Tibetanski budizam – razlika između verzija

{{budizam}}

'''Tibetanski budizam''' (poznat i kao '''lamaizam''') je poseban oblik [[budizam|budističkog]] učenja, karakterističan za [[Tibet]] i područje [[Himalaji|Himalaja]], uključujući i [[Nepal]], [[Butan]], sjevernu Indiju, Mongoliju, sjeveroistočnu Kinu i Rusiju ([[Kalmikija]], [[Burjatija]] i [[Tuva]]). Uključuje učenja tri velika "vozila" budizma: [[Hinajana|hinajanu]], [[Mahajana|mahajanu]] i [[Vađrajana|vađrajanu]], kao i elemente tibetanske prebudističke religije u vidu lokalnih božanstava primljenih u budistički panteon. Budisti na Tibetu broje oko pola miliona od oko tri miliona stanovnika<ref name="Rečnik budizma">Trevor O. Ling, Rečnik budizma, Geopoetika, Beograd 1998.</ref>.

 

 

Dva naslednika Khri-srong-lde-brtsana, to jest Sadna-legs a naročito Ral-pa-can, koji se smatra trećim velikim pobožnim kraljem, pomagali su novu doktrinu. Izgrađeno je još kapela, sistematizovani su metodi prevođenja. Budistički [[monasi]] su počeli, premda još uvek retko, da nastupaju i kao sveštenici. Ubistvo Ral-pa-cana ([[836]]) izazvalo je oštru reakciju protiv budizma kojeg je pomagala država, te je u previranju političkih nereda budizam nestao sa Tibeta do [[978]]. godine. Te godine nekolicina budističkih učitelja vratilo se sa istočnog Tibeta, gde su se po svoj prilici sklonile pristalice budizma. Približno u isto vreme jedna blagonaklono nastrojena loza budističkih kraljeva zapadnog Tibeta, naslednika stare kraljevske loze iz Lase, počela je da potpomaže osnivanje hramova i manastira, školovanje učenjaka i prevodilaca tekstova širom svoje kraljevine, koja se protezala od planine Kajlaš na zapad sve do Ladaka, a na jug do indijske granice. Najbliži izvori budističkih učitelja i spisa bili su Kulu i Kašmir, u kojima je budizam još uvek cvetao. Najčuveniji tibetanski učenjak i prevodilac iz ovog perioda bio je Rin-čen-bzang-po (958-1055). Od tog doba tibetanski monasi i putujući učenjaci sa središnjeg Tibeta počinju da odlaze u Indiju u sve većem broju. Naročito su vredni pomena 'Brog-mi (922-1072) i Mar-pa (1012-1096), koji su postali osnivački poglavari Sa-skja i bKa-rgjud-pa redova tibetanskog budizma.

Godine [[1042]]. veliki indijski učitelj Ališa, koji je prethodno posetio čak i Sumatru na poziv tamošnjih budistickih vladara, stigao je na Tibet na zahtev kraljeva zapadnog Tibeta. Produžio je, potom, i ka središnjem Tibetu, gde je ostao do svoje smrti u Nje-thangu, [[1054]]. godine. Njegov lični uticaj bio je ogroman: malobrojne su tibetanske verske vođe onog doba na koje nije delovao kao uzor. Najdraži učenik mu je bio 'Brom-ston (1008-1064), koji je utemeljio manastir Rva-sgreng (1056) i verski red bKa'-gdams-pa (doslovno "Red onih koji su vezani zapovešću"). Strogost njegovih propisanih običaja bila je ipak odbojna većini Tibetanaca, koji su se radije priklanjali slobodnijim i živopisnijim oblicima religije. Jedan 'Brog-mijev učenik je 1053. g. utemeljio manastir Sa-skja, koji je ubrzo postao središte novog i moćnog religioznog reda. Poglavar Mar-paovih učenika bio je blagi asketa Mi-las Ras-Pa (Milarepa), čuven podjednako po svojim pesmama, kao i po čudotvornim moćima. Preneo je svoje učenje sGam-po-pau (1079- 1153.), čiji su neposredni učenici osnovali šest čuvenih škola, koje su se zasnivale na njegovim učenjima i potpadale pod opšti religiozni red bKa'-rgjud-pa (doslovno "prenesena reč"). Tih šest škola bile su Pfag-mo-gru, Karma-pa, mTshal, 'Bri-khung-pa, sTag-lung-pa i 'Brug-pa. Neke od tih škola birale su svoje lame (poglavare) sistemom reinkarnisanja, što je docnije usvojeno i prilikom izbora Dalaj-lame. Osnivanjem ovih škola tibetanski budizam je počeo da se ustaljuje, a obilje indijske budističke literature bilo je prevedeno na tibetanski. Žitelji sela, kao i nomadski pastiri bili su do tada već spremni da prihvate službe budističkih monaha podjednako kao one koje su držali njima bliži sveštenici Bona, pa su budisti i bonpoi često, u potpuno prijateljskom duhu, držali službe jedni uz druge. S druge strane, između različitih budističkih redova često su se javljala ogorčena neprijateljstva i to ne iz doktrinarnih, već iz političkih razloga. Mnogi od tih redova i pojedini manastiri koji su im pripadali bili su usko povezani sa plemićkim porodicama, pa su bivali umešani i u njihove suparničke ambicije<ref name="Rečnik budizma"/>.

 

 

== Lama ==

Izraz lama iz tibetanskog jezika znači „učitelj". To je ime za sveštenika najvišeg ranga u postojećoj hijerarhiji. Tibetom vlada [[dalaj-lama]] kao istovremeno svetovni i duhovni poglavar zemlje.