Mihajlo Pupin – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
mbvghj |
m Vraćene izmene korisnika 188.246.57.232 na poslednju izmenu korisnika Rjecina2 |
||
Red 7:
Dobitnik je mnogih naučnih nagrada i medalja, bio je član Francuske akademije nauka, Srpske kraljevske akademije, predsjedniuk New Yorkške akademije nauka, predsjednik američkog saveza za napredak nauke i počasni doktor 18 univerziteta. Po njemu je pored ostalog dobio ime i beogradski institut koji se od 1946. godine zove Mihajlo Pupin.
== Biografija ==
Mihajlo Pupin je rođen [[4. oktobar|4. oktobra]] [[1854]]. godine, po [[Gregorijanski kalendar|gregorijanskom kalendaru]], ili [[27. septembar|27. septembra]] 1854. godine po [[Julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]], u selu [[Idvor]] (danas u [[Opština Kovačica|opštini Kovačica]]) u [[Banat]]u (tada [[Austrijsko carstvo]], od 1867. [[Austro-Ugarska|Austrougarska]]). Otac mu se zvao Konstantin, a majka Olimpijada. Po odlasku u [[Sjedinjene Američke Države|Ameriku]], promenio je svoje ime u Mihajlo Idvorski Pupin ({{jez-eng|Michael Idvorsky Pupin}}), čime je naglasio svoje poreklo. Imao je četvoricu braće i pet sestara.
Pupin se [[1888]]. godine oženio Amerikankom Sarom Katarinom Džekson iz Njujorka sa kojom je imao ćerku Barbaru. U braku su bili samo 8 godina kada je ona preminula nakon teške upale pluća.
Celoga života pamtio je reči svoje majke koje navodi u svom autobiografskom delu:
{{citat2|''Dete moje, ako želiš da pođeš u svet, o kome si toliko slušao na našim poselima, moraš imati još jedan par očiju — oči za čitanje i pisanje. U svetu ima mnogo čega o čemu ne možeš saznati ako ne umeš da čitaš i pišeš.Znanje, to su zlatne lestvice preko kojih se ide u nebesa; znanje je svetlost koja osvetljava naš put kroz život i vodi nas u život budućnosti pun večne slave.''<ref name="r1">Pupin M.: Sa pašnjaka do naučenjaka</ref>}}
Umro je [[12. mart]]a [[1935]]. godine u [[Njujork]]u i sahranjen je na groblju Vudlon ({{jez-en|Woodlawn}}) u [[Bronks]]u<ref>[http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GSvcid=1462&GRid=844& Pupinov grob] {{en}}</ref>.
=== Obrazovanje ===
Osnovno obrazovanje Mihajlo je sticao najpre u svom rodnom mestu, u Srpskoj veroispovednoj osnovnoj školi, a potom u Nemačkoj osnovnoj školi u [[Perlez]]u. Srednju školu upisao je [[1871]]. godine u [[Pančevo|Pančevu]] prvo u Građanskoj školi, a potom u Realki. Već tada se isticao kao talentovan i darovit učenik, i bio odličnog uspeha, zbog čega mu je dodeljena stipendija. Stipendiju je dobio i zahvaljujući zalaganju [[Vasa Živković|prote Živkovića]] koji je u njemu prepoznao talenat vredan ulaganja.
Zbog njegove aktivnosti u pokretu Omladine srpske koja je u to vreme imala sukobe sa nemačkom policijom morao je da napusti Pančevo. Godine [[1872]]. odlazi u inostranstvo, u [[Prag]], gde je, zahvaljujući stipendiji koju je primao iz Pančeva, nastavio šesti razred i prvi semestar sedmog razreda.
Nakon očeve iznenadne smrti, u martu [[1874]], u svojoj dvadesetoj godini života doneo je odluku da prekine školovanje u [[Prag]]u zbog finansijskih teškoća i da ode u [[Sjedinjene Američke Države|Ameriku]].
{{citat2|''Kada sam se iskrcao pre četrdeset i osam godina u [[Kasl Garden]]u, imao sam u džepu svega pet centi. I da sam umesto pet centi doneo pet stotina dolara, moja sudbina u novoj, meni potpuno nepoznatoj zemlji, ne bi bila ništa drukčija. Mladi doseljenik, kao što sam tada bio ja i ne počinje ništa dok ne potroši sav novac koji je poneo sobom. Ja sam doneo pet centi i odmah sam ih potrošio na jedan komad pite od šljiva, što je u stvari bila nazovi pita. U njoj je bilo manje šljiva, a više koštica! A da sam doneo i pet stotina dolara, trebalo bi mi samo malo više vremena da ih utrošim, verovatno na slične stvari, a borba za opstanak koja me je očekivala ostala bi ista. Za mladog doseljenika i nije nesreća da se ovde iskrca bez prebijene pare u džepu; za mladog čoveka uopšte nije nesreća biti bez novaca, ako se odlučio da sam sebi krči put samostalnom životu, pod uslovom da u sebi ima dovoljno snage da savlada sve teškoće sa kojima će se sukobiti.''<ref name="r1">Pupin M.:Sa pašnjaka do naučenjaka</ref>}}
==== Studije u Americi i doktorat ====
[[file:Oldcolumbiasfield.jpg|mini|thumb|240px|Dvorane Hamilton i Hartli kampusa Univerziteta Kolumbija, 1907. godina]]
U [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] je sledećih pet godina radio kao fizički radnik i paralelno učio [[engleski jezik|engleski]], [[grčki jezik|grčki]] i [[latinski jezik|latinski]] jezik. Nakon tri godine pohađanja večernjih kurseva, u jesen [[1879]]. godine položio je prijemni ispit i upisao studije na Kolumbija koledžu u [[Njujork]]u.
Na studijama je bio oslobođen plaćanja školarine zato što je bio primeran student, a na kraju prve godine dobio je dve novčane nagrade za uspeh iz grčkog jezika i [[matematika|matematike]]. Tokom školovanja uglavnom se izdržavao držanjem privatnih časova i radeći fizički teške poslove.
[[Slika:Pupinovadisertacija.jpg|mini|desno|240p|Najava odbrane doktorske disertacije]]
Studije je završio [[1883]]. godine sa izuzetnim uspehom iz matematike i [[fizika|fizike]], pri čemu je primio diplomu prvog akademskog stepena. Potom se vratio u [[Evropa|Evropu]], i to najpre u [[Velika Britanija|Veliku Britaniju]] ([[1883]]—[[1885]]) gde je nastavio školovanje na [[Univerzitet Kembridž|Univerzitetu Kembridž]] zahvaljujući dobijenoj stipendiji za studije matematike i fizike.
Nakon školovanja u Kembridžu, Pupin je studije eksperimentalne fizike započeo na Univerzitetu u [[Berlin]]u [[1885]]. godine kod čuvenog profesora [[Herman fon Helmholc|Hermana fon Helmholca]], nakon čega je [[1889]]. godine odbranio doktorsku disertaciju iz oblasti [[fizička hemija|fizičke hemije]]<ref>[http://www.znanje.org/i/i25/05iv07/05iv0714/BIOGRAFIJA.htm www.znanje.org]</ref>, na temu: "[[Osmotski pritisak]] i njegov odnos prema slobodnoj energiji".
=== Akademska karijera i naučno-istraživački rad ===
Tokom boravka u [[Berlin]]u, [[1887]]. godine, održana je čuvena sednica Društva za fiziku na kojoj je prvi put objavljeno istorijsko [[Hajnrih Rudolf Herc|Hercovo]] otkriće oscilatora i [[dipol]]a koji emituje [[elektromagnetsko zračenje|elektromagnetne talase]]. Sednicom je predsedavao [[Herman fon Helmholc|fon Helmholc,]] tadašnji Pupinov mentor. Pupinov savremenik je takođe bio i čuveni naučnik [[Gustav Kirhof|Kirhof]], zaslužan za otkriće dva osnovna elektrotehnička zakona (Prvo i drugo kirhofovo pravilo), a koji je živeo i radio u [[Berlin]]u. Još tokom prve godine studija Pupin je pohađao Helmholcova predavanja iz eksperimentalne fizike, zatim predavanja o teoriji elektriciteta i magnetizma kod Kirhofa i izvodio praktične radove u laboratoriji pod Helmholcovim i [[August Kunt|Kuntovim]] rukovodstvom, profesorima koji su u to vreme bili izvanredan naučan kadar.
Pupin je započeo svoju karijeru nastavnika na [[Univerzitet Kolumbija|Univerzitetu Kolumbija]] [[1889]]. godine gde je radio punih četrdeset godina (do [[1929]]). Postao je redovni profesor [[1901]]. godine. Njegov položaj profesora teorijske [[Elektrotehnika|elektrotehnike]] usmerio je njegovo interesovanje na proučavanje elektromagnetnih fenomena.
[[Električna rezonanca]], kao predmet izučavanja, privukla je Pupinovu pažnju [[1892]]. Kao rezultat toga, Pupin je pronašao [[električno strujno kolo]] sa podešavanjem u [[Električna rezonanca|rezonancu]], koji je našao primenu u [[Radio-veze|radio-vezama]]. Ovaj patent je kasnije prodao kompaniji Markoni.
Godine [[1896]], nakon što je [[Vilhelm Konrad Rendgen|Rendgen]] [[1895]]. objavio svoj pronalazak H-zraka, Pupin je otkrio sekundarne rendgenske radijacije, a ubrzo nakon toga razvio je brzu metodu rendgenskog snimanja koja se sastoji u tome što se između objekta koji se snima i fotografske ploče, umeće fluorescentni ekran, čime je skraćeno vreme [[Ekspozicija|ekspozicije]] sa trajanja od oko jednog časa na svega nekoliko sekundi. Taj metod je našao široku primenu i još uvek se primenjuje.
====Pupinovi kalemovi====
[[File:Pupin coil.png|thumb|250px|Pupinovi kalemovi]]
Pupinov najznačajniji pronalazak je u svetu poznat pod imenom „Pupinova teorija“ ([[1896]]) kojom je rešio problem povećanja dometa prostiranja telefonskih struja. Ovo otkriće omogućilo je otklanjanje štetnog dejstva [[električni kapacitet|kapacitivnost]]i vodova koje je predstavljalo glavnu smetnju prenosa signala na dužim rastojanjima, a manifestovalo se pojavom šuma. Problem je rešen postavljanjem [[induktivni kalem|induktivnih kalemova]] na strogo određenim rastojanjima duž vodova.
{{citat2|''Da ne bi mestimično opterećeni vod dao rđave rezultate u telefoniji, treba da relativna čestoća kalemova iznosi najmanje desetak kalemova po talasnoj dužini, računatoj za srednju telefonsku učestalost.''<ref>Miljanić P. Teorija prostiranja periodičnih električnih struja, Beograd 1932, str.
211.</ref>}}
Pupin je, rešavajući problem, krenuo od matematičkog [[Žozef Luj Lagranž|Lagranžeovog]] rešenja za vibracije zategnute žice. Razradio je novu matematičku teoriju prenosa oscilacija kroz žicu sa raspoređenim masama i na osnovu ovog rešenja došao do potrebnih veličina u analognom električnom modelu voda sa periodično umetnutim induktivnostima. Ti induktivni kalemovi, u njegovu čast, nazvani su [[Pupinov kalem|Pupinovi kalemovi]], a proces uključivanja u liniju '''pupinizacija'''. Ovaj patent mu je doneo svetsku slavu i bogatstvo (Telefonska kompanija Bel kupila je pravo korišćenja Pupinovih kalemova 1901, kao i Kompanija Simens i Halske u Nemačkoj<ref>[http://www.bookrags.com/Mihajlo_Pupin Mihajlo Pupin]</ref>), a zahvaljujući njegovim pronalascima u analognoj telefoniji funkcioniše međugradski i međunarodni telefonski saobraćaj.
Nacionalni institut za društvene nauke odlikovao je Pupina zlatnom medaljom za ovaj izum.
Rešavajući mnoge probleme koji su se javljali u primeni pupinizacije, Pupin je pronalazio nova rešenja u oblasti primene [[Naizmenična struja|naizmeničnih struja]]. Godine [[1899]]. razvio je teoriju veštačkih linija na kojima se zasniva matematička teorija filtera. Pupin je sugerisao i ideju negativne [[električni otpor|otpornosti]] i prvi je napravio indukcioni motor sa većom brzinom od sinhrone. Dokazao je da se mogu dobiti neprekidne električne oscilacije ako se negativna otpornost unese u induktivno-kapacitivno kolo. Armstrong, njegov student u laboratoriji, proizveo je negativnu otpornost primenom troelektrodne elektronske cevi-triode. Koristeći ovaj svoj rad, Armstrong je kasnije pronašao visokofrekventni cevni oscilator, na kome se zasniva savremena radiotehnika.
====Istraživanja tokom Prvog svetskog rata====
Kada su SAD ušle u [[Prvi svetski rat]] [[1917]]. godine, Pupin je na [[Univerzitet Kolumbija|Univerzitetu Kolumbija]] organizovao grupu za istraživanje tehnike otkrivanja [[podmornica]]. Zajedno sa svojim kolegama, profesorom Vilsom i profesorom Morkroftom, izvršio je brojna ispitivanja u cilju otkrivanja podmornica u [[Ki Vest]]u i Novom Londonu. Takođe, vršio je i istraživanja za potrebe uspostavljanja telekomunikacije između aviona. Tokom rata, Pupin je bio član Državnog saveta za istraživanja i Državnog savetodavnog odbora za aeronautiku.
Za ovaj rad dobio je posebnu zahvalnicu američkog [[Voren Harding|Predsednika Hardinga]] koju je Pupin objavio u svom autobiografskom delu na 386. strani.<ref>[http://www.acmi.net.au/aic/PUPIN_BIO.html www.acmi.net.au]</ref>
====Spisak patenata====
Pupin je objavio oko 70 tehničkih članaka i izveštaja<ref>[http://www.bookrags.com/biography/michael-idvorsky-pupin/ Biografija Mihajla Idvorskog Pupina]</ref> i 34 patenta.<ref>[http://c250.columbia.edu/c250_celebrates/remarkable_columbians/michael_pupin.html Biografija Mihajla Pupina na sajtu Univerziteta Kolumbija]</ref>
<center>
'''Patenti objavljeni u Americi'''<ref>[http://www.acmi.net.au/aic/PUPIN_BIO.html Spisak patenata objavljenih u Americi]</ref><ref>[http://www.uspto.gov/patft/index.html United States Patent and Trademark Office. Ovde se mogu naći svi Pupinovi patenti po broju. Potrebno je imati [[Internet eksplorer|IE]] i [[Kvik tajm]]]</ref>
{| border="1" cellpadding="3" cellspacing="0"
|- bgcolor="#fffff0"
! '''Broj patenta''' ||'''Naziv patenta'''||[[Engleski jezik|Engleski naziv]]||'''Datum objavljivanja'''
|-
| 519.346 ||Aparat za telegrafske i telefonske prenose||''Apparatus for telegraphic or telephonic transmission''||[[8. maj]] [[1894]].
|-
| 519.347 ||Transformator za telegrafske, telefonske ili druge električne sisteme||''Transformer for telegraphic, telephonic or other electrical systems''||[[8. maj]] [[1894]].
|-
| 640.515 ||Tehnika razvođenja električne energije pomoću naizmeničnih struja||''Art of distributing electrical energy by alternating currents''||[[2. januar]] [[1900]].
|-
| 640.516 ||Električni prenos pomoću rezonantnih strujnih kola||''Electrical transmission by resonance circuits''||[[2. januar]] [[1900]].
|-
| 652.230 ||Tehnika smanjenja slabljenja električnih talasa i aparati za to||''Art of reducing attenuation of electrical waves and apparatus therefore''||[[19. jun]] [[1900]].
|-
| 652.231 ||Metod smanjenja slabljenja električnih talasa i aparati za to||''Method of reducing attenuation of electrical waves and apparatus therefore''||[[19. jun]] [[1900]].
|-
| 697.660 ||Mašina za namotavanje||''Winding-machine''||[[15. april]] [[1902]].
|-
| 707.007 ||Višestruka telegrafija||''Multiple telegraphy''||[[12. avgust]] [[1902]].
|-
| 707.008 ||Višestruka telegrafija||''Multiple telegraphy''||[[12. avgust]] [[1902]].
|-
| 713.044 ||Proizvođenje asimetričnih struja pomoću simetričnog elektromotornog procesa||''Producing asymmetrical currents from symmetrical alternating electromotive process''||[[4. novembar]] [[1902]].
|-
| 768.301 ||Bežično prenošenje električnih signala||''Wireless electrical signalling''||[[23. avgust]] [[1904]].
|-
| 761.995 ||Aparat za smanjenje slabljenja električnih talasa||''Apparatus for reducing attenuation of electric waves''||[[7. jun]] [[1904]].
|-
| 1.334.165 ||Prenošenje električnih talasa||''Electric wave transmission''||[[16. mart]] [[1920]].
|-
| 1.336.378 ||Antena sa raspodeljenim pozitivnim otporom||''Antenna with distributed positive resistance''||[[6. april]] [[1920]].
|-
| 1.388.877 ||Zvučni generator||''Sound generator''||[[3. decembar]] [[1921]].
|-
| 1.388.441 ||Višestruka antena za prenošenje električnih talasa||''Multiple antenna for electrical wave transmission''||[[23. decembar]] [[1921]].
|-
| 1.415.845 ||Selektivna impedancija koja se suprotstavlja primljenim električnim oscilacijama||''Selective opposing impedance to received electrical oscillation''||[[9. maj]] [[1922]].
|-
| 1.416.061 ||Radioprijemni sistem visoke selektivnosti||''Radio receiving system having high selectivity''||[[10. maj]] [[1922]].
|-
| 1.456.909 ||Talasni provodnik||''Wave conductor''||[[29. maj]] [[1922]].
|-
| 1.452.833 ||Aparat za selektivno pojačavanje||''Selective amplifying apparatus''||[[24. april]] [[1923]].
|-
| 1.446.769 ||Aperiodični pilotni provodnik||''Aperiodic pilot conductor''||[[23. februar]] [[1923]].
|-
| 1.488.514 ||Selektivni aparat za pojačavanje||''Selective amplifying apparatus''||[[1. april]] [[1923]].
|-
| 1.494.803 ||Električno podešavanje||''Electrical tuning''||[[29. maj]] [[1923]].
|-
| 1.503.875 ||Radiofonski prijemnik||''Tone producing radio receiver''||[[29. april]] [[1923]].
|}
</center>
== Književna delatnost ==
| |||