Proterozoik – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m robot Mijenja: el:Προτεροζωικός μεγααιώνας; kozmetičke promjene |
mNema sažetka izmjene |
||
Red 1:
PROTEROZOIK
Termin proterozoik potiče od grčkih reči PROTERS OZOIC što znači prastari život. Kompleks stena iz ovog eona prvo je otkriven u Americi, odakle i potiče prvobitni naziv ALGONKIJUM. Izdvojeni kompleks metamorfita koji leži preko arhajskog kompleksa, mlađi je od arhaika, a stariji od paleozoika, ali je njegov naziv algonkija zamenjen nazivom proterozoik, a zasnovan je na činjenici da u stenama ovog razdoblja ima života.
Proterozojski eon obuhvataperiod od 2 milijarde godina. I podeljen je na dve ere:
1. Donji (2,6 – 1,6 milijardi godina)
2. Gornji (1,6 - 0,57 milijardi godina)
Pouzdano je dokazano, da je zivot u proterozoiku postojao, ali oblici zivota su bili predstavljeni primitivnim asocijacijama biljnog i životinjskog sveta. U biljnom svetu najveći značaj imaju alge i bakterije, dok u životinjskom postoji brojna populacija meduza, crva, korala, školjaka, brahiopoda i dr.
DONJI PROTEROZOIK
Donji proterozoik rasprosranjen je u svim onim oblastima gde se javljaju arhajske stene, u Evropi poznati komleks Karelije i istočne Finske, a postoji i srpsko-makedonska masa koja je predstavljena metarmofitima amfibolitnih facija u donjem delu i ’metamorfitima facija zelenih škriljaca u gornjem delu. Takodje i naj stariji tereni kineske teritorije izgrađene su od proterozojskih stena, otkrivene su i na velikom prostoru južne i centralne Afrike itd.
U donjem proterozoiku sreću se različite metamorfne stene, takozvanog zelenog kompleksa, zatim arkozni peščari, kvarciti, gline i konglomerati. Od karbonata dominiraju uglavnom dolomiti dok od magmatskih stena uglavnom preovlađuju bazični vulkaniti. Veliko rasprostranjenje takođe imaju crveni graniti koji su nađeni uglavnom na prostorima Finske, Ukrajine i Karelije.
U stretigrafskom smislu, donji proterozoik je najbolje proučen na Baltičkom i Ukrajinskom štitu, na Ruskoj platformi i na Uralu. Tako ne primer u istočnom delu Baltičkog štita donji proterozoik je predstavljen stenama ’’fundamenta’’ i sedimentnim pokrivačem preko njega. U jemu je kao i u području Korelije izdvojeno 5 serija:
- Tunguska serija- ujedno i najstarija u okviru donjeg proterozoika, izgrađena je od metakonglomerata, kalcita i metadijabaza;
- Segozerska serija- predstavljena je konglomeratima, arkozama, filitima, dolomitima sa stromatolitima i tufovima;
- Onješka serija- je od vulkanogeno-sedimentnih stena, tufita i porfirita;
- Ladoška serija- izgrađena od kvarcita, metapeščara i škriljaca;
- Vepska serija- koja je predstavljena kvarcitima, arkozama i glinovitim škriljcima.
TEKTONIKA PROTEROZOIKA
Tektonski pokreti starijeg proterozoika su se manifestovali u znatno većem obimu. Stene kareljske grupe ubirane su takozvanim rodezijskom revolucijom, koje su se završile pre oko 1.9 milijardi godina. Tada su se ubirali Karelidi, Svekofenidi, Hudzonidi i dr. Time su kratonizirani veći delovi današnjih kontinenata.
GORNJI PROTEROZOIK
Obuhvata vremenski interval od 1,6- 0.57 milijardi godina. Mada postoji velika ne saglasnost oko gornje granice proterozoika i i donjeg paleozoika. Problem se postavlja oko vremenskog intervala koje traje oko 80 miliona godina i naziva se vend ili eokambrijum.
U gornjem proterozoiku javljaju se raznovrsne tvorevine, ali kod svih uglavnom dominiraju klastično- terigene stene i nešto ređe karbonati.
Organski svet je predstavljen stromatolitima, modrozelenim algama, sporama akritarhi, hidrozoama, anelidima i dr. Gornji proterozoik je podeljen na rifej i vend.
RIFEJ
Rifejska serija je podeljana na četiri serije:
1. Burzijanska serija u donjem delu je izgrađena od konglomerata, tufoznih peščara, u srednjem delu od filitičnih škriljaca, dolomita i krečnjaka. Starost serije je određena na osnovu stromatolita (plavozelene alge);
2. Jurmetinska serija počinje bazičnim i kiselim vulkanitima, kvarcnim konglomeratima, peščarima, filitima, dolomitima i krečnjacima. U krečnjačkim stenama nađeni su {{stromatoliti}} i {{akritarhe}} (Male organske strukture koje se nalaze kao fosili);
3. Kvartarska serija je diskordantna u odnosu na predhodnu. Izgrađena je od arkoza i kvarcnih peščara, alevrolita i laporaca. U karbonatima su nađeni stromatoliti, alge i akritarhe;
4. Kudaška serija pripada završnom delu rifeja, a izgrađena je od terigeno-karbonatnih stena. Fosilni ostatci su slični kao i kod predhodne serije;
VEND
Vend je uglavnom izgrađen od klastično terigenih stena, sa proslojcima dolomita pri vrhu serije. Razvijen je u okolini Moskve, a od fosila nalaze se stromatoliti i akritarhe. Klima tokom proterozika je bila topla, ali je bilo i hladnijih periodam sa glečerskim tvorevinama. I zna se da je tokom venda temperatura na površini zemlje bila znatno smanjena kao i da je količina slobodnog kiseonika u atmosferi bila znatno povisena.
Tektonika u gornjem proterozoiku je bila vrlo intenzivna. I pojavile su se tri orogene faze: gotska, grenvilska i bajkalska.
EKONOMSKO GEOLOŠKI ZNAČAJ PROTEROZOIKA
Za vreme proterozoika nastala su mnoga ležišta mineralnih sirovina: dzespiliti kao nosioci bogatog sadržaja gvožđa nađeni su u Rusiji, Ukrajini, Africi. Ležisšta evaporita u Rusiji, lezišta bakra u Africi, ležišta ukrasnog i dekorativnog kamena u Africi, Finskoj i Ukrajini.
| |||