Mau Mau ustanak – razlika između verzija

'''Mau Mau ustanak''' ({{jez-en|Mau Mau Uprising}}), također poznat i kao '''Mau Mau pobuna''' ili '''Kenijsko izvanredno stanje''' ({{jez-en|Kenyan Emergency}}) je naziv za oružani sukob koji se od 1952. do 1960. vodio u tadašnjoj [[Britanska Kenija|Britanskoj Keniji]] između nacionalističkih paravojnih formacija lokalnog [[Crnci|crnog]] stanovništva, pretežno iz naroda [[Kikuyu]] na jednoj, te [[UK|britanskih]] vojnih, policijskih i paravojnih formacija na drugoj strani. Uzrok je bilo nastojanje većinskog crnačkog stanovništva da se okonča britanska kolonijalna vlast nad Kenijom, čijom je ekonomijom i upravom tada dominirala manjina [[Bijelci|bijelih]] kolonista, koja se uglavnom obogatila temeljem otimanja zemlje od strane lokalnih plemena. Poticaj za samo izbijanje sukoba je dao početak raspada evropskih kolonijalnih imperija (uključujući [[Britanski Imperij|britanski]]) u Aziji nakon završetka [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], ali i neuspjeh domorodačkih organizacija i političara da od britanskih vlasti reforme i druge ustupke ishode mirnim putem. Najmilitantniji dio nezadovoljnika se postepeno počeo organizirati u tajne paravojne organizacije kojima će Britanci kasnije dati ime ''Mau Mau''. Njihove aktivnosti su ispočetka bile ograničene na zabačena ruralna područja, odnosno [[atentat]]e i napade na izolirane predstavnike i pristaše britanske vlasti, da bi tek kasnije eskalirale u [[gerila|gerilske]] napade na [[policijska stanica|policijske stanice]]. Tek je ubistvo evropske doseljenice potaklo 1952. godine britanske vlasti da proglase [[izvanredno stanje]] i započnu opsežnije vojne operacije i akcije u svrhu gušenja stanicaustanka. Britanci su pri tome djelomično primijenili vlastita [[kontragerila|kontragerilska]] iskustva iz istovremenog gušenja [[Malajsko izvanredno stanje|komunističkog ustanka u Malaji]], koristeći s jedne strane izuzetno oštre mjere poput masovnih likvidacija, deportacija i osnivanja [[koncentracioni logor|koncentracionih logora]], a s druge strane [[korupcija|podmićivanje]] plemenskih vođa, regrutiranje dijela crnačkog stanovništva u pro-britansku [[milicija|miliciju]] pod imenom Kenijsko domobranstvo, kao i određeni ustupciustupke umjerenim nacionalističkim političarima. Te su mjere do 1956. dovele do likvidacije najvećih grupa ustanika i hvatanja ustaničkog vođe [[Dedan Kimathi|Dedana Kimathija]] koji je sljedeće godine pogubljen. Posljednja grupa ustanika je likvidirana nekoliko godina kasnije. U međuvremenu su britanske vlasti prihvatile većinu zahtjeva domorodačkih političara, uključujući načeloizbore po načelu "jedan čovjek - jedan glas" koje je garantiralo da će vlast u budućoj Keniji umjesto bijelaca imati crnci. Godine 1963. je Kenija dobila nezavisnost. Pitanje koliko je Mau Mau ustanak tome doprinio, odnosno je li potakao ili usporio taj proces je izvor brojnih rasprava među historičarima u Keniji i inozemstvu, a odnos prema Mau Mauima u samoj Keniji - koji se u nekim krugovima smatraju mučeničkim borcima za slobodu, a u drugima krvoločnim [[tribalizam|tribalističkim]] teroristima - predmet političkih, etničkih i plemenskih podjela koji traju do današnjeg dana.