Francuski revolucionarni kalendar – razlika između verzija

Od 22. septembra/rujna 2013. (v. [[#Prebacivanje u gregorijanski kalendar]]) tekla bi '''222'''. godina Republike (''Année CCXXII de la République'').

 

[[Datoteka:Musee-historique-lausanne-img_0143.jpg|thumb|left|Francuski Revolucionarni kalendar u Istorijskom muzeju Lozane]]

Kalendar je oblikovao političar i agronom [[Gilbert Romme|Charles Gilbert Romme]], mada ga obično pripisuju pesniku [[Fabre d'Églantine]]-u, koji je izmislio imena meseci. Usvojio ga je [[Nacionalni konvent]], pod kontrolom [[Jakobinci|Jakobinaca]], [[24. 10.|24 oktobra/listopada]] [[1793]].

Godine se obično označavaju [[rimski brojevi|rimskim brojem]] i broje se od početka "Republikanske ere" - [[22. 9.|22. septembra/rujna]] [[1792]], dana kada je proglašena [[Prva francuska republika]], dan nakon ukinuća [[monarhija|monarhije]]. Tako rimski broj '''I''' označava prvu godinu republike, tj. godinu pre nego što je kalendar ušao u upotrebu. Prvi dan svake godine uključuje jesenju [[ravnodnevica|ravnodnevicu]]. Da bi se dobila godina republikanske ere treba oduzeti 1792 od godine naše ere u periodu između 1. januara/siječnja i 22. ili 23. septembra/rujna (vidi dole pod [[Francuski revolucionarni kalendar#Prebacivanje u gregorijanski kalendar]]) odnosno 1791 do kraja decembra/prosinca. U aktuelnijim godinama (21. stoleća) to bi bilo 200 + (''godina n.e.'' - 2000) + 8 odn. 9.

 

 

Svaki [[dan]] je podeljen u deset [[sat]]i, svaki sat u 100 decimalnih [[minut]]a a svaki decimalni minut u 100 decimalnih [[sekund]]i. To znači da je decimalni sat trajao (običnih) 2 sata i 24 minuta, decimalni minut - 1 minut i 26,4 sekunde i decimalna sekunda - 0,86 običnih sekundi. Izrađivani su i [[sat (predmet)|časovnici]] koji su prikazivali ovo [[decimalno vreme]], ali ideja nije zaživela, pa je obavezna upotreba suspendovana [[7. 4.|7. aprila/travnja]] [[1795]], mada su neki gradovi nastavili da ga koriste do 1801.

Period od 4 godine koji se završavao prestupnim danom se trebao zvati ''Franciade''. Prestupna godina se zvala ''Sextile'', što je aluzija na [[bissextus|bisekstilne]] [[prijestupna godina|prestupne godine]] iz julijanskog i gregorijanskog kalendara, jer je sadržala šesti [[Sankilotide|dopunski dan]].

 

 

Kalendar je na kraju ukinuo [[Napoleon]], počevši od [[1. 1.|1. januara/siječnja]] [[1806]]. (dan nakon 10. nivoza godine 14. [''10 Nivôse an XIV'']), malo više od 12 godina nakon njegovog uvođenja. Opet će nakratko biti korišćen tokom [[Pariška komuna|Pariske komune]], od 6 do 23. maja/svibnja [[1871]] (''16 Floréal–3 Prairial An LXXIX'').

Neki pravni tekstovi koji su usvojeni u vreme kada je republikanski kalendar bio zvaničan, još su na snazi i citiraju ih sa originalnim datumima.

 

Francuski republikanski kalendar ima istovetnu strukturu (12 × 30 + 5 (ili 6) dana) kao i [[koptski kalendar]], potomak [[egipatski kalendar|egipatskog kalendara]]. Koptska nova godina je većinom 29. avgusta po [[julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]], što je u 18. veku odgovaralo 9. septembru/rujna po gregorijanskom (samo 13 dana pre početka godine po f. r. k.).

 

''Prestupne godine'' u kalendaru su predmet velikog sporenja, zbog kontradiktornih stavova u dekretu kojim je uveden.[http://www.gefrance.com/calrep/decrets.htm]. S jedne strane se određuje da je prvi dan godine istovremeno i dan jesenje ravnodnevice (astronomski određen), a zatim da je dodatak obično potreban u periodu od četiri godine. Položaj dana ravnodnevice (ekvinoksa) ne mora pratiti četvorogodišnje intervale. Tako su prestupne godine bile III, VII i XI, sledeća je trebala da bude XV a zatim XX, pet godina kasnije.

 

Kalendar je ukinut jer je ''10-dnevni radni tjedan'' davao radnicima manje odmora (jedan od deset dana, umesto jedan od sedam); jer je za ''početak godine'' odabran ekvinoks (pokretan datum - fantastičan izvor konfuzije); i zato što je bio ''nesaglasan sekularnom ritmu'' sajmova i poljoprivrednih trgova.

 

Verovatno najčuveniji datum je ovekovečio [[Karl Marx|Karl Marks]] u naslovu svog pamfleta ''[[18. brimer Luja Napoleona]]'' iz [[1852]]. ''[[18 Brumaire|18 Brumaire An VIII]]'' ([[9.11|9 novembar/studenog]] [[1799]]), kada je Napoleon uzeo vlast, smatra se krajem Francuske revolucije.

 

Roman [[Émile Zola|Emila Zole]] ''[[Germinal]]'' uzima ime od kalendara, kao i jelo [[Jastog thermidor]]. Fregate [[Fregata klase Floreal|klase ''Floréal'']] nose imena republikanskih meseci.

 

Revolucionarni kalendar je imao 12 meseci od po 30 dana, kojima su data imena iz prirode. Imena su kovanice iz [[Latinski jezik|latinskog]], [[francuski jezik|francuskog]] i [[grčki jezik|grčkog]] jezika. Završeci naziva su grupisani po godišnjim dobima. Dole su dati nazivi meseci i značenje:

 

U Engleskoj su protivnici Revolucije ismevali kalendar imenima: ''Wheezy, Sneezy and Freezy'' ("Zviždavi" [kao pri disanju], "Kijavi" i "Ukočanjeni"); ''Slippy, Drippy and Nippy'' ("Klizavi", "Kapavi" i "Štipavi" [kao mraz]); ''Showery, Flowery and Bowery'' ("Pljuštavi", "Nacifrani" i "Čardaklijski"); ''Wheaty, Heaty and Sweety'' ("Pšenični", "Vrući" i "Slatki")[http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A2903636#footnote4][http://www.cs.ubc.ca/local/reading/proceedings/spe91-95/spe/vol23/issue4/spe821er.pdf].

 

Mesec je podeljen u tri dekade (''décades'') od po deset dana, jednostavno nazvane po rednom broju:

 

Dekade su napuštene u aprilu/travnju 1802, prema Konkordatu, kako je gore pomenuto.

 

[[Tradicionalni katolički kalendar]] je posvetio svaki dan nekom [[svetac|svecu]]. Da bi se napravio raskid sa verskom tradicijom, svaki dan je dobio posvetu: velika većina biljkama ili, u zimskom ''Nivôse''-u, mineralima; dani koji se završavaju sa "5" životinjama i dani koji se završavaju sa "0" (''décadi'') alatkama, uglavnom poljoprivrednim.

 

# [[Balzaminka|Balsamine]] (Balzaminka, prskavac)

# [[Mrkva|Carotte]] (Šargarepa/Mrkva)

# [[Paškanat|Panais]] (Paškanat/Pastrnjak)

# [[Rezervoar|Cuve]] (Bačva, kaca) [[1. 10.]]

|}

 

{| class="wikitable"

|- style="background:#ccf;"

|

# [[Jagorčevina|Primevère]] (Jagorčevina, jaglika)

# [[asparagus|Asperge]] (Asparagus, špargla/šparga)

# [[Lala|Tulipe]] (Lala, tulipan)

|}

 

{| class="wikitable"

|- style="background:#ccf;"

|}

 

Pet dodatnih dana (odn. šest u prestupnoj godini) su bili nacionalni praznici na kraju svake godine. Prvo su ih nazivali "sankilotide" (''les sans-culottides'') po [[sankiloti]]ma (''sans-culottes'') ali posle godine III ([[1795]]) jednostavno kao ''les jours complémentaires'':

 

Kalendar je ukinut u godini XIV (1805). Razlikuju se mišljenja oko metoda po kome bi bile određivane prestupne godine da je kalendar još na snazi. Postoje bar četiri hipoteze koje se koriste pri prebacivanju datuma u gregorijanski kalendar:

* Prestupne godine bi i dalje varirale tako da svaka nova godina (1. vandemijer) bude na ''jesenju ravnodnevicu'', kako je bilo od I do XIV godine. Ovo je bio jedini metod u zakonskoj upotrebi, mada je ponekad prolazilo pet godina između prestupnih.[http://www.gefrance.com/calrep/decrets.htm]

|}

 

 

== Eksterni linkovi ==

* [http://prairial.free.fr/calendrier/calendrier.php?lien=sommaireen Brumaire - The Republican Calendar, with Windows and Mac OS X applications, including a Dashboard's widget.] (fr es en eo pt de nl)

* [http://personal.telefonica.terra.es/web/jlmartinmas/repcalendar/calendar.html Another Republican calendar page, with an alternative Dashboard's widget]

 

[[Kategorija:Kalendari]]

[[Kategorija:Botanika]]

[[Kategorija:Poljoprivreda]]