaju i da je priča o njenom ubistvu smišljena da bi se ocrnio Neron. Omraženi car [[Komod]] takođe je navodno ubio i suprugu i svoju sestru.{{sfn|McLynn|2009|loc=str. 435}}
Red 78:
=== Žena kao majka ===
[[Datoteka:Sarcophagus Marcus Cornelius Statius Louvre Ma659 n1.jpg|thumb|left|Majka doji bebu u očevom prisustvz, detalj sa [[sarkofag]]a u kome je bio pokopan dečak, oko 150. pne.]]
Od rimskih supruga očekivalo se da rađaju decu, no pripadnice elite, naviknute na određeni stupanj samostalnosti, sve su se manje želele posvetiti tradicionalnom materinstvu. Do 1. veka pne. pripadnice elite uglavnom su izbegavale dojiti bebe i unajmljivale su dojilje ''(opstetrix)''.{{sfn|Rawson|1986|loc=str. 30}} Ta je praksa postojala već početkom 2. veka pne., kad [[Rimska komedija|rimski komediograf]] [[Plaut]] u usput spominje dojilje.<ref>[[Plaut]], ''[[Hvalisavi vojnik (Plaut)|Hvalisavi vojnik]]'', [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:latinLit:phi0119.phi012.perseus-lat1:3.1 III, 1, st. 101 (697)].</ref> Budući da se majčino mleko smatralo najboljim za bebu,<ref>Kako primećuje [[Soran iz Efesa]] (1. vek n. e.) u svojoj ''Ginekologiji'', [http://cmg.bbaw.de/epubl/online/cmg_04.php?p=25 II, 18].</ref> žene iz viših slojeva mogle su ipak odlučiti da će svoju bebu same dojiti, osim ako ih neki fizički razlozi nisu u tome sprečavali.{{sfn|Gardner|1991|loc=str. 242}} Ako je žena odabrala da neće sama dojiti bebu, mogla je posetiti Mlečni stub ''([[Columna lactaria]])'', gde su siromašni roditelji mogli od dojilja dobiti mleko za svoje bebe, a oni koji su to sebi mogli priuštiti, mogli su i unajmiti dojilju.{{sfn|Richardson|1992|loc=str. 94}} Licinija, supruga [[Katon Stariji|Katona Starijeg]] (umro 149. pne.) ne samo što je dojila vlastitog sina, nego je ponekad dojila u bebe svojih robova, kako bi među njima podstakla "bratsku ljubav".<ref>[[Plutarh]], ''
Čini se da je teško utvrditi u kojem su stupnju muževi učestvovali u odgoji vrlo male dece. Čini se da su tradicionalisti, kao što je Katon, učestvovali u tom odgoju: Katon je voleo da bude prisutan kad je njegova supruga kupala i povijala njihovu bebu.<ref name=plut20.2/>
Red 87:
Jedna od Rimljanki koje su bile znamenite po svojoj snazi i uticaju koji su izvršile kao majke bila je [[Kornelija Afrikanska|Kornelija]], majka [[Gracchi|braće Garkha]]. [[Gaj Julije Cezar|Julije Cezar]], čiji je otac umro još dok je on bio dete, održavao je prisan odnos sa svojom majkom, [[Aurelija Kota|Aurelijom]], čija je politička snaga bila idigrala odlučujuću ulogu u spašavanju njenog osamnaestogodišnjeg sina od pogubljenja tokom [[Kornelije Sula|Sulinih]] [[Proskripcije|proskripcija]].
{{Clear}}
== Svakodnevni život ==
[[Datoteka:Fresco of woman with tray in Villa San Marco retouched.jpg|thumb|Zidna slika iz Vile sv. Marka, [[Stabija|Stabije]]]]
[[Datoteka:Pompeii - Fullonica of Veranius Hypsaeus 2 - MAN.jpg|thumb|right|Žene i muškarci rade u radionici za bojenje ''(fullonica)'', zidna slika iz [[Pompeja]].]]
Pripadnice elite morale su upravljati velikim i kompleksnim domaćinstvom. Budući da su bogati parovi često imali više kuća i seoskih imanja, s dececima i čak stotinama robova, od kojih su neki bili obrazovani i visoko kvalifikovani, ta je odgovornost bila jednaka upravljanju omanjom korporacijom. Uz društveno-politički značaj dočekivanja [[Hospitium|godtiju]], [[Klijenti (drevni Rim)|klijenata]] i uglednih posetilaca iz inostranstva, muž je svoje jutarnje sastanke ''(salutatio)'' držao kod kuće.{{sfn|Treggiari|1991|loc=str. 420}} Kuća (''[[domus]]'') bila je i središte porodičnog društvenog identiteta, i u njenom [[atrij]]u ''(atrium)'' bili su izloženi porteti predaka ''(imagines)''. Budući da su ambiciozni ljudi iz plemenitih porodica često odsustvovali od kuće i nalazili se na vojnom pohodu ili su vršili neku državnu funkciju u [[Rimske provincije|provincijama]], ponekad i u periodu od nekoliko godina, upravljanje porodičnom imovinom i poslovima često je bilo ostavljeno njihovim suprugama; na primer, dok je [[Julije Cezar]] izbivao iz Rima tokom 50-ih godina pne., Cezarova supruga [[Kalpurnija Pizonis]] bila je odgovorna za vođenje njegovih poslova. Kad je [[Avgust (rimski car)|Avgust]] 8. godine nove ere prognao [[Ovidije|Ovidija]], jednog od najvećih [[Rimska književnost#Avgustovo doba|rimskih pesnika]], Ovidijeva supruga iskoristila je svoje društvene veze i pravne manevre kako bi sačuvala porodični imetak, od koga je zavisio njihov život.{{sfn|Fränkel|1956|loc=str. 151}} U pesmama koje je napisao tokom izgnanstva Ovidije izražava svoju ljubav i divljenje prema svojoj supruzi.{{sfn|Claasen|2009|loc=str. 179}} Štedljivost, škrtost i strogost smatrane su vrlinama koje jedna uzorna matrona treba da poseduje.{{sfn|Assa|1960|loc=str. 45}}
Jedan od najvažnijih ženinih zadataka u velikom domaćinstvu bio je da nadgleda izradu odeće. Nekada davno predenje vune bila je jedna od glavnih kućevnih delatnosti i označavala je samodovoljnost jedne porodice, budući da se vuna proizvodila na njenom imanju. Čak i u gradu vuna je često bila simbol ženinih dužnosti, i oruđe za predenje vune često se pojavljuje na nadgrobnim spomenicima kako bi se pokazalo da je žena koja je tu pokopana bila dobra i časna matrona.{{sfn|Assa|1960|loc=str. 51}} Čak i od žena iz viših društvenih slojeva očekivalo se da budu vične predenju i tkanju, po plemenitom uzoru svojih jednostavnih predaka; te se prakse, na primer, gotovo na teatralan način pridržavala [[Livija]].
=== Poslovi ===
"Jedno od najčudnijih obeležja tog doba", primetio je francuski [[Klasična filologija|klasični filolog]] [[Gaston Boissier]], "jeste to što se čini da su žene bile uključene u vođenje poslova i spekulacije isto kao i muškarci. One upravljaju imanjima, investiraju novac, daju i uzimaju zajmove. Među Ciceronovim poveriocima nalazimo jednu ženu, a među njegovim dužnicima njih dve".{{sfn|Boissier|1897}} Prema žene nisu mogle vršite zvanične državne funkcije, mogle su se baviti biznisom.{{sfn|Frier|McGinn|2004|loc=str. 461}}
Čak ni bogate žene nisu sedele skrštenih ruku i uživale u besposlenosti. U višim slojevima i muškarci i žene davali su novac na zajam ljudima iz istog staleža, koji tako nisu morali ići lihvaru. Kad je [[Plinije Mlađi]] razmišljao o tome da kupi jedno imanje, uračunao je kao garanciju i zajam od svoje svekrve.{{sfn|Crook|1984|loc=str. 172}} Žene su finansirale i javne radove, kao što se vidi na mnogim natpisima iz carskog perioda. Polita, koja se pojavljuje u ''[[Pionije]]vom mučeništu'', posedovala je imanja u [[Azija (provincija)|Aziji]], a natpisi spominju njenu darežljivost koju je ispoljila kad je finansirala obnovu vežbališta u [[Sard]]u.{{sfn|Fox|1988|loc=str. 464}}
Pošto su žene mogle posedovati imovinu, mogle su se baviti istim poslovnim transakcijama i upravljačkim praksama kao i svi drugi zemljoposednici. Kao i muškarci, i žene su, kako se čini, upravljale robovima na različite načine, u rasponu od relativne brige, preko nemara, pa sve do otvorenog nasilja. Tokom [[Prvi ustanak robova|prvog ustanka robova]], Megaliju i njenog supruga Damofila ubili su robovi zbog njihove okrutnosti, ali su kćerku, koja je prema robovima postupala ljubazno, poštedeli i omogućili joj da otplovi sa [[Sicilija|Sicilije]] zajedno s njenom naoružanom pratnjom.{{sfn|Beesley|2009|loc=str. 21}}
Za razliku od zemljoradnje, trgovina nije smatrana zanimanjem dostojnim čoveka [[Rimski senat|senatorskog]] staleža. Prema [[Ciceron]]u, trgovac treba da kupi zemlju ako želi steći ugled. Međutim, stanovišta su se promenila tokom carstva, a [[Klaudije]] je doneo zakone kojima su se pripadnici viših slojeva ohrabrivali da se upuste u pomorsku trgovinu i brodogradnju. Poznato je da su i žene iz viših slojeva posedovale poslovne korporacije i njima upravljale.
U rimskoj književnosti, koja je pisana za elitu i koju je uglavnom elita i čitala, nema mnogo podataka o trgovini i zanatstvu, no pogrebni natpisi ponekad beleže zanimanje pokojnika, uključujući i žene.<ref>V. {{harvnb|Harvey|2005}}.</ref> Zna se da su žene posedovale [[Rimska opeka|fabrike opeke]] i njima upravljale.{{sfn|Fox|1912|loc=str. 98}} Žena je mogla steći veštine potrebne da pomogne u poslu svom suprugu ili da upravlja nekim aspektima njegovog posla. Artemida, koja se bavila pozlaćivanjem, bila je udata za Dionizija, koji je proizvodio kacige, kako pokazuje jedna [[tablica s kletvom]], na kojoj se moli za uništenje njihovog doma, radionice, posla i života.{{sfn|Lefkowitz|Fant|2005|loc=str. 171}} Položaj običnih žena koje su se bavile biznisom bio je, izgleda, smatran izuzetnim. Zakoni donošeni tokom carskog perioda imali su za cilj kažnjavanje žena za preljubu, ali su od sudskog gonjenja bile izuete one one "koje vode neki posao ili radionicu".<ref>[[Julije Paul]], ''Izreke'', [http://droitromain.upmf-grenoble.fr/Anglica/Paul2_Scott.htm#26 II, 26, 11]; cf. {{harvnb|Lefkowitz|Fant|2005|loc=str. 104}}.</ref>
Neka od tipičnih zanimanja rimskih žena bila su, na primer, [[dojilja]], [[Teatar u drevnom Rimu|glumica]], plesačica ili akrobata, [[Prostitucija u drevnom Rimu|prostitutka]] i [[porodilja]] ― od kojih nisu sva, dakako, bila podjednako ugledna.{{sfn|Ferrero|1911|loc=[http://womenshistory.about.com/cs/ancientrome/a/roman_wm_10101b.htm glava I]}}{{sfn|Bingham|2002|loc=str. 48}} Prostitutke, plesačice i glumice, na primer, bile su stigmatizovane kao ''[[Seksualnost u drevnom Rimu|infames]]'', odnosno kao ljudi koji su imali malo pravnih mehanizama zaštite čak i kad su bili slobodni.{{sfn|Edwards|1997|loc=str. 66 sqq}} Natpisi ukazuju na to da su dojilje ''(nutrices)'' bile vrlo ponosne na svoje zanimanje.{{sfn|Schultz|2006|loc=str. 54}} Žene su mogle biti i pisari, sekretarice, uključujući i "devojke obučene za lepo pisanje", tj. za [[Kaligrafija|kaligrafiju]].{{sfn|Rawson|2003|loc=str. 80}} [[Plinije Stariji]] donosi popis žena umetnica i njihovih slika.<ref>[[Plinije Stariji]], ''[[Naturalis Historia|Prirodoslovna pitanja]]'', XXXV, 147.</ref>
Većina Rimljana živela je u stambenim višespratnicama ''([[Insula|insulae]])'', a u onim u kojima su živele [[Plebejci|plebejske]] porodice i [[Peregrin|stranci]] obično nije bilo kuhinje. To je značilo cvetanje radionica za pripremu gotove hrane. Većina siromašnih Rimljana, i muškaraca i žena, i mladih i starih, zarađivala je za život svojim vlastitim radom.
{{Clear}}
Linija 93 ⟶ 116:
==Literatura==
<div style="height: 500px; overflow: auto; padding: 3px;text-align: left; border: 1px solid #000000;">
*{{Citation | last =
*{{Citation | last = Alexander | first = Michael C. | author-link = | title = Trials in the Late Roman Republic, 149–50 BCE| volume = | pages = | publisher = [[University of Toronto Press]] | place = | year = 1990 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Assa | first = Janine | author-link = |title = The Great Roman Ladies | volume = | pages =| publisher = | place = New York | year = 1960 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Bauman | first = Richard A. | author-link = |title = Women and Politics in Ancient Rome | volume = | pages =| publisher = Routledge | place = | year = 1994 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Beesley | first = A. H. | author-link = |title = The Gracchi Marius and Sulla | volume = | pages =| publisher = Book Jungle | place = | year = 2009 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Bingham | first = Jane | author-link = |title = The Usborne Internet-Linked Encyclopedia of The Roman World | volume = | pages =| publisher = Usborne | place = | year = 2002 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Boissier | first = Gaston | author-link = |title = Cicero and his friends: a study of Roman Society in the time of Caesar | volume = | pages =| publisher = | place = London | year = 1897 | contribution-url = http://www.questia.com/read/10552570?title=Cicero%20and%20His%20Friends%3a%20A%20Study%20of%20Roman%20Society%20in%20the%20Time%20of%20Caesar |ref= harv}}
*{{Citation | last = Burns | first = Jasper | author-link = | contribution = Sabina |title = Great Women of Imperial Rome: Mothers and Wives of the Caesars | volume = | pages =124–140 | publisher = Routledge | place = | year = 2007 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Burns | first = Eva | author-link = Eva Cantarella | contribution = Marriage and Sexuality in Republican Rome: A Roman Conjugal Love Story |title = The Sleep of Reason: Erotic Experience and Sexual Ethics in Ancient Greece and Rome | volume = | pages =| publisher = [[University of Chicago Press]] | place = | year = 2002 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Claasen | first = Jo-Marie | author-link = | contribution = Tristia |title = A Companion to Ovid | volume = | pages =| publisher = [[Blackwell]] | place = | year = 2009 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Crook | first = John A. | author-link = | title = Law and Life of Rome 90 B.C.‒212 A.D. | volume = | pages = | publisher = [[Cornell University Press]] | place = | year = 1984 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Dixon | first = Suzanne | author-link = | contribution = From Ceremonial to Sexualities: A Survey of Scholarship on Roman Marriage |title = A Companion to Families in the Greek and Roman Worlds | volume = | pages =| publisher = Wiley-Blackwell | place = | year = 2011 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Edwards | first = Catharine | author-link = | contribution = From Unspeakable Professions: Public Performance and Prostitution in Ancient Rome |title = Roman Sexualities | volume = | pages =| publisher = [[Princeton University Press]] | place = | year = 1997 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Evans-Grubbs | first = Judith | author-link = | title = Women and the Law in the Roman Empire: A Sourcebook on Marriage, Divorce and Law in the Roman Empire | volume = | pages = | publisher = [[Routledge]] | place = | year = 2002 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Fagan | first = Garrett G.| author-link = | contribution = Violence in Roman Social Relations |title = The Oxford Handbook of Social Relations | volume = | pages =| publisher = [[Oxford University Press]] | place = | year = 2011 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Farrell | first = Joseph | author-link = | title = Latin Language and Latin Culture | volume = | pages = | publisher = [[Cambridge University Press]] | place = | year = 2001 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Ferrero | first = Guglielmo | contribution = Women and Marriage in Ancient Rome | title = The Women of the Caesars | volume = | pages = | publisher = The Century Co.| place = New York | year = 1911 | contribution-url = http://womenshistory.about.com/cs/ancientrome/a/roman_wm_10101b.htm |ref= harv}}
*{{Citation | last = Fox | first = Robert Lane | author-link = | title = Pagans and Christians | volume = | pages = | publisher = [[HarperCollins]] | place = | year = 1988 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Fränkel | first = Hermann | author-link = Hermann Fränkel | title = Ovid: A Poet between Two Worlds | volume = | pages = | publisher = [[University of California Press]] | place = | year = 1956 | contribution-url = |ref= harv}}
* {{cite book|last1= Frier |first1= Bruce W. |last2= McGinn |first2= Thomas A.J. |year=2004 |title= A Casebook on Roman Family Law |location= | publisher= Oxford University Press: American Philological Association |ref = harv}}
*{{Citation | last = Gardner | first = Jane F. | author-link = | title = Women in Roman Law and Society | volume = | pages = | publisher = [[Indiana University Press]] | place = | year = 1991 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Gardner | first = Jane F. | author-link = | title = Family and Familia in Roman Law and Life | volume = | pages = | publisher = [[Oxford University Press]] | place = | year = 1999 | contribution-url = |ref= harv}}
▲*{{Citation | last = Evans-Grubbs | first = Judith | author-link = | title = Women and the Law in the Roman Empire: A Sourcebook on Marriage, Divorce and Law in the Roman Empire | volume = | pages = | publisher = [[Routledge]] | place = | year = 2002 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Hallett | first = Judith P.| author-link = |title = Fathers and Daughters in Roman Society: Women and the Elite Family | volume = | pages =| publisher = [[Princeton University Press]] | place = | year = 1984 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Hanson | first = Ann Ellis | author-link = | contribution = The Restructuring of Female Physiology at Rome |title = Les écoles médicales à Rome: Actes du 2<sup>ème</sup> Colloque international sur les textes médicaux latins antiques, Lausanne, septembre 1986 | volume = | pages =| publisher = [[Université de Nantes]] | place = | year = 1991 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Harvey | first = Brian K.| author-link = |title = Roman Lives: Ancient Roman Life as Illustrated by Latin Inscriptions | volume = | pages =| publisher = Focus Publishing/R Pullins & Co | place = | year = 2005 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Hersch | first = Karen K.| author-link = |title = The Roman Wedding: Ritual and Meaning in Antiquity | volume = | pages =| publisher = [[Cambridge University Press]] | place = | year = 2010 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Johnston | first = David | author-link = |title = Roman Law in Context | volume = | pages =| publisher = [[Cambridge University Press]] | place = | year = 1999 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Johnston | first = Harold Whetstone | author-link = |title = The Private Life of the Romans | volume = | pages =| publisher = Scott, Foresman and Company | place = | year = 1903 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation |
*{{Citation | last = McDonough | first = Christopher Michael | author-link = | title = Carna, Procra and the ''Strix'' on the Kalends of June | volume = 127 | pages =| publisher = Transactions of the American Philological Association | place = | year = 1997 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = McLynn | first = Frank | author-link = |title = Marcus Aurelius: A Life | volume = | pages =| publisher = Da Capo Press | place = | year = 2009 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Milnor | first = Kristina | author-link = | contribution = Women in Roman Historiography |title = The Cambridge Companion to the Roman Historians | volume = | pages =| publisher = [[Cambridge University Press]] | place = | year = 2009 | contribution-url = |ref= harv}}
Linija 121 ⟶ 156:
*{{Citation | last = Richardson | first = Lawrence | author-link = |title = A New Topographical Dictionary of Ancient Rome | volume = | pages =| publisher = [[Johns Hopkins University Press]] | place = | year = 1992 | contribution-url = |ref= harv}}
* {{cite book|last= Schmitt-Pantel |first= Pauline |author-link= |year=1994 |title= A History of Women in the West: From Ancient Goddesses to Christian Saints|volume= 1 |location= | publisher= [[Harvard University Press]] |ref = harv}}
* {{cite book|last= Schultz |first= Celia E. |author-link= |year=2006 |title= Women's Religious Activity in the Roman Republic |volume= 1 |location= | publisher= [[University of North Carolina Press]] |ref = harv}}
* {{cite book|last= Sherwin-White |first= Bruce W. |author-link= A.N. Sherwin-White |year=1979 |title= Roman Citizenship|location= | publisher= [[Oxford University Press]] |ref = harv}}
* {{cite book|last= Staples |first= Ariadne |author-link= |year=1998 |title= From Good Goddess to Vestal Virgins: Sex and Category in Roman Religion |location= | publisher= [[Routledge]] |ref = harv}}
Linija 127 ⟶ 163:
*{{Citation | last = Treggiari | first = Susan | author-link = |title = Roman Marriage: ''Iusti Coniuges'' from the Time of Cicero to the Time of Ulpian | volume = | pages =| publisher = [[Oxford University Press]] | place = | year = 1991 | contribution-url = |ref= harv}}
*{{Citation | last = Watson | first = Alan | author-link = |title = The Spirit of Roman Law | volume = | pages =| publisher = [[University of Georgia Press]] | place = | year = 1995 | contribution-url = |ref= harv}}
</div>
[[Kategorija:Stari Rim]]
| |||