Babilonija – razlika između verzija

 

==== Larsa ====

I dinastija iz Larse također je bila amorejska i ustanovljena otprilike istovremeno s isinskom, oko 2025. pne., no njezini su vladari, u odnosu na one iz Isina, bili slabiji, sve dok oko 1834. pne. vlast ne preuzme Kudur-Mabuk. On i njegovo pleme dotad su bili plaćenici [[Elam]]aca, no kad je Kudur-Mabuk osvojio Larsu, postao je neovisan. Njegova je politika bila ambiciozna i dalekosežna. Čini se da je njegov odnos prema domaćem laršanskom stanovništvu bio dosta dobar. Svoga je sina, Varad-Sina, postavio za vladara Larse (oko 1834.-1823.), a on je sam ratovao u okolici.

 

 

=== Hamurabijevo razdoblje (oko 1792.-1750. pne.) ===

Vrhunac starobabilonskog razdoblja predstavljala je bez sumnje vladavina kralja [[Hammurabi|Hamurabija]] koji se uspio izdići iznad svojih takmaca, već spomenutog Rim-Sina iz Larse, kraljeve [[Mari (grad)|Marija]] i Šamši-Adada I.

 

 

==== Hamurabi (oko 1792.-1750. pne.) ====

[[Hammurabi|Hamurabi]] je bio šesti vladar iz svoje dinastije u [[Babilon]]u, također amorejskog porijekla, a grad Babilon bio je tek jedna od gradova-državica. Već su njegovi prethodnici udarili čvrste temelje koje je Hamurabi znao dobro iskoristiti, osvajajući druge države, omogućivši tako početak zlatnog doba Babilona. Pod njegovom se vlašću prvi puta može govoriti o Babiloniji kao jedinsvenoj političkoj stvarnosti.

 

Nije bio samo ratnik i osvajać, već se obilno koristio i mogućnostima [[diplomacija|diplomacije]], kao što je to vidljivo i iz „Arhiva iz Marija“. Imao je dobre odnose sa Šamši-Adadom I., kao i s Rim-Sinom kojemu čak šalje upomoć svoju vojsku u borbi protiv [[nomad]]a. To se mijenja nakon smrti Šamši-Adada, kad se počinje stvarati savez Elama i grada Ešnune, dok u Mariju vlast preuzima sin ubijenoga Jahdun-Lima, Zimri-Lim. Hamurabi pomaže Zimri-Limu, te s njim ostaje u dobrim odnosima kroz mnogo godina, o čemu svjedoče brojna pisma što su ih razmijenili.

 

Hamurabi se tada okreće prema Larsi u ratu koji će trajati pet godina. Na koncu Larsa postaje dijelom babilonske države, a Hamurabi je dobio pod svoju kontrolu čitavu južnu [[Mezopotamija|Mezopotamiju]]. Nakon toga kreće i protiv Zimri-Lima i brzo osvaja Mari na [[Eufrat]]u, a kroz sljedeće godine i Ašur na [[Tigris]]u, te područje između ta dva grada. Tako je postao vladarem, ne samo babilonske nizine, nego i čitavog područja koje će se kasnije zvati [[Asirija]].

 

Čini se da je Agum II. bio prvi kasitski kralj koji je preuzeo vlast u [[Babilon]]u, nakon provale Hetita 1595. pne. Vladao je Babilonijom, ali i područjem istočno od Tigrisa u kojem su se Kesiti bili prethodno nastanili. Jedino što nam je o njemu poznato jest da je uspio ponovno preoteti od Hetita kip babilonskog božanstva Marduka i uz veliko ga slavlje vratiti u hram. Nakon toga nemamo nikakvih podataka o događajima u Babiloniji kroz sljedeća dva stoljeća.

 

Tek u 14. st. pne. o prilikama u Babiloniji saznajemo iz zbirke [[Pisma iz Amarne|pisama iz Amarne]] na gornjem toku [[Nil]]a u [[Egipat|Egiptu]]. Mnoga od njih pisma su babilonskih kraljeva [[faraon]]ima, a pisana su babilonskim (akadskim) jezikom i klinopisom, što dokazuje da je taj jezik tada bio ''lingua franca'' - zajednički jezik diplomacije i trgovine - na [[Bliski Istok|Bliskom istoku]]. Iz tih je pisama vidljiv postupni pad ugleda Babilonije, od sile kojoj faraon šalje zlato ne bi li imao njezine princeze u [[harem]]u, do znakova očite slabosti, kad se babilonski kraljevi žale jer u egiptu primaju [[Asirci|asirske]] poslanike. Riječ je vjerojatno o sredini 14. st. pne., kada se jedan babilonski kralj oženio asirskom princezom, našto ga je narod svrgnuo. Asirski kralj Ašur-ubalit, princezin otac, osvaja Babilon i postavlja svoga vladara ondje.

 

 

==== Druga isinska dinastija ====

Nakon kratkog razdoblja u kojem nam je nepoznata povijest Babilonije, u gradu Isinu izdiže se nova dinastija, a njezin najodličniji predstavnik svakako je Nabokodonozor I. (oko 1133.-1116. pne.), kojeg ne valja miješati s Nabukodonozorom II. što se spominje u [[Biblija|Bibliji]]. Kad je došao na vlast, središte države ponovno je bio [[Babilon]], a postao je slavan po velikoj pobijedi nad Elamcima o kojoj govori i pogranični natpis iz toga doba, te po tome što je opet vratio Mardukov kip u Babilon. Tom prilikom i službeno proglašava da je Marduk „bog bogova“, a u gradu se obnavlja hram te se kip vraća u svećanoj procesiji. Neće biti ponovno odnijet sve do 689. pne.

 

 

==== Razdoblje slabosti Babilonije (oko 1000.-748. pne.) ====

Asirija je u 10. st. pne. vodeća sila na tom području, premda se i sama mora braniti od [[Elam]]aca i sve moćnijih Aramejaca. Ipak, o tom stoljeću u Babiloniji imamo vrlo malo podataka.

U 9. st. pne. Babilonija je u dobrim odnosima s Asirijom te postoji i sporazum između babilonskog kralja imenom Nabu-aplaidina (oko 887.-885. pne.) i tadašnjeg vladara Asirije. To je možda i najsvjetliji trenutak u „tamno doba“ Babilonije. Granice zemlje bile su sigurne, a zemlja se mogla posvetiti obnovi. Nabu-aplaidina je primjerice obnovio hram boga sunca Šamaša u Siparu.

Nakon smrti babilonskog kralja Nabu-nasira (747.-734. pne.), vlast u zemlji žele preuzeti [[kaldeja|kaldejska]] plemena na čelu s Mukin-zerom. To prisiljava asirskog kralja [[Tiglat-Pileser III|Tiglat-Pilesera III.]] da upadne u Babiloniju i odvrati Kaldejce. Na koncu se sam Tiglat-Pleser okrunio za kralja Babilonije, čime su po prvi puta u povijesti Babilonija i Asirija združene pod jednim vladarom.

 

 

Jedan od najistaknutijih boraca protiv Asirije bio je Merodah-Baladan II., vođa jednog od kaldejskih [[pleme]]na. Kad je [[Sargon II|Sargon II.]] (721.-705. pne.) postao kraljem Asirije, Merodah-Baladan proglasio se kraljem Babilona. Tek nakon deset godina (710. pne.) Asirci ga protjeruju, a on se sklanja u južna močvarna područja ušća [[Eufrat]]a i [[Tigris]]a. Vratiti će ponovno u vrijeme asirskoga kralja [[Senaherib|Sanheriba]] (704.-681. pne.), što ovoga prisiljava na napuštanje planova oko [[Kraljevstvo Juda|Kraljevstva Jude]] u Palestini. 689. pne. Sanherib osvaja, pali i uništava [[Babilon]], a [[Marduk]]ov je kip ponovno odnijet u Asiriju.

 

=== Novobabilonsko carstvo (626.-539. pne.) ===

Iz pepela što su ga ostavili nemiri i ratovi s Asirijom, u Babiloniji se izdiže nova dinastija čiji je rodozačetnik Nabopolasar (625.-605. pne.), Kaldejac koji je okrunjen kraljem Babilonije nakon podbjede nad Asirijom kod Nipura i [[Babilon]]a, 626. pne. Prvi njegov potez kao kralja bio je taj da je [[Elam]]cima vratio kipove bogova što su im ih Asirci oduzeli i pohranili u Babilonu, čime su potvrđene jake veze između dvije države.

 

Nabokodonozor II. (604.-562. pne.), odmah nakon krunidbe, nastavio je s osvajanjima na zapadu, dok nije svojoj vlasti podložio cijelo područje Asirije. Poveo je više pohoda zapadno od [[Eufrat]]a, u [[Sirija|Siriju]] i protiv [[Kraljevstvo Juda|Jude]]. Neke su od tih zemalja bile pokorene, a neke su plačale danak. 601. pne. Nabukodonozor kreće i protiv Egipta, no bez uspjeha, što je potaklo zapadne zemlje na pobunu, a među njima i Kraljevstvu Jude. [[580-e pne|597. pne.]] Babilonci osvajaju [[Jeruzalem]], te ondje postavljaju svojeg kralja Sedekiju, dok prethodnoga s čitavom obitelji odvode u Babilon. Nakon Sedekijine pobene i pristajanja uz Egipat, Jeruzalem je konačno u potpunosti pokoren [[580-e pne.|587. pne.]], vođe su pogubljeni, a narod velikim dijelom odveden u ropstvo.

 

Ipak, Nabukodonozor je bio i graditelj i zaštitinik kulture, što mu je i omogućeno mirom na granicama. U [[Babilon]]u je izgradio novu palaču uz obalu Eufrata, obnovio zidine grada, te izgradio most kako bi povezao dijelove grada na suprotnim obalama. Hramski [[zigurat]] u potpunosti je obnovljen, kao i obližnji Mardukov hram. Na vrhu zigurata bile su zasađene biljke, što je moglo proširiti legendu o babilonskim „[[semiramidini viseći vrtovi|visećim vrtovima]]“. Sačuvani su i fragmenti [[epika|epa]] o Nabukodonozoru iz toga doba.