Spahija – razlika između verzija
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
m robot kozmetičke promjene |
|||
Red 1:
[[Datoteka:Battle of Vienna.Sipahis.jpg|thumb|right|280px|Spahije za opsade Beča 1683.]]
'''Spahija''' ([[Turski jezik|turski]]: ''sipahi'', ''spahi'', ''sepahi'' ili ''spah'', od [[Perzijski jezik|perzijski]]: سپاهی sepâh, ''vojska''<ref name=milo>[http://www.scribd.com/doc/41328188/Skripta-Milo Skripta za studente: OSMANSKO CARSTVO, Temeljni pojmovi i državno uređenje]</ref>) je naziv za člana [[Feudalizam|feudalne]] [[Otomansko carstvo|otomanske]] oklopne konjice
Postojala su dva tipa konjaničkih jedinica spahija; '''Timarske spahije''' ([[Turski jezik|turski]]: timarlı sipahi), provincijska konjica raspoređena praktički po cijelom carstvu, koja je bila organizirana na timarskom sistemu i činila glavninu otomanske vojske i stalna plaćenička '''Sultanova konjica''' (kapıkulu sipahi) pri Visokoj Porti.
== Timarske spahije ==
Timarski spahija ([[timariot]]) bio je korisnik feudalnog zemljišnog dobra - [[timar]]a (تيمار tîmâr) kojeg je dodjeljivao izravno [[sultan]] ili [[beglerbeg]] uz dozvolu [[sultan]]a. On je imao pravo na sav prihod od tog imanja, u zamjenu za vojnu službu. Uz timar su išli i zatečeni seljaci ([[kmet]]ovi) koji su živjeli na tom posjedu. Status timarskog spahije nalikovao je onom [[vitez]]a [[Srednji vijek|srednjovjekovne]] [[Evropa|Evrope]], no za razliku od viteza, oni nisu bili zakonski vlasnici svojih imanja. No imali su pravo na prikupljanje feudalnog danka na svom timaru, od prikupljenog danka najprije bi se izdvojilo za sultanovu riznicu, zatim za [[vezir]]e i [[beg]]ove, a ostatak bi pripao korisniku timara. Spahija je bio odgovoran za sigurnost povjerenih mu ljudi u svom timaru, i opremanje sebe i pomoćnih vojnika ''džebelija'' (jebelu) za rat.
Red 15:
porijekla. On je na taj način kontrolu nad [[Istanbul|Carigradom]] i Visokom portom prepustio [[janjičari]]ma (koji su bili stranci regrutirani sistemom [[danak u krvi]] i nisu mogli stvoriti vlastite [[Dinastija|dinastičke]] kuće) a sve ostalo prepustio spahijama iz turske [[Aristokracija|aristokracije]]. Na taj način su janjičari kontrolirali središnju administraciju carstva i imali jak politički utjicaj na Visoku portu, a spahije su kontrolirali pokrajinsku administraciju i imali velik uticaj na vojsku, tako da je među njima uvijek vladao veliki rivalitet, te se nisu mogli udružiti u savez protiv vladarske otomanske dinastije.
Za rata sve timarijske spahije i njihove džebelije iz jednog [[Sandžak (teritorijalna jedinica)|sandžaka]] okupljali su se u svoj '''alaj''' ([[puk]]) kojim je komandirao [[alajbeg]]. Nakon tog svi okupljeni alaji prikupljali bi se kod svog [[beglerbeg]]a, a bilo ih je dva; [[Rumelija|rumelijski]] ([[balkan]]ski) i [[Anadolija|anadolijski]] ([[Azija|azijski]]). Ako se bitka vodila u [[Evropa|Evropi]], rumelijski alaji
[[Azija|Aziji]], pozicije su se mijenjale. Za klasičnog perioda otomanske vojske, krila su se u cijelosti sastojala od timarske konjice, a centar od janjičarske pješadije.
Red 23:
Timarske spahije su bili izuzetno motivirani i efikasni u svom početku, jer samo dok su bili dobri ratnici - uživali su timar, ukoliko bi se zapustili - gubili su timar. Zato je njihova motiviranost i efikasnost bila vrlo visoka. Prema dokumentima iz toga doba početkom [[16. vijek|16. st]]. Otomansko carstvo imalo je oko 90 000 spahija (a vojska oko 200 000 ljudi).
== Sultanove spahije ==
Sultanove spahije (kapikulu sipahis) ili spahije Visoke Porte bili su konjica otomanskog dvora, ekvivalent [[janjičari
Spahije su bili najelitnije odjeljenje, u koji su regrutirani sinovi; vezira paša, begova - krema otomanskog društva. Spahije i silahtari
Sultanove spahije su osnovane za vrijeme vladavine [[Murat I.|Murata I.]], isprva su njihovi redovi popunjavani poput janjičara [[danak u krvi|dankom u krvi]], ali od sultana [[Mehmed II.|Mehmeda II.]], u njihove redove mogli su ući samo etnički Turci. Za bitaka sultanove spahije nastupale su u pozadini kao rezerva i zaštita sultana i vezira. Po potrebi su ubacivani na krila, kad ih je trebalo ojačati. U miru su bili sultanova paradna konjica koja je pratila njegovo kretanje.
[[Datoteka:Ottoman armour 1480-1500.jpg|thumb|left|280px|Oklop otomanskog spahije]]
== Rivalitet spahija i janjičara ==
Kako su spahije (i timarske i sultanove) bili isključivo regrutirani među etničkim [[Turci]]ma, tako su oni sebe držali za vrednije borce od djece [[Kršćani|kršćanskih]] seljaka što su u osnovi janjičari bili, tako da bi i najmanja greška koju bi janjičari napravili (a koju su ovi jedva dočekali da dokažu svoju superiornost) bila dovoljna da između dvije vojske izbije svađa. Zato i danas u [[Turska|Turskoj]] postoji uzrečica "Atlı er başkaldırmaz", koji se odnosi na neposlušnog janjičara, a u prevodu glasi "Ostavi konjanika na miru".
Red 38:
Dvije godine kasnije su spahije doživjeli istu sudbinu kao janjičari - sultan [[Mahmud II.]], je zbog reorganizacije vojske u evropskom duhu ukinuo dotadašnju spahijsku konjicu. Ipak njihovo ukidanje prošlo je bez krvoprolića, stari spahije mogli su do smrti uživati svoj timar, a mlađi su se mogli priključiti novoj armijskoj konjici.
== Izvori ==
{{izvori}}
| |||