Draža Mihailović – razlika između verzija

=== Drugi svjetski rat ===

{{main|Drugi svjetski rat u Jugoslaviji}}

 

Pukovnik Mihailović je, kao i relativno veliki broj oficira i vojnika bivše kraljevske vojske, uspio izbjeći zarobljavanje u [[aprilski rat|aprilskom ratu]]. Dio njih, pogotovo onih u nepristupačnijim krajevima, ili nije bio upoznat ili nije htio prihvatiti kapitulaciju potpisanu [[17. 4.|17.4.]] [[1941]]. Neki od njih, uključujući Mihailovića, su bili odlučni nastaviti makar simboličnu oružanu borbu. Grupa s pukovnikom Mihailovićem koja je brojala 7 oficira i 24 vojnika je [[8. 5.|8.5.]] stigla na Ravnu Goru u Srbiji, a [[14. 6.|14.6.]] se proglasila [[Jugoslovenska vojska u otadžbini|Četničkim odredima Jugoslovenske vojske]] kojima je cilj bilo oslobođenje teritorija Kraljevine Jugoslavije od okupatora.

==== Operacija Mihailović ====

{{main|Operacija Mihailović}}

 

Nakon uništenja partizana, Nemci su početkom decembra 1941. pokrenuli operaciju u cilju hvatanja pukovnika Mihailovića, likvidacije njegovog štaba i rasturanja [[jugoslovenska vojska u otadžbini|četničkih odreda]].<ref>Mikrofilm, br. T-501, rola 256, snimak 1149.</ref> Sluteći opasnost, Mihailović je uoči nemačkog napada sklonio trupe sa Ravne Gore.<ref name="Saslušanje"/> On je 1. decembra naložio svojim komandantima da se legalizuju u okviru Nedićevih formacija. 6. decembra, nakon opkoljavanja u [[Struganik]]u, Mihailoviću je uspjelo pobjeći, ali dva njegova bliska suradnika, majori Mišić i Fregl, su uhvaćeni i kasnije strijeljani.

{{main|Treća neprijateljska ofanziva}}

[[Datoteka:Četničko ostrvo slobode.jpg|thumb|Kolaboracija u Crnoj Gori predstavljena kao "'''Mihailovićevo ostrvo slobode'''" u magazinu "[[Time (časopis)|Time]]" 25 maja 1942. "''U trenutku kada je Mihailović u velikom stepenu igrao ulogu kvislinga bio je nagrađen najjačom britanskom propagandom''."<ref name="Deakin2"/> ([[Duane Hudson|Bil Hadson]])]]

 

Nakon neuspeha da postigne dogovor sa Nemcima u Srbiji, Mihailović je na proleće 1942. godine prešao u Crnu Goru, gde su četnici uspostavili saradnju sa Italijanima.<ref name="Pop izdaje">[http://www.znaci.net/00001/15.pdf Jovo Popović, Marko Lolić, Branko Latas: Pop izdaje, Stvarnost, Zagreb, 1988.]</ref> U sklopu [[Treća neprijateljska ofanziva|italijanske antipartizanske ofanzive]] u Crnoj Gori, pokrenute aprila 1942. godine, učestvovale su četničke jedinice [[Rade Korda|Rade Korde]], [[Petar Baćović|Petra Baćevića]] i [[Pavle Đurišić|Pavla Đurišića]].<ref name="Saslušanje">[http://www.znaci.net/00001/60_1_6.pdf Miodrag Zečević: DOKUMENTA SA SUĐENjA DRAŽI MIHAILOVIĆU, Beograd 2001: Saslušanje optuženih]</ref> Četničkim operacijama u italijanskoj ofanzivi je u početku rukovodio [[Zaharije Ostojić]], načelnik Mihailovićevog operativnog odelenja, a nakon dolaska u Crnu Goru 1. juna 1942. godine, Mihailović lično preuzima rukovođenje operacijama.<ref name="Saslušanje"/> Mihailović je od fašističkog okupatora redovno uzimao oružje i municiju za borbu protiv partizana. Istovremeno, dobijao je obilatu novčanu pomoć od Engleske i jugoslovenske emigrantske vlade.<ref name="Saslušanje"/>

[[Četnici]] su Italijanima postali dragocena [[dobrovoljačka antikomunistička milicija|antipartizanska snaga]] čije se pomoći ne mogu lišiti. Naoružani za operaciju Vajs, četnici su početkom [[1943]]. godine poveli opsežne operacije [[genocid]]a i [[etničko čišćenje|etničkog čišćenja]] u istočnoj Bosni i [[Sandžak]]u. Ovim operacijama je rukovodio general Mihailović, posredstvom svojih komandanata [[Pavle Đurišić|Pavla Đurišića]], [[Vojislav Lukačević|Vojislava Lukačevića]] i [[Petar Baćović|Petra Baćovića]].<ref name="Milovanović"/> Mihailović je 2. januara [[1943]]. godine uputio depešu [[Petar Baćović|Baćoviću]] povodom "projekta za raščišćavanje Turske u oblasti Čajniča".

 

{{citat|"Povodom projekta za raščišćavanje Turske u oblasti Čajniča naredio sam Pavlu da sa Vojom izvrši potrebne pripreme za polovinu januara... Voji sam naredio da uhvati direktnu vezu sa Vama."<ref name="Milovanović">[http://www.znaci.net/00001/11_31.htm Nikola Milovanović - DRAŽA MIHAILOVIĆ, PRIPREME ZA KONAČNI OBRAČUN]</ref>|Mihailovićeva depeša Baćoviću od 2. januara 1943.}}

 

==== Operacija Švarc ====

{{main|Operacija Schwarz}}

{{citiranje|U Crnoj Gori započela operacija "Švarc". Četnici očevidno iznenađeni posle kratkih borbi brzo su predali oružje. Italijani odbijaju da sarađuju u ovoj operaciji.

<br />118. divizija: Kod Kalinovika, posle slabog otpora, razoružan veći broj četnika.

==== Ofanziva u istočnoj Bosni ====

{{main|Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni 1943.}}

[[Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni 1943.|Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni oktobra 1943.]] godine usledila je neposredno nakon [[kapitulacija Italije|kapitulacije Italije]], u očekivanju skorog kraja rata. [[Višegrad]] su prethodno držali Italijani, pa ga nakon njihove kapitulacije septembra 1943. preuzimaju Nemci. Pod pritiskom saveznika i očekujući skoro savezničko iskrcavanje, Mihailović je prikupio znatne snage iz Srbije (oko 15.000 ljudi) i sa njima 5. oktobra 1943. izvršio napad na [[Višegrad]] u kojem su se, pored trupa NDH, nalazile i dve čete Vermahta.<ref name="Saslušanje"/> Nakon pada [[Višegrad]]a, nastavio je nastupanje prema [[Rogatica|Rogatici]], koja je pala [[13. 10.|13. oktobra]].

 

{{main|Operacija Vazdušni most|Misija Ranger}}

[[Datoteka:Americki piloti sa generalom Mihailovicem 1944.jpg|thumb|[[Pranjani]], [[1. 8.|1. avgusta]] [[1944]]. Četničke vođe Dragoljub Mihailović i [[Zvonko Vučković]] sa grupom američkih pilota. Četnici su koristili prisustvo savezničkih avijatičara da ih prikažu kao podršku sopstvenoj stvari.<ref>[http://www.znaci.net/00002/406.htm Thomas T. Matteson, Commander, USCG: AN ANALYSIS OF THE CIRCUMSTANCES SURROUNDING THE RESCUE AND EVACUATION OF ALLIED AIRCREWMEN FROM YUGOSLAVIA, 1941-1945]</ref>]]

 

Nakon [[operacija Ratweek|savezničkih bombardovanja]] nemačkih položaja u Jugoslaviji i na Balkanu, došlo je do opsežnih operacija evakuacije oborenih avijatičara. Jedna od njih, [[operacija Vazdušni most]] (ili ''Halyard'') je izvedena avgusta [[1944]]. godine od strane avijacije [[Sjedinjene Američke Države|SAD-a]] u saradnji sa [[Jugoslovenska vojska u otadžbini|Jugoslovenskom vojskom u Otadžbini]].

==== Povlačenje u Bosnu ====

{{main|Povlačenje četnika sa Nemcima|Bosanska golgota|Bitka na Zelengori}}

 

{{citiranje|„Nakon što su propale njegove namjere da se približi Rusima, i nakon što se ispostavilo da od priželjkivanog iskrcavanja Saveznika na Jadranu i uspostavljanju kontakta sa njima nema ništa, D.M. se osjeća usamljenim u borbi za goli opstanak. Shodno tome, dolazi do novih pokušaja približavanja vlastitim okupacionim trupama.“<ref>NAW, T-311, Roll 194, 000771: Kratka procjena neprijateljskih namjera obavještajnog odjeljenja „Strane vojske na zapadu“ Vrhovne komande kopnene vojske od 31. oktobra 1944. (1. novembar 1944.).</ref>|Nemački izvještaj od 31. oktobra 1944}}

| width = 40%

| align = right}}

[[2. mart]]a [[1945]]. godine četnički vođa Draža Mihailović nalaže svom opunomoćeniku u [[Zagreb]]u hvatanje što čvršće veze sa zagrebačkim nadbiskupom [[Alojzije Stepinac|Alojzijem Stepincem]].<ref>http://www.znaci.net/00001/4_14_4_192.htm IZVOD IZ KNJIGE POSLATIH DEPEŠA ŠTABA VRHOVNE KOMANDE OD 12. DECEMBRA 1944. DO 7. APRILA 1945.GODINE</ref>

 

=== Suđenje i pogubljenje ===

{{main|Beogradski proces}}

 

Formalni istražni postupak je počeo [[9. 4.|9.4.]] i trajao do [[31. 5.|31.5.]] 1946. Ubrzo nakon toga je pukovnik JA i dipl. pravnik [[Miloš Minić]] određen za tužioca u suđenju Mihailoviću, kao i većem broju vodećih članova njegovog pokreta. Mihailović je kao branitelja odredio Nikolu Ćonovića i dr. Dragišu Joksimovića, bivše članove [[JNOF]].

Sud je iz mnogobrojnih pismenih dokumenata, originalnih depeša i izveštaja četničkih komandanata, utvrdio da su komandanti izvršavali Mihailovićeva naređenja, a ne da su radili na svoju ruku ili mimo njegove volje.<ref name="Presuda"/> Na osnovu originalnih depeša utvrđeno je da je general Mihailović naređivao komandantima da vrše ratne zločine, ubijanje zarobljenih partizana, paljenje, pljačku, uništavanje civilnog stanovništva itd.<ref name="Presuda"/> Od 47 tačaka optužnice koju je [[Miloš Minić]] pročitao [[10. 6.|10. juna]] [[1946|1946.]] u [[Beograd]]u, Draža je osuđen po osam tačaka. Jedna od tačaka glasi:

 

{{citiranje|Utvrđeno je da su svi komandanti optuženog Mihailovića i sve njegove četničke formacije sarađivale sa Nemcima, Italijanima i bugarskim okupacionim trupama za sve vreme okupacije u oružanim borbama protiv Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, primajući kroz čitavo to vreme od okupatora oružje, municiju, hranu i drugo u nameri uništenja oslobodilačkog ustanka i pružanju pomoći okupatoru u održavanju sistema okupacije.<ref name="Presuda"/>|Presuda Dragoljubu Mihailoviću}}

 

{{citat|„Komuniste čistite gde možete a izbegavajte Talijane i posredno iskoristite ako se što može izvući od njih".<ref name="Petranović"/>}}

 

30. jula 1942. Mihailović je zapovedao komandantima u Srbiji da je borba sa komunistima „odlučna", da su komunisti „krvoloci", te da ih uništavaju nemilosrdno, jer bi komunisti, kao „izdajnici", pokušali da „nas ometu u oslobođenju otadžbine koju oni ne priznaju":

{{citat|„Te zlotvore i krvnike našeg naroda uništavajte bez milosti. Oni nas ometaju da imamo slobodne ruke prema neprijateljima. Oni isto kao i Ljotićevci podjednako služe Nemcima. Bez milosti uništavajte. Svi komandanti su mi odgovorni za svoje reone da su čisti od ovih mangupa i probisveta koje vode stranci Tito i Moša Pijade".<ref name="Petranović"/>}}

=== Američka Legije zasluga ===

 

U vreme [[Hladni rat|Hladnog rata]], predsednik [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] [[Harry S. Truman|Hari Truman]] je [[29. 3.|29. marta]] [[1948|1948.]] posthumno odlikovao generala Mihailovića najvišim ordenom SAD - [[Legija za zasluge|Legijom za zasluge]] (''Legion of merit''). Obrazloženje za dodelu ordena glasi:

{{citat|General Dragoljub Mihailović se na izuzetan način istakao kao vrhovni komandant jugoslovenskih oružanih snaga, a kasnije i kao ministar rata, organizovanjem i vođenjem veoma važnih snaga otpora protiv neprijatelja koji je okupirao Jugoslaviju, od decembra 1941. godine, do decembra 1944. godine. Neverovatnim naporom njegovih neustrašivih jedinica mnogi avijatičari Sjedinjenih Američkih Država su spaseni i bezbedno vraćeni prijateljskoj komandi. General Mihailović i njegove snage su i materijalno doprinosili savezničkoj stvari i pomogli u postizanju konačne pobede savezu, iako nisu bili aktivno snabdevani, i mada su se lišeni svega, borili pod krajnje teškim uslovima.|[[Harry S. Truman|Hari Truman]]}}

* ''[[Ravna Gora (TV serija)|Ravna Gora]]'', srpska TV-serija koja će premijerno biti prikazana 2013. i gdje ga tumači [[Nebojša Glogovac]].

 

 

== Literatura ==