Rana hrišćanska umetnost – razlika između verzija

Car [[Konstantin Veliki]] koji je vladao od ([[306]] — [[337]]) uvidevši bezopasnost, šta više potencijalnu korisnost nove religije po državu, zbog hrišćanskog učenja da je svaka vlast od [[Bog]]a, [[30. 4.|30. aprila]] [[313|313.]] godine [[Milanski edikt |Milanskim ediktom]] proglašava ravnopravnost hrišćanstva sa ostalim religijama, i ono ubrzo postaje i zvanična državna religija u Rimskom carstvu. Interesantna je činjenica da, iako je bio prvi hrišćanski vladar, Konstantin nije bio [[krštenje|kršten]], već ga je pred smrt krstio Euzebije. Između crkve i države sklopljen je obostrano koristan savez.<ref name="PRED">''[[prof. arh. Đurđe Bošković]] Predavanja na Arhitektonskom fakultetu iz Istorije umetnosti [[Beograd]] [[1971|1971.]]''</ref> Kasnije je hrišćanstvo postalo vladajuća religija evropskih naroda. U ime hrišćanstva vođeni su mnogi ratovi sa ciljem pokoravanja naroda i nametanja istog.

Raspad [[Rim]]skog carstva bio je [[395|395.]] god. i tada se rimske imperija podelila na istočnu i zapadnu. [[476|476.]] smrt je poslednjeg [[rim]]skog vladara. Ne postoje oštre granice i tačni podaci- hronološki rasponi u [[umetnost]]i.

Ispitivati početke hrišćanske umetnosti danas zači istrživati umetnost [[3. vijek|3. veka]]. Predkonstantinovsku epohu poznoantičke i nastajuće hrišćanske umetnosti iz prva dva veka karakteriše razvoj početaka hrišćanske umetnosti koja se razvija anonimno, takoreći kao podzemni pokret u jednom ugroženom vremenu sa obeležijem neučvršćene narodne umetnosti u suprotnosti sa opadajućom umetnošću zvaničnog [[Rim]]a. U [[historija umjetnosti|istoriji umetnosti]] [[3. vijek|3. veka]] mogu se po temama iz plastike dekoracije sarkofaga na kojima se može pratiti nastajanje ranohrišćanske umetnosti. U plastici se predstavljaju velike bitke, lov ne lavove, javljaju se sarkofazi sa filozofskom tematikom i sarkofazi sa narodnom scenama iz života pastira, lovaca i ribara gde se ovi poslednji javljaju između [[280|280.]] -te i [[250|250.]] -te godine. [[Milanski edikt]] je doneo i novi politički jezik simbola čiji je prvi dokaz ogromna Konstantinova statua u njegovoj bazilici na forumu. Na štitovima i šlemovima vojnika nalazi se [[Hristos|Hristov]] monogram a stari državni simboli se podređuju [[krst]]u, na [[Novac |novcu]] se pojavljuje sam car i slika cara postaje vidljiva za ceo svet koja varira u najrazličitije načine, bilo kao politička [[figura]], stojeći ili sedeći na prestolu, bilo na triumfalnim hrišćanskim lukovima ili mozaicima. Godina [[313|313.]] je bila svakako početak jedne hrišćanske umetnosti koja je za sobom imala u mraku grobnica i katakombi razvitak u toku tri generacije i to je bio svakako početak jedne javne hrišćanske umetnosti pod okriljem [[Država |države]].

Važan prelom u poznorimskoj duhovnoj i umetničkoj istoriji predstavlja [[391|391.]] godina. [[Teodosije I]] je ujedinio carstvo, vladao opet iz [[Istanbul|Carigrada]] proglasio hrišćanstvo državnom verom i počeo progon pagana. [[Rim]] postaje sve siromašniji u pogledu hrišćanskih spomenika dok se u [[Istanbul|Carigradu]] sve više gradi.

Danas se sa izvesnošću može reći da je klasično doba ranohrišćanske umetnosti u stvari doba [[konstantin Veliki|konstantinovske]] dinastije ([[4. vijek|4. vek]]). Hriščanska umetnost ovih [[vijek|vekova]] se može nazvati [[bizantska umjetnost|vizantijskom umetnošću]] i dalje se može pratiti [[Teodosije I |teodosijanska]] epoha ([[5. vijek|5. vek]]), [[justinijan I. Veliki|justinijanska]] epoha ([[6. vijek|6. vek]])- kraj: Iraklijeva dinastija ([[Heraklije|Iraklije]] ([[7. vijek|7. vek]]); [[610|610.]]- [[641|641.]]). Tek je [[20. vijek|20. vek]] uneo svetlo u ispitivanje umetnosti [[Evropa |Evrope]] ovih epoha od bitke na Milvijskom mostu dakle od tada kada po mišljenju [[19. vijek|19. veka]] počinje mračno doba [[Evropa |evropske]] umetnosti.

U [[6. vijek|6. veku]] [[manastir]]i postaju nosioci kulturnih događanja u zapadnoj [[Evropa |Evropi]], prepisivanja rukopisa i ukrašavanja biće jedan od zadataka sveštenstva i u tome su bili naročito vredni sveštenici iz reda Benediktinskoga. Povoljan uticaj [[Karlo Veliki |Karla Velikog]] i njegovih naslednika ogledao se u iluminatorstvu, njegovo jevanđelije nazvano i po Goteskalu (svešteniku koji je izradio jevanđelije) trebalo je da podseće na krštenje [[Pipin Mali |Pipinovo]], a poznata su i druga jevanđelija i rukopisi i ako ne znamo uvek za koga su izrađeni, dve Biblije su rađene za [[Karlo Ćelavi |Karla Ćelavog]], Krštenje Pipinovo u Rimu bilo je [[781|781.]] Carstvo [[Karlo Veliki |Karla Velikog]] nije bilo dugog veka i posle njegove smrti podeljeno je na tri dela- rasparčano. Nakon vladavine poslednjih rimskih velikih careva i upada [[Germani |Germana]] [[Ostrogoti |Ostrogota]], [[Zapadni Goti|Vizigota]] i [[Langobardi |Langobarda]] kao i [[Odoakar]]a, [[Merovinzi |Merovinga]] i [[Karolinzi |Karolinga]] i posle izvesnog cvetanja u Francuskoj težište događanja se pomera i zlatni vek [[Otonska umetnost |Otonske umetnosti]] počinje malo pre kraja vladavine [[Oton I|Otona Velikog]] ([[936|936.]]- [[973|973.]]) za vreme [[Oton II |Otona II]] i [[Oton III|Otona III]] i ne preživljava smrt [[Heinrich III, sveti rimski car|Henrija III]] kada jenjava. Venčanja mladog Otona II sa [[византијско царство|vizantijskom]] princezom ([[972|972.]]) nije bez uticaja na [[umetnost]] i [[slikarstvo]]. [[Karolinška renesansa|Karolinška]] i [[Otonska umetnost |otonska umetnost]] imaju svoje teritorijalno i hronološkki određene domete. Možemo utvrditi već pojavu raznovrsnih stilova. [[Romanika |Romanska umetnost]] javlja se svuda po zapadu [[Evropa |Evrope]]. Netačno “Romansko slikarstvo”,.<ref name="PRED">''[[prof. arh. Đurđe Bošković]] Predavanja na Arhitektonskom fakultetu iz Istorije umetnosti [[Beograd]] [[1971|1971.]]''</ref> ali izraz se koristi i odomaćen je za slikarstvo koje nastaje posle karolinškog i otonskog. Mogu se razlikovati i izvesne oblasti kao [[Francuska]], [[Španija]], [[Italija]], [[Nemačka]] sa [[Austrija |Austrijom]] i [[Švajcarska|Švicarska]], [[Skandinavija |Skandinavske zemlje]], gde se naravno granice i uticaji ne poklapaju, a stilovi su raznovrsniji nego tehnike. Na ovaj način je zaokružena jedna "više manje celina" u istoriji umetnosti te naredni deo treba na neki način- odnosno može se na neki način odvojiti i tako bolje shvatiti zavisnosti ove celine.<ref name="PRED">''[[prof. arh. Đurđe Bošković]] Predavanja na Arhitektonskom fakultetu iz Istorije umetnosti [[Beograd]] [[1971|1971.]]''</ref>

* Golub, koji označava mir,

* jagnje je simbol čistote i bezgrešnosti,

* Feniks je simbol besmrtnosti duše,

* riba je simbol za Hrista.

* Belo je znak za nevinost,

* crveno je oznaka za vladara,

* nebo plava boja je znak božanske moći.

U vreme [[Konstantin Veliki|Konstantina]] i [[Milanski edikt |Milanskog edikta]] iz [[313|313.]] godine nastale su kao posledica priznavanja crkve i dobijanje potpore od vladara i prve hrišćanske crkve - hrišćanske [[Bazilika |bazilike]] i baptisterijumi i vladari se trude da ih ulepšaju slikama iz religioznog života i ukrašavaju ih bogatim dekoracijama.

U Rimu u [[4. vijek|4. veku]] su izgrađene srkve Svetog Petra, Svetog Pavla, Svetog Lorenca i Svetog Jovana Lateranskog koje su danas obnovljene i rekonstruisane. Crkva Santa Marija Mađore predstavlja jednu od bolje očuvanih hrišćanskih crkava, [[Ranohrišćanska arhitektura |rane bazilike]] i ona je ukrašena lepom i bogatim [[mozaik|mozaicima]] u unutrašnjosti crkve sa scenama iz obznanjivanja, poklonjenja triju kraljeva i pokolja nevine dece. Pred kraj vladavine [[Konstantin Veliki|Konstantinove]] se pojavljuju i dekoracije od arhitektonskih elemanata od kolona stupova. Ljudske figure su predstavljene sa mnogo ekspresivnosti i u smirenim gestovima sa mnogo dekorativnih elemenata a ljudski likovi bi mogli biti [[portret]]i sa individualnim karakteristikama. Posle najezde barbarskih plemena u [[Rim]] bile su zatvorene mnoge zanatske radionice i u tome se vremenu procvat premešta izvan teritorije [[Italija |Italije]].

=== Arhitektura ranog hrišćanstva na Bliskom istoku ===

Jedna od najstarijih crkvi izgrađenih u [[Antiohija |Antiohiji]]- [[Bliski Istok|Bliski istok]] bila je Zlatni oktogon, koja je izgrađena na osnovi osmougaonika. Zgrada je počela da se gradi [[327|327.]] godine a završena je [[341|341.]] godine. Unutrašnjost je bila bogato dekorisana [[Mozaik| mozaicima]] u [[Zlato |zlatu]] i od toga su sačuvane samo ruševine.

U [[Sirija |Siriji]] je mnogo crkava bilo izgrađeno na osmougaonoj osnovi od blokova krečnjaka kojega je tamo bilo. Crkve su pokrivene [[Kupola |kupolom]] i za prelazak iz kvadrata u krug - u kupolu su bile korištene trompe koje su bile poznate još u [[Perzija|Persijskoj]] arhitekturi dok je drugi način ovog prelaska poznat u [[Rim]]u bio prelazak pomoću pandantifa. Prelaz pomoću pandantifa je kasnije postao jako primenjivan u [[Bizantska umjetnost|Vizantijskoj arhitekturi]] koja se iako se razvijala na ovom tlu ostavila velike spomenike (u [[Ravenna|Raveni]]) na tlu zapada.

[[Datoteka:Aquileia mushrooms.jpg|thumb|350px|Korpica crvenih [[gljive|pečurki]], mozaik iz [[Akvileja|AkvilejeAkvilejeu]]u u Furlaniji- [[Italija |Italiji]] kod [[Slovenija |Slovenačke]] i [[Austrija |Austrijske]] granice bio je veliki grad, pre (pre [[330]]).]]

* [[Manuskript |Manuskripti]]i.

* [[Mozaik | Mozaici]].

* [[Skulptura |Skulpture]], [[Reljef |Reljeri]] i [[Rezbarija |rezbarije]].

* [[Bazilika]] Sv. Petra,

* [[Bazilika]] Sv. Pavla,

* [[Bazilika]] Sv. Jovana Lateranskog,

* [[Bazilika]] Sv. Marije Mađore,

* Crkva Santa Sabina.

* Crkva Sv. Konstance.

# Opšta istorija umetnosti, Dina Piskel, [[Beograd]] [[1974|1974.]]

# Istorija umetnosti HW Janson, Beograd, [[1982|1982.]]

# Kasna antika i rano hrišćanstvo, Fridrih Gerke, [[Novi Sad]] [[1973|1973.]]

# - članak iz de.- Vikipedije

* [[Rimska umjetnost|Rimska umetnost]]

* [[Rano hrišćanstvo]]

* [[Ranohrišćanska arhitektura]]

* [[Koptska umjetnost|Koptska umetnost]]

* [[Bazilika]]

* [http://www.britannica.com/eb/article-9031718/Early-Christian-art "Rana hrišćanska umetnost - Britanika"]. {{en}}