Verzija na datum 13 juni 2013 u 15:00 uredi Kolega2357-Bot (razgovor \| doprinos) 64.473 izmene m Bot: popravljanje preusmjeravanja ← Starija izmjena		Verzija na datum 23 juni 2014 u 06:14 uredi poništi Kolega2357 (razgovor \| doprinos) 20.730.146 izmena m robot kozmetičke promjene Novija izmjena →
Red 15: Identifikacija strata prema fosilima koje su sadržavali, započeta od strane [[William Smith\|Williama Smitha]], [[Georges Cuvier\|Georgesa Cuviera]] i [[Alexandre Brogniart\|Alexandrea Brogniarta]] u ranom 19. vijeku omogućila je geolozima da podijele Zemljinu historiju još finije i preciznije. Također im je omogućila da uspoređuju strate preko nacionalnih (ili čak kontinentalnih) granica. Ukoliko su dvije strate (ma koliko udaljene u prostoru i različite po sastavu) sadržavale iste fosile, postojala je velika vjerojatnost da su bile nataložene u isto vrijeme. Detaljno proulčvanje strata i fosila u Evropi je između godine 1820. i 1850. proizvelo niz geoloških perioda koji se i danas koriste. Britanski geolozi su dominirali tim procesom pa se to očituje i u periodima. Periodi zvani kao "kambrij," "ordovicij" i "Silur" su nazvani po drevnim britanskim plemenima (i definirani na osnovu stratigrafskih nizova iz Walesa). "Devon" je nazvan po britanskoj grofoviji [[Devon]], dok je "Karbonifer" jednostavna adaptacija "ugljenih mjera" starog britanskog geološkog termina za istovjetni niz strata. "Permij", iako definiran na osnovu strata iz Rusije, bio je označen i imenovan od strane britanskog geologa [[Roderick Murchison\|Rodericka Murchisona]]. Britanski geolozi su također odgovorni za grupiranje perioda u ere i podjelu tercijarnog i kvartarnog perioda u epohe. Kada su [[William Smith (geolog)\|William Smith]] i [[Sir Charles Lyell]] prvi otkrili da [[naslage stijena]] predstavljaju različite vremenske perioda, nije postojao način da se otkrije vrijeme koje predstavljaju. [[Kreacionizam\|~~Kreacionist~~Kreacionisti]]i su predložili datume od samo nekoliko tisuća godina, dok su drugi predlagali veća (i čak beskonačna) doba. Oko stotinu godina je starost [[Zemlja (planet)\|Zemlje]] i naslaga stijenja predstavlja temu oštrih rasprava sve dok u drugoj polovici 20. vijeka napredak na polju [[Radioaktivno datiranje\|radioaktivnog datiranja]] nije dao relativno čvrste okvire za geološka vremena. U prethodnom vijeku i pol, geolozi i paleontolozi su stvarali kronologiju jedino na osnovu različitih strata i fosila. Godine 1977. Globala komisija za stratigrafiju (danas Međunarodna komisija) započela je napore za definiciju globalnih referenci ([[Globalni stratotipska granice i točke\|Globalnih stratotipskih granica i točki]]) za geološke periode i faunalne faze. Njen najnoviji rad je opisan u geološkoj kronologiji Gradsteina et al. (ISBN ~~0521786738~~0-521-78673-8) i korišten kao izvor za stranicu za originalnu stranicu na engleskoj Wikipediji. == Tablica geološkog vremena == {\| class="wikitable" border="3" style="font-size:95%;" \|- Red 27: ! [[Era (geologija)\|Era]] ! colspan="2" \| Period<sup>1</sup> ! Niz/<br />Epoha ! Najvažniji događaji ! Početak, Miliona<br />godina<sup>2</sup> \|- \| rowspan="37" style="background:#B3E2D1" \| [[Fanerozoik\|Fane-<br />rozoik]] \| rowspan="7" style="background:#FFFF00" \| [[Kenozoik]] \| colspan="2" style="background:#FDCC8A" rowspan="4" \| [[Neogen]]<sup>3</sup> Red 43: \|- \| style="background:#FEEBAC" \|[[Pliocen]] \| Intenziviranje trenutnog [[ledeno doba\|ledenog doba]]. Hladna i suha [[klima]]; [[Australopithecini]]se pojavljuju; mnoge od postojećih vrsti sisavaca i [[mekušci\|~~mekušaca~~mekušacase]]se pojavljuju \| style="background:#FEEBAC" \| 5.332 ± 0.005 <sup></sup> \|- Red 50: \| style="background:#FFDE00" \| 23.03 ± 0.05 <sup></sup> \|- \| rowspan="3" colspan="2" style="background:#FFB300" \| [[Paleogen]]<br /><sup>3</sup> \| style="background:#EAC672" \| [[Oligocen]] \| Topla klima; Brza [[evolucija]] i diversifikacija faune, pogotovo [[sisavac]]a. Velika evolucija i širenje modernih tipova [[skrivenosemenice\|kritosjemenjači]]. Red 66: \| rowspan="2" colspan="2" style="background:#7FC31C" \| [[Kreda (period)\|Kreda]] \| style="background:#DEF197" \| [[Gornja kreda\|Gornja/kasna]] \| rowspan="2" \| [[Skrivenosemenice\|Cvjetnjače]] se pojavljuju, zajedno s novim tipovima insekata. Više [[moderne ribe\|modernih riba]] se počinje pojavljivati. [[Ammoniti]], [[Belemnoidea\|belemniti]], [[rudist]]i, [[Echinoidea\|~~ehinoid~~ehinoidi]]i i [[spužve]] su česte. Mnogi novi tipovi [[dinosauri\|dinosaura]] (npr. [[Tyrannosauridae\|tirannosauri]], [[Titanosauridae\|titanosauri]], [[hadrosauridi\|hadrosauri]] i [[Ceratopsidae\|rogati dinosauri]]) evoluiraju na kopnu, isto kao i [[Eusuchia\|moderni krokodili]]; [[mosasaur]]i i moderni morski psi se pojavljuju u miru. Primitivne [[ptica\|ptice]] postepeno zamjenjuju pterosaure. [[Kljunaši]], [[torbari]] i [[placentni]] sisavci se pojavljuju. Raspad [[Gondvana\|Gondwane]]. \| style="background:#DEF197" \| 99.6±0.9 <sup></sup> \|- Red 74: \| rowspan="3" colspan="2" style="background:#4DB47E" \| [[Jura (period)\|Jura]] \| style="background:#CCEBC5" \| [[Gornja jura\|Gornja/kasna]] \| rowspan="3" \| Gimnosperme (posebno [[četinarske šume umerenih predela\|crnogorice]], [[Bennettitales]] i [[cikada\|cikade]]) te [[papratnjače]] su česte. Mnogi tipovi [[dinosauri\|dinosaura]], kao što su [[sauropodi]], [[karnosaur]]i i [[stegosaurus\|stegosauri]]. Sisavci su česti ali maleni. Prve [[ptica\|ptice]] i [[Squamata\|gušteri]]. [[Ihthiosaur]]i and [[pleziosaur]]i su raznoliki. [[Dvokrilne školjke]], [[amoniti]] i [[Belemnoidea\|belemniti]] su sveprisutni. [[Echinoidea\|~~Ehinoid~~Ehinoidi]]i su vrlo česti, kao [[krinoid]]i, morske zvijezde, [[spužve]], and [[Terebratulida\|terebratulid]] and [[Rhynchonellida\|rhynchonellid]] [[brahiopod]]i. Raspad [[Pangea\|Pangee]] na [[Gondvana\|Gondwanu]] i [[Laurazija\|Lauraziju]]. \| style="background:#CCEBC5" \| 161.2 ± 4.0 \|- Red 106: \| style="background:#80CEC9" \| 299.0 ± 0.8 <sup></sup> \|- \| rowspan="3" colspan="2" style="background:#689FCA" \| [[Karbon (period)\|Karbon-<br />ifero]]<sup>4</sup> '''/'''<br />[[Pennsylvanij\|Pensil-<br />vanij]] \| style="background:#689FCA" \| [[Kasni pensilvanij\|Gornji/kasni]] \| rowspan="3" \| Krilati [[insekt]]i se pojavljuju i bruo šire, a neki rastu do velikih deimenzija. [[Tetrapodi\|vodozemci]] su česti i raznoliki. Prvi [[reptil]]i, [[ugljen]]e šume ([[Lepidodendron]], [[Sigillaria]], [[kalamiti]], [[Cordaites]], itd.), vrlo visoki sadržaj [[kiseonik\|kisika]] u atmosferi. U morima su česti gonijatiti, brahiopodi, bryozoa, dvokrilne školjke, koralji itd. Red 118: \|- \| rowspan="3" colspan="2" style="background:#8091AD" \| [[Karbon (period)\|Karbon-<br />ifer]]<sup>4</sup> '''/'''<br />[[Misisipij\|Misis-<br />ipij]] \| style="background:#8091AD" \| [[Kasni misisipij\|Gornji/kasni]] \| rowspan="3" \| Veliko primitivno [[drveće]], prvi kopneni [[tetrapodi\|kralježnjaci]], plitkovodni i amfibijski [[euripteridi]]; [[rizodonti]] kao dominantni slatkovodni grabežljivci. U morima primitivni [[hrskavičnjače\|morski psi]] su česti i vrlo raznoliki, [[ehinodermi]] (posebno [[krinoid]] i [[blastoidi]]) sveprisutni, [[koral]]ji, [[bryozoa]], i brahiopodi ([[Productida]], [[Spriferida]], itd.) su vrlo često; [[Gonijatiti]] su česti, [[trilobiti]] i [[nautiloidi ]]su u sumraku. [[Glaciatijacija]] u istočnoj [[Gondvana\|Gondwani]]. Red 131: \| rowspan="3" colspan="2" style="background:#9999C9" \| [[Devon (geologija)\|Devon]] \| style="background:#CBBDDC" \| [[Kasni devon\|Gornji/kasni]] \| rowspan="3"\| Pojava prve [[mahovine]] i [[equisetum]]a, pojava [[progimnosperme\|progimnospermi]] (prvih sjemenjača), prvo drveće ([[Archaeopteris]]). U moru [[strofomenidi]] i [[atripidi]] [[brahiopod]]i, [[Rugosa\|rugose]] i [[Tabulata\|tabulate]] koralji, te [[krinoidi]]s su sveprisutni. [[Gonijatiti]] i [[ammoniti]]s su česti, a pojavljuju se [[koleoidi]] . Broj trilobita se smanjuje. Sumrak [[Ostrakodermi\|ostrakoderma s]]s ; ribe s čeljusti ([[plakodermi]], [[Mesoperke\|Sarcopterygii]] i [[koštunjače]] fish, te rani [[morski pas\|morski psi]]) su važan dio morske faune. Prvi [[vodozemac\|vodozemci]] (ali još uglavnom vodeni). "Stari Crveni kontinet" ([[Euramerika]]) \| style="background:#CBBDDC" \| 385.3 ± 2.6 <sup></sup> \|- Red 176: \| style="background:#E77C72" \| 542.0 ± 1.0 <sup></sup> \|- \| rowspan="10" style="background:#CCD891" \| [[Proterozoik\|Proter-<br />ozoik]]<br /><sup>5</sup> \| rowspan="3" style="background:#CAA595" \| [[Neoproterozoik\|Neo-<br />proterozoik]] \| colspan="2" style="background:#EAD8BC" \| [[Ediakaran]] \| colspan="2" \| Prve [[životinje\|višestanične životinje]]. Edicarianska fauna ([[vendobionta]]) cvjeta širom svijeta. Jednostavni [[fosilizirani tragovi]] od crvolikih životinja. Prve [[spužve]]. Red 190: \| style="background:#CBA46C" \| 1000 <sup>6</sup> \|- \| rowspan="3" style="background:#DDC288" \| [[Mezoproterozoik\|Meso-<br />proterozoik]] \| colspan="2" style="background:#DDC288" \| [[Stenij]] \| colspan="2" \| Prorijeđenje visoko [[metamorfska stijena\|metamorfskih]] pojasa zbog [[orogeneza\|orogeneze]] kada se stvara [[Rodinija]]. Red 203: \| style="background:#DDC288" \| 1600 <sup>6</sup> \|- \| rowspan="4" style="background:#B3B25E" \| [[Paleoproterozoik\|Paleo-<br />proterozoik]] \| colspan="2" style="background:#B3B25E" \| [[Staterij]] \| colspan="2" \| Prvi [[Eukariote\|složeni višestanični život]]. [[Columbia (superkontinent)]]. Red 213: \|- \| colspan="2" style="background:#B3B25E" \| [[Rijacij\|Rhyacij]] \| colspan="2" \| [[Bushveld\|Bushveldska formacija]] formirana. [[Huronij~~\|Huronijska~~]]ska glacijacija. \| style="background:#B3B25E" \| 2300 <sup>6</sup> \|- Red 220: \| style="background:#B3B25E" \| 2500 <sup>6</sup> \|- \| rowspan="4" style="background:#99ADAC" \| [[Arhej]]<br /><sup>5</sup> \| style="background:#CBCDC8" \| [[Neoarhaik\|Neoarhej]] \| colspan="4" \| Stabilizacija većine modernih [[kraton]]a, moguće izvrtanje [[Pokrivač (geologija )\|pokrivača]] Red 237: \| style="background:#809090" \| 3800 \|- \| style="background:#809090" rowspan="4" \| [[Had (eon)\|Had]]<br /><sup>5,7</sup> \| style="background:#809090" \| [[Donji imbrij]] \| colspan="4" \|   Red 257: <div style="font-size:90%;"> # Paleontolozi često koriste [[faunalne faze]] umjesto geoloških perioda. Nomenklatura faza je često prilično složena. V. [http://flatpebble.nceas.ucsb.edu/cgi-bin/bridge.pl?action=startScale Harland] za izvrsno sređenu kronologiju faunalnih faza. # Datumi su neznatno nejasni uz uobičajene varijacije u nekoliko postotaka između različitih izvora. To je uglavnom zbog nesigurnosti [[Radiometrijsko datiranje\|radiometrijskog datiranja]] i problema koji uzrokuje rijetkost pronalaženja nalaza pogodnih za radiometrijsko datiranje na mjestima gdje bi bili najkorisniji. Datumi i pogreške su u skladu s kronologijom [[Međunarodna komisija za stratigrafiju\|Međunarodne komisije za stratigrafiju]] uz 2004. Datumi označeni zvjezdicom označavaju [[GSSA\|Globalne stratotipske granice i točke međe]] i o njima postoji međunarodni konsenzus. # Kroz historiju se [[kenozoik]] dijelio na [[kvartar]]nu i [[tercijar]]nu pod-eru, isto kao i na periode [[neogen]] i [[paleogen]]. Međutim, Međunarodna komisija za stratigrafiju je nedavno odlučila da prestane prihvaćati izraze kvartar i tercijar kao dio službene nomenklature. # U Sjevernoj Americi Karbonifer je podijeljen na periodi [[Misisipij]] i [[Pennsylvanij\|Pensilvanij]]. # [[Proterozoik]], [[arhej]] i [[had (eon)\|had]] se ponekad zajedno nazivaju kao [[Prekambrij\|Predkambrijsko vrijeme]] a nekad jednostavno kao [[Prekambrij\|Kriptozoik]]. # Definirano kao apsolutno doba ([[Globalno standardno stratigrafsko doba]]). # Iako se često koristi, [[Had (eon)\|Had]] nije formalni eon i o donjoj granici za eoarhej još nije postignut dogovor. Had se također ponekad naziva [[Priscoan]]. # Ova četiri naziva su uzeta iz geologije Mjeseca. Njihova upotreba za geologiju Zemlje je neslužbena. # Početak epohe [[Holocen]]a je ovdje naveden prije 11.430 years ± 130 godina. Za dalju diskusiju vezanu uz datiranje epohe v. [[Holocen]]. </div> == Grafička kronologija == Druga i treća kronologija predstavljaju pod-period ranije kronologije, što je označeno zvjezdicom. {{Geološka skalа}} == Literatura == * [http://www.stratigraphy.org/geowhen/ GeoWhen Database ] * [http://www.stratigraphy.org/gssp.htm International Commission on Stratigraphy Time Scale ] Red 279: * [http://www.bbc.co.uk/history/games/rocky/indextime.html BBC Interactive Time Line] == V. također == * [[Starost Zemlje]] * [[Fosili i geološka kronologija]] Red 292: {{Commonscat\|Geologic time scale}} * [http://rst.gsfc.nasa.gov/Sect2/Sect2_1b.html NASA: Geologic Time] * [http://www.geosociety.org/science/timescale/timescl.htm GSA: Geologic Time Scale] [[Kategorija:Geološka doba]]

Geološka kronologija – razlika između verzija