Verzija na datum 12 oktobar 2014 u 16:43 uredi 92.244.140.122 (razgovor) →‎Religija ← Starija izmjena		Verzija na datum 12 oktobar 2014 u 17:41 uredi poništi Munjanes (razgovor \| doprinos) 1.871 izmena m replaced: pp. → str. using AWB Novija izmjena →
Red 81: '''Azerbejdžan''' ([[Azerski jezik\|aze.]] '''''Azərbaycan'''''), službeno '''Republika Azerbejdžan''' ([[Azerski jezik\|aze.]] '''''Azərbaycan Respublikası''''') je najveća država u regionu južnog [[Kavkaz (region)\|Kavkaza]]. Nalazi se na kontaktu između [[Jugozapadna Azija\|jugozapadne Azije]] i [[Istočna Evropa\|istočne Evrope]] te se kao takva smatra [[Eurazija\|Evroazijskom]] zemljom.<ref>Azerbejdžan se smatra i evropskom i azijskom državom. Sledeći izvori smatraju Azerbejdžan delom Azije: [http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm UN klasifikacija]; [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html The CIA World Factbook CIA.gov], NationalGeographic.com, i Encyclopædia Britannica. Izvori koji Azerbejdžan smatraju delom Evrope su: [http://www.m-w.com/dictionary/Azerbaijan Merriam-Webster's Collegiate Dictionary], i [http://worldatlas.com/webimage/countrys/eu.htm Worldatlas.com]</ref> Graniči se sa [[Rusija\|Rusijom]] na severu, [[Gruzija\|Gruzijom]] na severozapadu, [[Jermenija\|Jermenijom]] na zapadu i [[Iran]]om na jugu. Na istoku Azerbejdžan izlazi na obale [[Kaspijsko more\|Kaspijskog jezera]]. Azerbejdžanu pripada i [[eksklava]] [[Nahčivan\|Nahičevan]] koja se graniči sa [[Jermenija\|Jermenijom]] na severu i istoku, na jugu i zapadu sa [[Iran]]om, dok je na severozapadu kratka granica sa [[Turska\|Turskom]]. [[Demokratska Republika Azerbejdžan]] koja je osnovana [[1918]]. godine, a već [[1920]]. inkorporirana u sastav [[Sovjetski Savez\|SSSR]]-a<ref> Pipes, Ričard (1997). The Formation of the Soviet Union: Communism and Nationalism 1917–1923 (2nd ed.). Kembridž, Masačusets: Harvard University Press. pp. 218–220, 229. ISBN 0-674-30951-0, 9780674309517.</ref>, je bila prva [[demokracija\|demokratska]] i [[sekularnost\|sekularna]] [[republika]] u [[islam]]skom svetu<ref>[http://en.apa.az/news.php?id=148210 "93 years pass since establishment of first democratic republic in the east – Azerbaijan Democratic Republic"]. Azerbaijan Press Agency. Retrieved May 28, 2011.</ref><ref> Kazemzadeh, Firuz (1951). The Struggle for Transcaucasia: 1917–1921. The Nju Jork Philosophical Library. pp. 124, 222, 229, 269–270. ISBN 0-8305-0076-6.</ref> Nakon 71 godine bitisanja u okvirima [[Sovjetski Savez\|SSSR]], Azerbejdžan je [[1991]]. obnovio svoju samostalnost. Ubrzo nakon sticanja nezavisnosti, u azerskoj pokrajini [[Nagorno-Karabah]] koja je naseljena pretežno [[Jermeni]]ma je došlo do rata koji je završen de fakto nezavisnošću [[Nagorno-Karabah]]a.<ref> [http://www.un.org/russian/documen/scresol/res1993/res822.htm "Rezolюciя SB OON № 822 ot 30 aprelя 1993 goda"]. Junajted Nations. Retrieved January 4, 2011</ref> Situacija u tom delu zemlje je i dalje u fazi zamrznutog konflikta. [[Azeri]] pripadaju grupi [[turkijski narodi\|turkijskih naroda]] i [[islam]]ske su veroispovesti ([[šijitizam\|šiitski islam]]). [[Azerski jezik]] kojim govori većina stanovništva i koji je službeni jezik zemlje je član [[turkijski jezici\|turkijske jezične grupe]] (najpoznatiji član ove grupe je [[turski jezik]]). Azerbejdžan je jedna od 6 nezavisnih [[Spisak turkofonih država\|turkijskih država]] i aktivni je član [[Savet turskih država\|Turskog saveta]] i sveturske kulturne organizacije [[Međunarodna organizacija turske kulture i umetnosti\|TJURKSOJ]]. Država ima diplomatske odnose sa 158 zemalja širom sveta i članica je u 38 međunarodnih organizacija.<ref>[http://archive.is/20120529001835/www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1019233781986 "Azerbaijan: Membership of international groupings/organisations:". British Foreign & Commonwealth Ofis.] Pristupljeno 12. septembra 2011.</ref> Jedan je i od osnivača organizacije [[GUAM - Organizacija za demokratiju i ekonomski razvoj\|GUAM]] i [[Organizacije za zabranu hemijskog naoružanja]]. U decembru [[1991]]. bila je i među osnivačima [[Zajednica Nezavisnih Država\|Zajednice nezavisnih država]].<ref>Evropa Publications Limited (1998). Eastern Evrope and the Commonwealth of Independent States. Routledge. p. 154. ISBN 1-85743-058-1, 9781857430585.</ref> Azerbejdžan je i punopravni član u [[Ujedinjeni narodi\|UN]], [[Organizacija za evropsku bezbjednost i saradnju\|OEBS]], [[Savjet Evrope\|Savetu Evrope]], [[NATO]] programu [[Partnerstvo za mir]] i [[pokret nesvrstanih\|Pokretu nesvrstanih]]. Ima status posmatrača u [[Svjetska trgovinska organizacija\|STO]], a svoju kancelariju u zemlji ima i [[Evropska komisija]] [[Evropska unija\|EU]]-a. Magazin Newsweek je svrstao Azerbejdžan na 69. mesto na svom spisku kvaliteta života među svetskim državama.<ref> [http://www.newsweek.com/2010/08/15/interactive-infographic-of-the-worlds-best-countries.htmlInteractive Infographic of the World’s Best Countries — Newsweek]</ref> Prema podacima [[međunarodni monetarni fond\|Međunarodnog monetarnog fonda]], Azerbejdžan je jedna od najboljih zemalja za biznis i najbogatija država regiona [[Kavkaz (region)\|južnog Kavkaza]].<ref> [http://www.forbes.com/lists/2010/6/best-countries-10_Azerbaijan_CHI122.html "Best Countries for Business".] Forbes. September 8, 2010.</ref><ref>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/01/weodata/weorept.aspx?sy=2008&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=912&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=45&pr.y=0 Azerbaijan:Report for Selected Countries and Subjects".] International Monetary Fund. Retrieved April 12, 2011.</ref> == Etimologija == Termin Azerbejdžan (ili tačnije Azarbajdžan - آذربایجان) se pojavljuje po prvi put kao arabizovana forma persijskog termina '''''Āδarbāyagān'''''. Termin je nastao od reči '''''Āturpātākān''''' koja podstiče iz mrtvog srednjepersidskog jezika ({{jez-jer\|'''''Atrpatakan'''''}}; {{jez-grč\|'''''Άτροπατηνη'''''}}; [[aramejski jezik\|aram.]] '''''Aδorbāyγān'''''). Spada u kategorije horonima i etnonima koji vode poreklo od određene ličnosti koja se smatra ocem određene nacije. U ovom slučaju termin se odnosi na poslednjeg [[ahemenidska Monarhija\|ahemenidskog]] [[satrap]]a [[Midija\|Midije]] '''Atropata''' ('''''Āturpāt''''') koji je 320.pne. u severnim delovima [[midija\|Midije]] osnovao nezavisnu državu pod imenom [[Atropatena]] (današnji iranski Azerbejdžan).<ref>Chaumont, M. L. (1987). [http://www.iranica.com/articles/atropates-aturpat-lit "Atropates".] Encyclopaedia Iranica. 3.1. London: Routledge & Kegan Pol.</ref><ref>Schippmann, Klaus (1989). Azerbaijan: Pre-Islamic History. Encyclopedia Iranica. pp. 221–224. ISBN 0-933273-95-9, 9780933273955.</ref> Termin '''''Āturpāt''''' u bukvalnom prevodu znači „''onaj koji je zaštićen svetom vatrom''“.<ref>Asatrяn G. S. [http://www.armenianhouse.org/caucasian-albania/484-492.html Zametki ob azari — isčeznuvšem яzыke Azarbaйdžana]</ref><ref>[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+az0014) "Azerbaijan: Early History: Persian and Greek Influences".] U.S. Library of Congres. Retrieved June 7, 2006.</ref> Kada se imenici '''''Āturpāt''''' doda iranski petronim -'''''akān''''' dobije se naziv '''''Āturpātākān''''' koji se može prevesti kao ''„Zemlja (svete) vatre“''. Prvobitno ime zemlje „''Mad i Atrupatakan''“ (odnosno Atropatova Midija) se vremenom menjalo, prvo u ''Aturpatakan'' zatim u ''Adarbagan'' (''Ādharbādhagān'') > Azarbajdžan do današnjeg termina Azerbejdžan.<ref>Talah V. Roždennый pod znakom kometы: Mitridat Эvpator Dionis. — Odessa, 2006.</ref> Nakon što je [[Arapi\|Arapski]] [[kalifat]] zavladao [[Perzija\|Persijom]] tokom [[7. vijek\|VII]]—[[8. vijek\|VIII]] veka toponim '''''Āturpātākān''''' je pod uticajem [[arapski jezik\|arapskog jezika]] transformisan u ''Azarbajdžan'' (آذربایجان). Istorijski gledano, taj toponim se odnosio isključivo na teritoriju nekadašnje [[atropatena\|Atropatene]] (današnji Iranski Azerbejdžan ili južni Azerbejdžan).<ref>[http://w-history.ru/book_view.jsp?idn=030881&page=132&format=html Vsemirnaя istoriя, M., 1956, t. 3, str. 132]</ref> Arapski geografi su u svojim opisima jasno razdvajali područje Atropatene od Arana (današnji Azerbejdžan) i Jermenije na severu.<ref>Reza, Эnaяt-olla. [http://az-ar.narod.ru/az-ar_0.html Azarbaйdžan i Arran]</ref> I početkom [[20. vijek\|HH veka]] u svetskim enciklopedijama se terminom Azerbejdžan označavala isključivo iranska provincija južno od reke [[Araks]], dok je područje današnje Republike Azerbejdžan označavano kao ''Rusko istočno Zakavkazje''.<ref> Aderbidžan // Эnciklopedičeskiй slovarь Brokgauza i Efrona: V 86 tomah (82 t. i 4 dop.) — SPb., 1890—1907.</ref><ref>Encyclopedia Britannica, 1911 edition, «Azerbaijan» [http://www.1911encyclopedia.org/Azerbaijan Azerbaijan in Encyclopaedia Britannica 1911]</ref> Čak ni azerski autori [[19. vijek\|XIX vek]] nisu nazivali istočni Kavkaz Azerbejdžanom.<ref>Tokom 18. i 19. veka ovim pojmom se označavala jedino severozapadna Persijska provincija južno od Araksa. Mirza Beg je takođe ovim terminom označava zemlju južno od reke Araks. A History of Qarabagh: An Annotated Translation of Mirza Jamal Javanshir Qarabaghi’s Tarikh-e Qarabagh. Mazda Publishers, 1994, ISBN 1-56859-011-3 p. XV</ref> Današnje ime '''''Azerbejdžan''''' je nastalo pod uticajem turske kulture i prvi put je upotrebljeno [[27. 5.\|27. maja]] [[1918]]. godine na sednici Transkavkaskog sejma, kada su muslimanski članovi tražili uspostavljanje Republike Azerbejdžan a sebe proglasili Nacionalnim Savetom Azerbejdžana.<ref>[http://www.azerbaijan.az/_History/_Middle/middle_03_r.html Azerbaйdžanskaя Narodnaя Respublika (Azerbaйdžan Halg Džumhuriййeti) — pervaя parlamentskaя respublika na Vostoke (maй 1918 g. — aprelь 1920 g.)]</ref> Red 98: [[Datoteka:Физичко топографска карта Азербејџана.svg\|thumb\|desno\|300px\|Fizička karta Azerbejdžana]] Azerbejdžan je najveća država u regionu [[Južni Kavkaz (region)\|južnog Kavkaza]] i nalazi se na prelazu između [[jugozapadna Azija\|jugozapadne Azije]] i [[istočna Evropa\|istočne Evrope]] te se može smatrati [[Eurazija\|Evroazijskom]] zemljom. Državna teritorija se prostire između 38° i 42° severne [[geografska širina\|geografske širine]] i 44° i 51° istočne [[geografska dužina\|geografske dužine]] na površini od 86.600 [[kvadratni kilometar\|km²]].<ref>[http://www.mid.ru/dks.nsf/d00e27b424147bacc32570e50046cc22/bd17c26c494d5cfcc3257146002c183e?OpenDocument AZERBAЙDŽAN] na </ref> Prostire se u pravcu sever jug u dužini od 400 [[kilometar\|km]], a od zapada ka istoku 500 [[kilometar\|km]]. Ukupna dužina međunarodnih granica iznosi 2.648 [[kilometar\|km]]. Na severu se graniči sa [[Rusija\|Rusijom]] ([[Dagestan]] - 390 [[kilometar\|km]]), na severozapadu sa [[gruzija\|Gruzijom]] (480  km), na zapadu je [[Jermenija]] (1.007 [[kilometar\|km]]), na jugu [[Iran]] (765 [[kilometar\|km]]) i na krajnjem severozapadu [[Nahčivan\|Nahičevana]] je međunarodna granica sa [[turska\|Turskom]] (15 [[kilometar\|km]]).<ref name="АзерСтат"> [http://www.azstat.org/publications/azfigures/2007/en/001.shtml#t1_2 "Geographical data".] The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. Retrieved 2007-05-26.</ref> Na istoku Azerbejdžan izlazi na obale [[Kaspijsko more\|Kaspijskog jezera]], a dužina obalne linije je 456 [[kilometar\|km]]. U fizičko-geografskom smislu Azerbejdžan se može podeliti na tri celine: Red 139: === Religija === Sloboda veroispovesti u Azerbejdžanu je garantovana [[ustav Azerbejdžana\|ustavom Azerbejdžana]]. Prema zvaničnim podacima [[islam\|muslimani]] čine između 93.4% i 96% stanovništva od čega su 85% [[šijitizam\|šiiti]] i 15% [[suniti]]. Hrišćani čine između 3% i 4% stanovništva od kojijh naviše ima vernika [[Ruska pravoslavna crkva]] i [[Armenska apostolska crkva]] ([[Nagorno-Karabah]]).<ref> [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html CIA the World Factbook]</ref>. === Etničke grupe === Red 164: == Literatura == * Houtsma, M. Th (1993). First Encyclopaedia of Islam 1913–1936 (reprint edition ed.). BRILL. ISBN 90-04-09796-1, 9789004097964. * Schippmann, Klaus (1989). Azerbaijan: Pre-Islamic History. Encyclopedia Iranica. ppstr. 221–224. ISBN 0-933273-95-9, 9780933273955. * Swietochowski, Tadeusz (1999). Historical Dictionary of Azerbaijan. Lanham, Maryland: The Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-3550-4.

Azerbejdžan – razlika između verzija