Wikipedija

Suradnja četnika sa snagama Osovine u Drugom svjetskom ratu – razlika između verzija

Interaktivna pretraga historije
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
m (Script) File renamed: File:Kosta Pecanac.jpg → File:Kosta Pećanac.jpg File renaming criterion #3: Correct misleading names into accurate ones.
Kolega2357 (razgovor | doprinos)
20.730.146 izmena
m robot kozmetičke promjene
Red 1:
[[Datoteka:Nemac, domobran i Rade Radić.jpg|thumb|Njemački general major Friedrich Stahl, [[Hrvatsko domobranstvo|domobranski]] oficir i četnički komandant [[Rade Radić]], prilikom sastanka u centralnoj Bosni, 1942.<ref name="ushmm46717">{{cite web|url=http://resources.ushmm.org/inquery/uia_doc.php/query/45?uf=uia_BeHOBM|title=Photograph #46717|publisher=United States Holocaust Memorial Museum|accessdate=5 February 2011}}</ref>]]
[[Datoteka:Četnici i Nemci.jpg|thumb|right|[[Četnici]] poziraju s njemačkim okupacionim snagama u nepoznatom selu na području Jugoslavije.]]
[[FileDatoteka:Kosta Pećanac.jpg|thumb|Nemački oficir, srpski kolaboracionista [[Kosta Pećanac]] i albanski kolaboracionista [[Džafer Deva]] u [[Podujevo|Podujevu]], [[1941]].]]
 
'''[[Kolaboracija]] [[Četnici u Drugom svetskom ratu|četnika]] sa snagama [[snage Osovine|Osovine]]''' je tokom [[Drugi svjetski rat u Jugoslaviji|drugog svjetskog rata u Jugoslaviji]] poprimala razne forme, od nenapadanja do direktne vojne podređenosti.
 
[[Jugoslovenska vojska u otadžbini]] je predstavljala raznorodnu formaciju sastavljenu od raznih [[Četnici u Drugom svetskom ratu|četničkih grupa]]. [[Četnici|Četnici]] u Srbiji su isprva sa [[partizani]]ma učestvovali u [[ustanak u Srbiji 1941.|ustanku protiv okupatora]] [[1941]], ali nakon sloma ustanka kreću u taktiziranja sa Nemcima, a okreću se borbi protiv unutrašnjih neprijatelja - [[partizan]]a i drugih etničkih grupa. U [[NDH|Nezavisnoj Državi Hrvatskoj]] (Dalmaciji, Lici, Hercegovini i delu Bosne) četničke jedinice od početka organizuju Italijani kao jedinice [[Antikomunistička dobrovoljačka milicija|Antikomunističke dobrovoljačke milicije]].<ref name="Pop izdaje"/> Proklamativno su ove jedinice bile pod Vrhovnom komandom [[Dragoljub Draža Mihailović|Draže Mihailovića]], ali efektivno podređene italijanskoj vojnoj komandi.
 
[[Dragoljub Mihailović|Mihailovićeve]] četnike je podržavala [[Jugoslavija|jugoslovenska]] vlada u izbeglištvu, podržana od [[Saveznici u Drugom svetskom ratu|Saveznika]], te su četnici formalno postali deo savezničke koalicije, očekujući preuzimanje vlasti u trenutku savezničke pobede nad Nemačkom. U međuvremenu, otpor Osovini veoma je opao, a mnogi delovi JVuO su se borili zajedno sa osovinskim snagama protiv rivalske [[NOVJ|Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije]]. Nakon niza upozorenja tokom [[1943]], [[Saveznici u Drugom svetskom ratu|Saveznici]] su u decembru [[1943]]. doneli odluku o raskidu saradnje.<ref>[http://www.znaci.net/00001/171.htm Elisabeth BARKER: BRITANSKA POLITIKA NA BALKANU U DRUGOM SVJETSKOM RATU], Globus, Zagreb 1979</ref><ref>Winston Churchill: The Second World War. [5], Closing the ring, New York, Bantam Books, 1962</ref><ref>[http://www.znaci.net/00001/1.htm Fitzroy Maclean: RAT NA BALKANU], Stvarnost, Zagreb 1964</ref><ref>[http://www.znaci.net/00001/40.htm Jozo Tomasevich: ČETNICI U DRUGOM SVJETSKOM RATU 1941-1945], Zagreb 1979</ref><ref>[http://www.znaci.net/00001/5.htm F.W.D. Dikin: BOJOVNA PLANINA], Nolit, Beograd 1973</ref> Izbeglička vlada u kojoj je [[Dragoljub Mihailović|Mihailović]] bio ministar vojni raspuštena je u maju [[1944]], u avgustu je [[Kralj Petar II Karađorđević|kralj Petar]] ukinuo njegov štab, a u septembru pozvao sve pripadnike Jugoslovenske vojske u otadžbini da se priključe [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije]].
Red 15:
 
{{citiranje|- Ukupno brojno stanje četnika u NDH i Sloveniji: 22.500 ljudi.
<br />
- „Samostalni četnički odredi („Vertragschetniks“) više ne postoje, čak se i Drenović stavio pod komandu D.M.-a. Drenović, Tešanović i lokalni komandanti formalno sarađuju sa njemačkim i hrvatskim trupama.“ <ref>NAW, T-313, Roll 482, 000826: Sastav i brojno stanje neprijateljskih snaga u zoni odgovornosti 15. brdskog korpusa (datum: 1.9.1943.)</ref>|Nemački izveštaj od 1.9.1943.}}
 
Red 56:
{{citiranje|
2) Da komandir opštinskih četa stupa u dodir sa postavljenom opštinskom upravom i ne pokazujući ovaj akt saopšti joj da je određen da formira oružane snage na teritoriji opštine koje će služiti kao potpora vlasti radi održavanja mira i poretka a naročito kao oružana snaga za suzbijanje komunista ako se i kad pojave na teritoriji opštine. Ovaj štab će preduzeti sve potrebne mere da ovakav rad bude prećutno odobren i od strane Nedićevih odnosno nemačkih vlasti.
<br /><br />
6) Komandiri će narediti svojim seoskim komandirima da odmah otpočnu sa patroliranjem. Ova mera je neophodna jer se komunisti pošto su razbijeni vuku kroz sva sela u bednom stanju i malim grupama a u interesu je naše stvari da ih odmah razoružavamo.<ref>http://www.znaci.net/00001/4_14_1_33.htm Naređenje Štaba 1. valjevskog četničkog odreda od 13. decembra 1941. za saradnju sa vlastima srpske kvislinške vlade</ref>|Naređenje Štaba 1. valjevskog četničkog odreda za saradnju sa vlastima srpske kvislinške vlade (13. decembra 1941.)}}
 
Red 107:
Mihailović je 7. oktobra 1943. naređivao svojim četnicima borbu protiv partizana u Sandžaku "po svaku cenu" i nesukobljavanje sa Nemcima "po svaku cenu":
{{citiranje|9. Na slučaj dolaska nemačkih trupa u reon gde se vrši akcija, ne dolaziti sa ovima u dodir, a sprečiti po svaku cenu eventualni sukob.
<br />
10. Na slučaj nailaska na partizane, ovi se po svaku cenu moraju razbiti i reon Župe očistiti. <ref>[http://www.znaci.net/00001/4_14_3_9.htm Naređenje Draže Mihailovića od 7. oktobra 1943. komandantima kopusa u zapadnoj Srbiji za mobilizaciju ljudstva i borbu protiv NOVJ u Sandžaku]</ref>|Naređenje Mihailovića za borbu protiv partizana i nesukobljavanje sa Nemcima u Sandžaku (7. oktobra 1943).}}
 
Red 132:
=== Zajednička borba protiv partizana u NDH ===
{{main|Operacija Užice|Borbe za Jajce 1942.|Borbe za Livno 1942.|Bitka na Neretvi}}
[[FileDatoteka:BatallaDelNeretvaMapa2.png|250px|thumb|right|[[Bitka na Neretvi]] je jedan od primera borbe udruženih sila Osovine protiv jugoslovenskih partizana ([[Datoteka:Flag of Germany 1933.svg|25x22px]] [[Njemačka]], [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg|25x22px]] [[Italija]], [[Datoteka:Flag of Croatia Ustasa.svg|25x22px]] [[Nezavisna Država Hrvatska|Ustaše]] i [[Datoteka:Chetniks Flag.svg|25x22px]] [[Četnici]]).]]
U prvoj polovini 1942. nemačka okupaciona komanda proglasila je oblast južno od Save za ratnu zonu i time preuzela neposrednu komandu nad svim trupama. Sporazumi između četnika i NDH bili su sugerisani i odobreni od strane nemačke komande, tako da su ti sporazumi predstavljali faktičku integraciju četnika u operativnu i okupacionu upravu.
 
Red 166:
 
Za razliku od odnosa sa Rajhom i [[NDH]], saradnja četnika sa italijanskom okupacionom upravom odvijala se glatko, bila je vrlo razvijena i prilično javna, svuda gde su bili Italijani, u delovima NDH i Crnoj Gori. U komandi [[divizija Sassari|divizije »Sassari«]] u [[Knin]]u 29. oktobra 1941. godine [[Momčilo Đujić]] je s Talijanima potpisao sporazum o organizovanju četničkih jedinica:
[[FileDatoteka:Momčilo Đujić with an Italian officer.jpg|thumb|[[Momčilo Đujić]] sa italijanskim oficirom.]]
{{citiranje|1. Četničke jedinice formiraće se isključivo u srpskim selima na principu dobrovoljnosti, s tim, što će postojeće jedinice imati samo lako naoružanje.
</br></br>
Red 175:
6. Između talijanskih vojnih vlasti, vođa četničkih odreda i starešina srpskih sela (kapetana) uspostaviće se tesna saradnja. <ref>AVII, 479, 3-14/2.</ref>}}
 
Mihailovićev opunomoćenik vojvoda [[Ilija Trifunović - Birčanin|Ilija Trifunović - Birčanin]] stanovao je u okupiranom [[Split]]u, i javno se sastajao sa italijanskim visokim oficirima. U okupiranim gradovima - u [[Opatija|Opatiji]], [[Rijeka|Rijeci]], [[Knin]]u, [[Split]]u, [[Cetinje|Cetinju]], [[Podgorica|Podgorici]], [[Nikšić]]u, [[Pljevlja|Pljevljima]] - stanovali su oficiri [[JVuO]], a povremeno su bile smeštene i cele jedinice. Četničke jedinice opremane su i snabdevane od italijanskih štabova. Veći broj oficira Italijani su pustili iz zarobljeništva da bi bili angažovani u četničkim jedinicama pod njihovom komandom.<ref name="Pop izdaje">[http://www.znaci.net/00001/15.pdf Jovo Popović, Marko Lolić, Branko Latas: Pop izdaje, Stvarnost, Zagreb, 1988.]</ref> Oni su dugovali lojalnost Italijanima, pa se [[Jakov Jovović]] morao pravdati guverneru Crne Gore zbog uzvika "živio Kralj Petar".<ref>http://www.znaci.net/00001/4_14_1_90.htm Pismo Jakova Jovovića italijanskom guverneru Crne Gore o stavu četnika prema italijanskom okupatoru od 29. maja 1942.</ref>
 
Kada se u narodu počelo pričati o kolaboraciji i [[peta kolona|petokolonaštvu]], bosanski četnici su februara 1942. morali izdati saopštenje u kojem izjavljuju da je cilj pregovora "da se očuva srpsko stanovništvo", da "u zamjenu Italijani traže samo red i mir", da "nema opasnosti da će Italijani zvati naše mladiće u svoju vojsku" niti "da će se četnici pod njihovom komandom boriti protiv svoje braće Srba iz partizanskih jedinica."<ref>http://www.znaci.net/00001/4_14_1_53.htm Obaveštenje komandanta operativnih jedinica istočne Bosne i Hercegovine početkom februara 1942. o cilju i toku pregovora o saradnji četnika i italijanskog okupatora</ref> To se ubrzo pokazalo kao laž, jer su legalizovane četničke jedinice Italijani službeno nazvali dobrovoljačkom antikomunističkom milicijom ({{jez-it|[[Milizia Volontaria Anti-Comunista]]}}, skraćeno MVAC), čija je osnovna svrha bila borba protiv partizanskog pokreta otpora.
Red 191:
 
=== Italijanska politika prema Jugoslaviji ===
[[FileDatoteka:Pavle Đurišić i Pirzio Biroli.jpg|thumb|[[Pavle Đurišić]] i [[Pirzio Biroli]], italijanski guverner Crne Gore.]]
Italijanska politika prema Jugoslaviji se svodila na staru devizu: zavadi pa vladaj (lat. ''[[divide et impera]]''). Pre rata su podržavali i obučavali hrvatske ustaše radi rušenja Kraljevine Jugoslavije, a tokom rata su podržavali srpske četnike radi destabilisanja Nezavisne Države Hrvatske. Razlog tome je bio [[Jadran]]ska obala. Talijanska obavještajna služba iz Zadra ovako definiše njihove interese:
{{citat|»Jedna velika Hrvatska, naklonjena ili prijateljski raspoložena prema Italiji, nemoguća je; Hrvati su istorijski bili i jesu naši neprijatelji. Razlog: Jadransko more. Naši interesi za ovo more su u čistoj suprotnosti i mi ne možemo u jednoj velikoj Hrvatskoj da oživimo i, još gore, da uspostavimo staru Austriju. S druge strane, Hrvatska nikad nije bila sposobna da živi a da se na nekog ne oslanja, pa pošto se neće oslanjati na Italiju, znači, ukoliko bude veća, utoliko će biti opasnija po nas. Stoga bi bilo poželjno da se stvori takva Hrvatska koja bi, prema svojim prirodnim mogućnostima, bila mala.
Red 214:
Iako su četnici na lokalu pomagali nemačkim trupama protiv partizana, do sredine 1943. godine [[Hitler]] je svojim jedinicama strogo branio svaku saradnju sa četnicima.<ref>NAW, T-311, Roll 175, 000378: Izvještaj o djelatnosti operativnog odjeljenja komande Jugostoka za novembar 1942 (30. novembar 1942.). „Svaka, pa i privremena, veza sa antikomunistički nastrojenim četnicima u Hrvatskoj je protivna naređenju Fuehrera, Ia 3071/42 o borbi protiv bandi.“</ref><ref>NAW, T-311, Roll 175, 000544: Zabilješka sa sastanka kod načelnika štaba Jugoistoka (1. mart 1943.). „Uprkos borbenoj pomoći hrabrih četnika, koja je doprinijela deblokadi opkoljenih dijelova 718. pješadijske divizije, njemačke trupe imaju zadatak da se brzo probiju do boksitne oblasti. One imaju instrukcije da smatraju četnike neprijateljima."</ref>
 
Četnici su u NDH služili Nemcima za razne namene: dostavljanje obaveštenja o komunistima, pomoć nemačkim nabavkama stoke, pomoć trupama u svojstvu vodiča, pomoć u ljudstvu, učestvovanje u osovinskim operacijama (na primer [[operacija Citen|operacija Ziethen]], [[operacija Bora|operacija Bora]]), i druge potrebne radnje za gušenje ustaničkog pokreta.<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_14_3_259.htm Izveštaj Komande 15. brdskog armijskog korpusa od 19. novembra 1943. Štabu 2. oklopne armije o saradnji četnika sa nemačkim trupama u Dalmaciji i zapadnoj Bosni]</ref> Nemci su četnike snabdevali oružjem i opremom i dozvoljavali im da po potrebi koriste njihove garnizone za smeštaj i motorizaciju za transport. Partizanske pokrete u Bosni i Hrvatskoj Nijemci su u više slučaja doznavali na osnovu četničkih dojava.<ref>NAW, T-314, Roll 563, 001061-2: Dnevni izvještaj obavještajnog odjeljenja 15. brdskog korpusa (31. januar 1944.)</ref>
 
Nakon kapitulacije Italije [[8. septembar|8. septembra]] [[1943]]. sve četničke snage iz italijanske okupacione zone u [[NDH]] ubrzo su uspostavile punu saradnju sa novouspostavljenim nemačkim okupacionim vlastima.<ref>Vidi [[s:Uputstvo komandanta nevesinjskog korpusa od 30. decembra 1943. komandantu konjičke brigade|Uputstvo komandanta nevesinjskog korpusa od 30. decembra 1943. komandantu konjičke brigade]], [[s:Izveštaj majora JVUO Vasilija Marovića od 17. februara 1944.|Izveštaj majora JVUO Vasilija Marovića od 17. februara 1944.]], [[s:Izveštaj kapetana JVUO Franca Kovača od 23. februara 1944.|Izveštaj kapetana JVUO Franca Kovača od 23. februara 1944.]]...</ref> Nemci oktobra 1943 navode neke četničke vođe sa kojima se uspešno odvija saradnja: [[Mane Rokvić]] ("''izjašnjava se za Nemačku i u slučaju neprijateljskog iskrcavanja stoji sigurno na našoj strani''"), [[Momčilo Đujić]] ("''Ljotićev pristalica, prisluškivanjem je više puta dokazano da je slao lažne izveštaje D. M. kako bi se izvukao ispod njegovog uticaja''"), [[Uroš Drenović]] ("''nepomirljiv protivnik komunista", "više od godine dana sarađuje otvoreno sa nemačkim Vermahtom''") i drugi.<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_14_3_259.htm Izveštaj Komande 15. brdskog armijskog korpusa od 19. novembra 1943. Štabu 2. oklopne armije o saradnji četnika sa nemačkim trupama u Dalmaciji i zapadnoj Bosni]</ref> Nemci u izvještaju 114. lovačke divizije od 5. novembar 1943. zaključuju da bi osiguranje dugih linija snabdijevanja bez četnika bilo „nezamislivo“.<ref>NAW, T-314, Roll 566, 000338: Izvještaj 114. lovačke divizije o rezultatima saradnje sa četnicima (5. novembar 1943.).</ref>
 
Ponesen padom Italije [[Dragoljub Mihailović|Mihailović]] je poveo izvesne akcije protiv Nemaca, kao što je [[Napad na Višegrad oktobra 1943.|napad na garnizon u Višegradu]] [[5. oktobar|5. oktobra]] [[1943]]. u kojem su se, pored trupa NDH, nalazile i dve čete Vermahta, ali ubzo stupa u pregovore sa novim nemačkim izaslanikom za Balkan [[Herman Nojbaher|Hermanom Nojbaherom]]. Nemački komandant [[Balkan|Jugoistoka]] [[Maksimilijan fon Vajhs]] u svom [[s:Izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka o stanju na Balkanu 1.11.1943.|izveštaju]] od 1.11. 1943. u Titu vidi najvećeg neprijatelja a u Mihailoviću potencijalnog saradnika.<ref>[https://sr.wikisource.org/sr-el/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%98_%D0%BD%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%87%D0%BA%D0%BE%D0%B3_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0_%D0%88%D1%83%D0%B3%D0%BE%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%BE_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%9A%D1%83_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%83_1.11.1943. Izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka o stanju na Balkanu 1.11.1943.]</ref>
 
{{citiranje|Komunizam u Srbiji ima sve veći uticaj. (...) Crvene snage nameravaju da prodru u Srbiju preko Drine. Mihailović vrši pripreme da ih odbije. (...)
<br />
Zbog toga Mihailović već traži vezu sa nemačkim komandama, da ne bi potpao pod komunističku vlast.<ref>[https://sr.wikisource.org/sr-el/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%98_%D0%BD%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%87%D0%BA%D0%BE%D0%B3_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0_%D0%88%D1%83%D0%B3%D0%BE%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%BE_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%9A%D1%83_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%83_1.11.1943. Izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka o stanju na Balkanu 1.11.1943.]</ref>|Izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka o stanju na Balkanu 1.11.1943.}}
 
Red 294:
| align = right}}
 
Kad je sredinom marta 1944. operativna grupa sastavljena od [[Druga proleterska divizija NOVJ|Druge]] i [[Peta krajiška divizija NOVJ|Pete divizije]] prodrla iz [[Sandžak]]a u zapadnu Srbiju, sve nesuglasice zmeđu četnika i Nemaca su potisnute i trupe sastavljene od jedinica [[Vermaht|Vermahta]]a i [[Vafen-SS|SS]], korpusa JVUO, bugarskog okupacionog korpusa, [[Srpska državna straža|SDS]], [[Srpski Doborvoljački Korpus|SDK]] i [[Ruski Zaštitni Korpus|ruskog korpusa]] pod objedinjenom nemačkom komandom generala Felbera funkcionisale su kao jedinstvena operativna grupa za [[Operacija Kamerjeger|operaciju Kamerjeger]]. Kod nadležne četničke komande [[Neško Nedić|Neška Nedića]] bio je akreditovan nemački kapetan Vajel kao oficir za vezu. Zajedničke operacije trajale su nešto duže od dva meseca.<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_12_4_57.htm Izveštaj Vojnoupravnog komandanta jugoistoka od 13. maja 1944.]</ref>
 
Istovremeno je, usled slabljenja snaga [[NOVJ]] u Crnoj Gori [[21. brdski armijski korpus (Nemačka)|21. nemački korpus]] pokrenuo [[10. april]]a [[1944]]. [[Operacija "Frilingservahen" (april-maj 1944)|operaciju "Frilingservahen"]], uz masovno učešće četnika. Operacija je pripremljena u saradnji sa [[Pavle Đurišić|Pavlom Đurišićem]] i započeta tako što su četnici zajedno sa Nemcima iz nemačkih garnizona napali na slobodnu teritoriju. Plan napada je bio sledeći:
Red 317:
[[181. pešadijska divizija (Nemačka)|181. peš. div.]] obezbediće odgovarajuće informisanje četničke Grupe "Jug" (major Lašić i Bukatonović u Podgorici) kao i Grupe "Nikšić".<ref>Obaveštenje Komande 21. brdskog korpusa Komandi 181. brdske divizije od 08.04.1944., Vojnoistorijski institut, NAV--T-311, r. 663, s. 357</ref>}}
 
Neposredna četničko-nemačka operativna saradnja ponovila se i prilikom nemačkih operacija [[operacija "Trumpf"|"Trumpf"]] i [[Operacija "Halali"|"Hallali"]] u jablaničko-topličkoj oblasti protiv [[21. srpska divizija NOVJ|21]]. [[22. srpska divizija NOVJ |22]]. [[24. srpska divizija NOVJ |24]]. i [[25. srpska divizija NOVJ |25]]. divizije NOVJ tokom jula i avgusta 1944.
 
=== Mihailovićeva ponuda Nemcima 1944. ===
Red 356:
Specijalni nemački izaslanik [[Hermann Neubacher]] je ocenio da obećanja Draže Mihajlovića u pogledu lojalnog držanja treba uzeti ozbiljno, pošto je dokazao on "da je toliki antikomunista, da je usprkos engleskim ponudama dao prednost prosjačenju kod okupatora pred slogom s crvenom stranom".<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_14_4_229.htm ZABELEŠKA OBAVEŠTAJNOG ODELJENJA KOMANDE JUGOISTOKA OD 18. AVGUSTA 1944. POVODOM PONUDE DRAŽE MIHAILOVICA ZA SARADNJU U BORBI PROTIV JEDINICA NOVJ]</ref> Ovi pregovori završili su formulisanjem inicijative za formiranje srpske armije od 50.000 ljudi za borbu protiv komunizma kojom bi rukovodio [[Dragoljub Mihailović|Mihailović]], a koju bi opremila nacistička Nemačka. Ali [[Hitler]] je odbacio inicijativu, naglasivši da će to oružje "jednom kasnijom prilikom biti upravljeno protiv Nemaca." On je odobrio samo taktičku saradnju sa četnicima.<ref>[http://sr.wikisource.org/sr/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B1%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%88%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D1%84%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B0%D1%9A%D0%B0_%D0%A5%D0%B8%D1%82%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%83_%D0%BE_%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83_%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%9A%D0%B5_%D1%81%D0%B0_%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BC%D0%B0_%D0%BE%D0%B4_22.8.1944. Službena beleška sa referisanja Hitleru o planu saradnje sa četnicima od 22.8.1944.]</ref>
 
Ipak, u skladu sa idejom o formiranju srpskog korpusa pod komandom [[Dragoljub Mihailović|Mihailovića]] koji bi se borio na strani Nemaca, [[6. septembra]] [[1944]]. [[Srpska državna straža]] i [[Srpska granična straža]] (ukupno oko 13.000 ljudi) stavljene su pod komandu Mihailovićevog komandanta Srbije generala [[Miroslav Trifunović Dronja|Trifunovića]]. Potom su jedinice [[Srpska državna straža|Srpske državne straže]] i [[Srpska granična straža|Srpske granične straže]] 6. oktobra [[1944]]. sabrane su u Jagodini gde je od njih formiran [[Srpski udarni korpus]] sa tri divizije, koji je brojao oko 6.800 ljudi.
 
=== Saradnja tokom bitke za Srbiju ===
{{Poseban članak|Bitka za Srbiju 1944.}}
{{citiranje|Usljed jakog partizanskog pritiska, još četničkih jedinica, uključujući i one iz Istočne Srbije, su izrazile spremnost za daljnu borbu protiv komunizma u saradnji sa Wehrmachtom.<ref>NAW, T-311, Roll 194, 000095: Izvještaj o neprijatelju u Srbiji, Hrvatskoj, Crnoj Gori i Albaniji (Dodatak za savjetovanje kod načelnika štaba jugoistoka od 2. oktobra 1944.)</ref>|Njemački izvještaj od 2. oktobra 1944.}}
Red 365:
Od kraja [[1943]]. Saveznici su promenili odnos prema [[Dragoljub Mihailović|Mihailovićevim]] snagama, a njihov prioritet u Jugoslaviji postalo je jačanje snaga [[NOVJ]] u Srbiji.<ref>[http://www.znaci.net/00001/1_11.htm Ficroj Meklejn: RAT NA BALKANU, glava 11 - NOVI DOGOVOR]</ref> Vrhovni štab NOVJ nameravao je da partizanske snage u Srbiji pomogne prodorom jačih snaga iz [[Bosna|Bosne]] i [[Crna Gora|Crne Gore]]. Nemačka komanda, kao i Mihailović, bili su rešeni da to spreče.
 
[[NOVJ]] je nastojala da koncentriše snage na levoj strani [[Lim (reka)|LimLima]]a za proboj u [[Srbija|Srbiju]]. Nemačka [[Komanda Jugoistoka (Nemačka)|Komanda Jugoistoka]] je rešila da brani [[Srbija|Srbiju]] aktivnim dejstvima - sprečavanjem pokreta jedinica [[NOVJ]] kroz [[Bosna|Bosnu]] prema zapadu, kao i nizom krupnih i ambicioznih operacija u [[Sandžak]]u i istočnoj [[Bosna|Bosni]] sračunatih na razbijanje koncentracija [[NOVJ]] i njihovo onesposobljavanje za ofanzivna dejstva. Snage [[JVuO]] sa velikim entuzijazmom učestvovale su u ovim operacijama, kao i u onim koje je organizovao nemački komandant [[Srbija|Srbije]] protiv lokalnih partizana i povremenih prodora. Vrhunac ovog sadejstva nastupio je u avgustu [[1944]]<ref>[Ratni dnevnik komande Grupe armija »F« za period od 1. jula do 31. decembra 1944. godine, http://www.znaci.net/00001/4_12_4_218.htm] Zbornik dokumenata i podataka o NOR-u, tom XII (nemački dokumenti), knjiga 4, Vojnoistorijski institut, Beograd - prilog 1</ref><ref>[Službena beleška oficira Abvera Komande Jugoistoka od 22. avgusta 1944. sa referisanja komandanta Jugoistoka Adolfu Hitleru, http://www.znaci.net/00001/4_12_4_112.htm] Zbornik dokumenata i podataka o NOR-u, tom XII (nemački dokumenti), knjiga 4, Vojnoistorijski institut, Beograd - dokument 112</ref>, kada su se odvijala najintenzivnija i najmasovnija dejstva. Uoči bitke sa partizanima, nemački Wehrmacht je snabdeo četnike raspoloživim zalihama italijanskog pešadijskog oružja i municije:
{{citiranje|U nadovezi na dogovor od 15. 8. saopštava se, da se za izdavanje četničkim jedinicama mogu staviti na raspolaganje, u najboljem slučaju, sledeća oružja: 7.000 pušaka 6,5 mm (ital.) sa po 100 metaka 50 teš. mitraljeza 8 mm (ital.) sa po 13.000 metaka 42 laka bacača 4,5 mm (ital.) sa po 250 metaka. Upozorava se na to, da je time iscrpljena celokupna zaliha italijanske pešadijske municije u domenu Komandanta Jugoistoka i da se nove pošiljke mogu očekivati tek od oktobra 1944. godine i to u ograničenom obimu.<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_14_4_228.htm Obaveštenje operativnog odeljenja komandanta Jugoistoka od 16. avgusta 1944. obaveštajnom odeljenju o odobrenim količinama oružja i municije četničkim jedinicama]</ref>|Obaveštenje komande Jugoistoka o odobravanju oružja i municije četnicima (16. avgust 1944.)}}
 
Red 373:
korpusu prilikom borbi protiv Rusa u rejonu okuka Dunava-Zaječar.“ <ref>NAW, T-311, Roll 194, 000562-4: Držanje D.M.-četnika u Srbiji (dodatak za izvještaj o neprijateljskim namjerama od 19. oktobra 1944.)</ref>|Njemački izvještaj od 19. oktobra 1944.}}
 
=== Saradnja tokom proboja Armijske grupe "E" iz Grčke ===
{{Poseban članak|Proboj Armijske grupe "E" iz Grčke|Povlačenje kolaboracioanista u Treći Rajh}}
Tokom septembra [[1944]]. glavna Mihailovićeva mobilna formacija u centralnoj i zapadnoj Srbiji, [[Četvrta grupa jurišnih korpusa JVuO|Četvrta grupa jurišnih korpusa]] pod komandom [[Dragoslav Račić|Dragoslava Račića]], zajedno sa brojnim pridruženim jedinicama, poražena je od nastupajućih snaga [[NOVJ]] i potisnuta prema [[Beograd]]u. Ove jedinice Nemci su tokom [[3. oktobra|3]], [[4. oktobra|4.]] i [[5. oktobra]] 1944. vozovima prebacili sa železničkih stanica Topčider i Ripanj do [[Kraljevo|Kraljeva]].<ref>Ratko Parežanin; MOJA MISIJA U CRNOJ GORI, Rim 1974 - strane 17-18</ref><ref>Radomir Milošević - Čeda: ZAKASNELI RAPORT, Interprint, Beograd 1996 - strane 78-79</ref>
Red 381:
{{Wikisource|Izveštaj Komande grupe armija "E" Komandantu Jugoistoka od 11.11.1944.}}
Komandant [[Armijska grupa E|Armijske grupe E]] [[Aleksander Ler|Ler]] u svom pregledu brojnog stanja od [[16. novembra]] [[1944]]. navodi 10.000 četnika Pavla Đurišića kao svoje vlastite snage<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_12_4_174.htm Pregled brojnog stanja jedinica potčinjenih Grupi armija »E« na dan 16. 11. 1944. godine, Zbornik dokumenata i podataka o NOR-u, tom XII - dokumenti nemačkog rajha, knjiga 4], Vojnoistorijski institut, Beograd - dokument 174</ref>, dok u izveštaju vrhovnoj komandi za četnike iz Srbije kaže da se "drže u senci Vermahta". Četničko-nemačko nevoljno savezništvo veoma dobro oslikava sledeći izveštaj:
{{citat|"Grupa Marković (2500—3000), u sporazumu sa nem. vojskom, osigurava odsek Mitrovica — Raška (mesta uklj.) — Novi Pazar. Izviđanje protiv Bugara, Tita i Sovjeta. Do sada nije bilo ozbiljnih incidenata. Potrebna je opreznost. [[Miiroslav Trifunović|Trifunović]] sa oko 10.000 četnika [[Dragoslav Račić|Račića]] i [[Dragutin Keserović|Keserovića]], uporedno sa nem. pokretima u rejonu Prijepolje. Pravac marša Foča. U početku učešće u borbenim dejstvima na nemačkoj strani (zaštita bokova). U poslednje vreme samo saputnici. Utisak: dokle god postoje zajednički interesi — uopšte mir. Ako vide mogućnost uspeha, bezuslovno treba očekivati prepade na nemački [[Vermaht|Vermaht]], naročito na odvojene grupe."<ref>[http://sr.wikisource.org/sr-el/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%98_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B5_%D0%B3%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%B5_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%98%D0%B0_%22%D0%95%22_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%83_%D0%88%D1%83%D0%B3%D0%BE%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%BE%D0%B4_11.11.1944. Izveštaj Komande grupe armija "E" Komandantu Jugoistoka od 11.11.1944.], Vojnoistorijski institut, NAV--T-311, r. 184</ref>}}
 
==== Zajednički proboj iz Srbije ====
{{citiranje|„Draža Mihailović će nastaviti borbu protiv komunizma. Njegove jedinice se već bore sa Titovim trupama i imaju djelomično vezu sa njemačkim jedinicama (pukovnik v. Jungfeld, general Müller). Sada je stvar u tome, kako upotrebiti četničke jedince kao prethodnice i osiguranje za komunikacije prilikom predstojećeg izmještanja njemačkih trupa iz Srbije.“<ref>[http://sr.wikisource.org/wiki/Zabilje%C5%A1ka_sa_savjetovanja_visokih_njema%C4%8Dkih_politi%C4%8Dkih,_vojnih_i_policijskih_li%C4%8Dnosti_o_%C4%8Detni%C4%8Dkom_pitanju_u_Srbiji,_8._oktobra_1944. Zabilješka sa savjetovanja visokih njemačkih političkih, vojnih i policijskih ličnosti o četničkom pitanju u Srbiji, 8. oktobra 1944.]</ref>|Zabilješka sa savjetovanja njemačkog okupacionog vrha o četničkom pitanju u Srbiji, 8. oktobra 1944.}}
 
Red 390:
Prilikom proboja od [[Sjenica|Sjenice]] prema [[Prijepolje|Prijepolju]] [[24. oktobra|24]]-[[31. oktobra]] [[1944]]. Nemci su nastupali zajedno sa borcima [[Srpski udarni korpus|Srpskog udarnog korpusa]] protiv snaga [[37. sandžačka divizija|37. sandžačke divizije]]. Od Prijepolja se glavnina [[Armijska grupe "E"|Armijske grupe "E"]] kroz Sandžak usmerila na pravac Prijepolje - Višegrad - Rogatica - Sarajevo. Jednim motorizovanim bataljonom Nemci su 1. novembra otvorili su put Prijepolje - Pljevlja, i usmerili celokupne četničke snage iz [[Srbija|Srbije]] na pravac [[Sjenica]] - [[Prijepolje]] - [[Pljevlja]] - [[Goražde]]. Time su iskoristili snage [[JVUO]] iz Srbije kao svoju levu pobočnicu. Nakon toga, svojim napadom na NOVJ u pravcu Tuzle ([[Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni decembra 1944]]) sadejstvovale su snagama [[Armijska grupa E|Armijske grupe E]] u njihovom proboju na sever.
 
==== Saradnja u Crnoj Gori ====
{{Poseban članak|Proboj XXI brdskog korpusa iz okruženja|Pavle Đurišić|Crnogorski dobrovoljački korpus}}
[[ImageDatoteka:Proboj 21 AK okt dec 1944.png|mini|250px|[[Proboj nemačkog 21. brdskog korpusa iz okruženja]] u Crnoj Gori uz pomoć intervencije 91. korpusa sa severa. Sa 21. korpusom nastupali su zajedno četnici [[Pavle Đurišić|Pavla Đurišića]].]]
Dok su srbijanski četnici sadejstvovali su snagama Armijske grupe E u njihovom proboju na sever, za to vreme crnogorski četnici učestuju u [[Proboj XXI brdskog korpusa iz okruženja|proboju XXI brdskog korpusa iz okruženja]]. Jedinice crnogorskih četnika, koje su od Nemaca takođe preformirane u dobrovoljačke pukove ("[[Crnogorski dobrovoljački korpus]]"), borile su se u sastavu nemačkog [[21. brdski armijski korpus (Nemačka)|21. brdskog korpusa]] između [[Danilovgrad|Danilovgrada]]a i [[Cetinje|Cetinja]] rame uz rame sa nemačkim vojnicima. Ove snage učestvovale su zajedno sa nemačkim snagama u operacijama protiv NOVJ ([[Operacija Frilingservahen aprila 1944|Frilingservahen]], [[Operacija Ribecal avgusta 1944|Ribecal]]). Komandant [[Armijska grupa E|Armijske grupe "E"]] je u svom izveštaju od ove četnike ubrojao u brojno stanje svojih jedinica:
{{citat|C. D. K. od 3 puka, pod komandom potpukovnika [[Pavle Đurišić|Đurišića]], formiran neposredno od strane K-de 2. OkA ([[Druga oklopna armija (Nemačka)|Druga oklopna armija]]), bio je do sada u službenom pogledu potčinjen K-di 2. OkA a u snabdevačkom i taktičkom pogledu 181. peš. div., koja je trebalo da se obimno uključi u obuku.<ref>Izveštaj Komande 21. brdskog korpusa Komandi grupe armija "E" od 23.09.1944., Vojnoistorijski institut, NAV--T-311, r. 664, s. 817</ref>}}
 
==== Saradnja u Bosni ====
{{main|Proboj Armijske grupe "E" kroz istočnu Bosnu|Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni decembra 1944}}
[[Armijska grupa "E"]] imala je u planu otvaranje komunikacija kroz istočnu Bosnu, pa je krajem novembra jedna njena divizija ([[11. poljska vazduhoplovna divizija (Nemačka)|11. poljska vazduhoplovna divizija]]) započela napad pravcem od [[Rogatica|Rogatice]] prema [[Zvornik]]u, protiv snaga [[Treći udarni korpus NOVJ|Trećeg udarnog korpusa]] [[NOVJ]]. Međutim, kako su tokom ofanzive [[NOVJ]] i Crvene armije od 3. decembra nemačke pozicije na [[Sremski front|Sremskom frontu]] ozbiljno ugrožene, ova divizija hitno je izvučena i transportovana prugom [[Sarajevo]] - [[Slavonski Brod]] na [[Sremski front]]. Na njeno mesto usmerena je glavnina četnika iz [[Srbija|Srbije]].
 
Oni su, pod ličnom komandom [[Dragoljub Mihailović|Mihailovića]], nakon koncentrisanja unutar nemačko-ustaških linija, izvršili [[Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni decembra 1944|napad na snage NOVJ]]. 8. decembra [[1944]]. ujutro sa nemačko-ustaških položaja u okolini [[Rogatica|Rogatice]] krenuli u silovit napad prema [[Zvornik|Zvorniku]]u. Ovaj napad bio je usklađen sa napadom nemačkog 34. armijskog korpusa sa druge strane, pravcem [[Užice]] - [[Ljubovija]] - [[Zvornik]]. Ovom prilikom četnicima su Nemci obezbedili snabdevanje municijom, kao i zbrinjavanje ranjenika u nemačkim bolnicama u [[Sarajevo|Sarajevu]]. Pošto je prodor četnika prema [[Zvornik]]u odbijen, njihova glavnina usmerila se prema oslobođenoj [[Tuzla|Tuzli]]. U [[Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni decembra 1944|neizvesnim borbama od 24. do 28. decembra]] [[Treći udarni korpus NOVJ]] krajnjim naporom odbio je ovaj napad.
 
Nakon ovog poraza, glavnina [[Dragoljub Mihailović|Mihailovićevih]] snaga razmestila se u [[Modriča|Modriči]] i okolini, gde su nakon kraćeg sukoba uspostavili sporazum sa snagama NDH. Tako su se našli na za Nemce vitalnoj komunikaciji Sarajevo - Brod, vodeći zajedno sa Nemcima teške dvomesečne borbe protiv [[Druga armija JA|Druge jugoslovanske armije]], koja je nastojala da je prekine. Preko pukovnika Borote, komandanta Romanijskog korpusa JVuO, uspostavljena je saradnja sa nemačkim štabom u [[Sarajevo|Sarajevu]], od kojeg je obezbeđeno snabdevanje municijom i bolničko zbrinjavanje ranjenika<ref>[http://www.znaci.net/00001/4_14_4_130.htm Opšti uslovi sporazuma o saradnji između četnika i nemačkih jedinica pripremljeni za pregovore decembra 1944. godine], Zbornik dokumenata i podataka NOR-a, tom XII, knjiga 4, Vojnoizdavački zavod, Beograd - dokument broj 130</ref><ref>[http://www.znaci.net/00001/4_12_4_219.htm Ratni dnevnik Armijske grupe E 1.10.1944-31.12.1944], Zbornik dokumenata i podataka NOR-a, tom XII, knjiga 4, Vojnoizdavački zavod, Beograd - prilog broj 2, (10. decembar 1944)</ref>. [[Dragoljub Mihailović|Mihailovićeva]] grupacija takođe je uspostavila vezu sa Štefanom Hedrihom ({{jez-nem|Stefan Hedrich}}), SS-oberfirerom i inspektorom u glavnom štabu SS, komandantom SS-oblasti Severozapadna Bosna<ref>[http://www.znaci.net/00001/181.htm Roland Kaltenegger: Totenkopf & Edelweiß], četvrti deo: Das Kriegsjahr 1944 (Ares verlag, Graz), strana 268</ref >.
Red 455:
 
[[Datoteka:Sir Winston S Churchill.jpg|thumb|175px|"''Razlog zašto smo obustavili snabdevanje Mihailovića oružjem i nismo mu dali podršku bio je jednostavan. On se nije borio protiv neprijatelja i, štaviše, neki njegovi potčinjeni pravili su sporazume sa neprijateljem''." ([[Winston Churchill]])]]
U aprilu 1943. saveznici su uspostavili kontakt sa [[partizani|partizanima]]ma i postepeno počeli da im pružaju materijalnu i propagandnu podršku. Mihailoviću je postavljen ultimatum i zadat rok da otpočne sa protivosovinskim aktivnostima prema instrukcijama savezničke Komande Sredozemlja. Budući da do tih protivosovinskih aktivnosti [[JVUO]] nije došlo, u decembru 1943. saveznici su doneli odluku da uskrate svaku pomoć Mihailoviću i da svu pomoć i podršku prenesu na partizane. Savezničke misije su do maja 1944. povučene iz štabova JVUO.
 
Jedan od učesnika u događajima, [[Ficroj Meklejn]] (''Fitzroy MacLean'') u knjizi ''Eastern Approaches'' ovako je opisao taj preokret u savezničkoj politici:
Red 464:
 
{{citiranje|U ovom sudbonosnim i za Jugoslaviju velikim danima, kada pobedonosne armije Sovjetskog Saveza stoje na našoj granici s jedne strane, a američke i britanske s druge strane, kada je dan naše slobode u punom svanuću, pozivam sve Srbe, Hrvate i Slovence da se ujedinite i pristupite Narodnooslobodilačkoj vojsci pod maršalom Titom. (...) tom našom narodnom vojskom, koja je jednodušno priznata, podržavana i pomagana od naših velikih saveznika, Velike Britanije, Sovjetskog Saveza i Sjedinjenih Država Amerike.
<br /><br />
Svi oni, koji se oslanjaju na neprijatelja protiv interesa svog vlastitog naroda i njegove budućnosti, i koji se ne bi odazvali ovom pozivu, neće uspeti da se oslobode izdajničkog žiga, ni pred narodom ni pred istorijom. Ovom mojom porukom vama, odlučno osuđujem zloupotrebu imena kralja i autoriteta krune, kojom se pokušavalo opravdati saradnja sa neprijateljem i izazvati razdor među borbenim narodom u najtežim časovima njegove istorije, koristeći time samo neprijatelju.<ref name="prekoBBC">[http://sr.wikisource.org/sr-el/Позив_краља_Петра_II_на_приступање_Народноослободилачкој_војсци_Југославије Poziv kralja Petra II na pristupanje Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije]</ref>|Poziv kralja Petra II na pristupanje Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije}}
 
Red 489:
 
== Literatura ==
* [http://www.znaci.net/00001/4_12_4.htm Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavije. Tom XII, knj. 4, Dokumenti nemačkog Rajha : 1944-1945], Vojnoistorijski institut, Beograd
* [http://www.znaci.net/00001/4_14_1.htm Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavije. Tom XIV, knj. 1, Dokumenti četničkog pokreta Draže Mihailovića 1941-1942], Beograd, Vojnoistorijski institut, 1972, COBISS.SR-ID: 32586252
* [http://www.znaci.net/00001/4_14_2.htm Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavije. Tom XIV, knj. 2, Dokumenti četničkog pokreta Draže Mihailovića januar-septembar 1943], Beograd, Vojnoistorijski institut, 1973, COBISS.SR-ID: 32586253
* [http://www.znaci.net/00001/4_14_3.htm Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavije. Tom XIV, knj. 3, Dokumenti četničkog pokreta Draže Mihailovića, septembar 1944 - avgust 1944], Beograd, Vojnoistorijski institut, 1973, COBISS.SR-ID: 32586254
* [http://www.znaci.net/00001/4_14_4.htm Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavije. Tom XIV, knj. 4, Dokumenti četničkog pokreta Draže Mihailovića, avgust 1944 - maj 1945], Beograd, Vojnoistorijski institut, 1976.
* [http://www.znaci.net/00001/114.htm Branko Latas: DOKUMENTI O SARADNjI ČETNIKA SA OSOVINOM], Beograd 2006.
* [http://www.znaci.net/00001/11.htm Milovanović, Nikola: Draža Mihailović], Beograd, PEGAZ 1991. COBISS.SR-ID: 2328588
* [http://www.znaci.net/00001/171.htm Elizabet Barker: Britanska politika prema jugoistočnoj Evropi u drugom svjetskom ratu], Zagreb, Globus 1979, COBISS.SR-ID: 77735943
* [http://www.znaci.net/00001/40.htm Jozo Tomasevich: ČETNICI U DRUGOM SVJETSKOM RATU 1941-1945], Sveučilišna naklada Liber - Zagreb 1979
 
== Vidi još ==
Red 507:
== Vanjske veze ==
{{commonscat|Chetnik collaboration with Axis occupation}}
* [http://www.e-novine.com/srbija/srbija-tema/73620-Svi-smo-saraivali-Nemcima-osim-mene.html Svi smo sarađivali sa Nemcima, osim mene (Transkripti sa suđenja Draži Mihailoviću)]
* [http://www.znaci.net/00001/40.htm Jozo Tomasevich: ČETNICI U DRUGOM SVJETSKOM RATU 1941-1945 (Stanford University Press 1975)]
** [http://www.znaci.net/00001/40_45.htm Dvojna politika u Srbiji)]
** [http://www.znaci.net/00001/40_47.htm Kolaboracija s Talijanima u Crnoj Gori)]
** [http://www.znaci.net/00001/40_48.htm Kolaboracija s Talijanima u NDH)]
** [http://www.znaci.net/00001/40_49.htm Kolaboracija s Talijanima u Sloveniji)]
** [http://www.znaci.net/00001/40_50.htm Kolaboracija s ustaškom državom)]
** [http://www.znaci.net/00001/40_57.htm Sporno pitanje kolaboracije)]
** [http://www.znaci.net/00001/40_62.htm Četničko-njemački sporazumi o kolaboraciji u Srbiji)]
** [http://www.znaci.net/00001/40_63.htm Neformalna kolaboracija u Srbiji)]
** [http://www.znaci.net/00001/40_64.htm Kolaboracija izvan Srbije do oktobra 1944.)]
** [http://www.znaci.net/00001/40_72.htm Slom njemačko-četničke obrane u zapadnoj Srbiji)]
** [http://www.znaci.net/00001/40_78.htm Nastavak kolaboracije s Nijemcima )]
* [http://www.znaci.net/00001/41.htm Fikreta Jelić-Butić. ĈETNICI U HRVATSKOJ 1941-1945]
* [http://www.vojska.net/eng/world-war-2/independent-state-of-croatia/chetniks/ Chetnik collaboration with NDH], both in English and Serbian
* [http://www.vojska.net/eng/world-war-2/italy/chetniks/ Chetnik collaboration with Italians], both in English and Serbian
* [http://www.vojska.net/eng/world-war-2/montenegro/chetniks/ Chetniks in Montenegro], both in English and Serbian
* [http://www.vojska.net/eng/world-war-2/chetniks/ Chetnik movement during World War II]
* [http://trial-mihailovic-1946.org/ Web Archive - The Trial of Dragoljub-Draza Mihailovic – 1946]
* Zbornik dokumenata NOR-a, tom XIV, knjiga 3 - Vojnoizdavački zavod, Beograd
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_259.htm -Izveštaj Komande 15. brdskog armijskog korpusa od 19. novembra 1943. Štabu 2. oklopne armije o saradnji četnika sa nemačkim trupama u Dalmaciji i zapadnoj Bosni ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_260.htm -Sporazum između komandanta Jugoistoka i majora Vojislava Lukačevića od 19. novembra 1943. o saradnji četnika sa nemačkim trupama u borbama protiv Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_261.htm -Objašnjenje komandanta Jugoistoka od 21. novembra 1943. o cilju i načinu sklapanja sporazuma sa četničkim komandantima ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_262.htm -Sporazum od 27. novembra 1943. između pukovnika Jevrema Simića i kapetana Nikole Kalabića sa nemačkim predstavnikom o saradnji u borbama protiv NOVJ ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_263.htm -Izveštaj Štaba 2. oklopne armije od 7. decembra 1943. komandantu Jugoistoka o molbi Vojislava Lukačevića da mu se omogući sastanak sa Pavlom Đurišićem radi dogovora o proširenju saradnje četnika sa Nemcima ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_264.htm -Sporazum komandanta Jugoistoka sa komandantom Ravaničke brigade od 14. decembra 1943. o saradnji četnika sa nemačkim trupama u borbama protiv NOVJ ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_265.htm -Naređenje Štaba 2. oklopne armije od 22. decembra 1943. godine 2. puku »Brandenburg« o premeštanju nemačkog oficira za vezu iz štaba Vojislava Lukačevića u štab Pavla Đurišića ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_266.htm -Sporazum između Krajskomandanture u Zaječaru i komandanta Timočkog korpusa od 25. decembra 1943. o saradnji u borbama protiv NOVJ ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_267.htm -Izveštaj Abver-grupe od 23. januara 1944. o sklopljenom sporazumu između vojnoupravnog komandanta Jugoistoka i inspektora četničkih jedinica u Srbiji ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_268.htm -Obaveštenje komandanta Jugoistoka od 24. januara 1944. nemačkom opunomoćenom generalu u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj o angažovanju četnika u Dalmaciji i Hercegovini zajedno sa nemačkim trupama ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_269.htm -Izveštaj Feldkomandanture u Čačku od 25. marta 1944. komandantu Jugoistoka o pregovorima sa komandantom 2. ravnogorskog korpusa ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_270.htm -Izveštaj obaveštajnog odeljenja nemačke 264. pesadijske divizije od 18. aprila 1944. o razgovorima sa Momčilom Đujićem i Miodragom Kapetanovićem ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_271.htm -Izveštaj Obaveštajne grupe »Konrad« od 11. maja 1944. Komandi 2. oklopne armije o pregovorima sa Momčilom Đujićem]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_272.htm -Informacije vojnoupravnog komandanta Jugoistoka od 16. maja 1944. potčinjenim komandama i štabovima o držanju prema četnicima ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_3_273.htm -Izveštaj vojnoupravnog komandanta Jugoistoka od 15. jula 1944. Komandi Grupe armija »F« o razgovoru sa kapetanom Neškom Nedićem u Kruševcu ]
* Zbornik dokumenata NOR-a, tom XIV, knjiga 4 - Vojnoizdavački zavod, Beograd
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_4_227.htm -Zabeleška obaveštajnog odeljenja komandanta Jugoistoka od 11. avgusta 1944. o razgovorima sa predstavnicima Draže Mihailovića o uslovima za sastanak Draže Mihailovića sa Nojbahetom ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_4_228.htm -Obaveštenje operativnog odeljenja komandanta Jugoistoka od 16. avgusta 1944. obaveštajnom odeljenju o odobrenim količinama oružja i municije četničkim jedinicama ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_4_229.htm -Zabeleška obaveštajnog odeljenja komandanta Jugoistoka od 18. avgusta 1944. sa sastanka održanog 17. i 18. avgusta u komandi Jugoistoka povodom ponude Draže Mihailovića za saradnju u borbi protiv jedinica NOVJ ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_4_230.htm -Obaveštenje generalštaba vrhovne komande Vermahta od 25. avgusta 1944. ministarstvu inostranih poslova o razgovorima Milana Nedića sa komandantom jugoistoka o saradnji Draže Mihailovića sa Nemcima u borbi protiv NOVJ ]
** [http://www.znaci.net/00001/4_14_4_231.htm -Zabeleška obaveštajne grupe nemačkih komandi na Jugoistoku od 30 avgusta 1944. sa savetovanja u štabu komande Jugoistoka o aktuelnim pitanjima saradnje sa Dražom Mihailovićem i razvoju celokupne situacije na području Jugoistoka]
 
{{Kolaboracija u Jugoslaviji}}
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Suradnja_četnika_sa_snagama_Osovine_u_Drugom_svjetskom_ratu